Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων, 1923-1981. Το αρχείο αυτό, που αναρτήθηκε πρόσφατα στο Διαδίκτυο, στη διεύθυνση www.femarch.gr, αποτελεί μια πολύτιμη συνεισφορά όχι μόνο στην ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής, αλλά και του αγώνα των Ελληνίδων επιστημόνων για επαγγελματική και κοινωνική χειραφέτηση.
Περιλαμβάνονται, σε πρώτη δόση, οι (αυτο)βιογραφίες 76 Ελληνίδων αρχιτεκτόνων που σε χαλεπούς καιρούς σπούδασαν στο ανδροκρατούμενο Πολυτεχνείο και αργότερα δημιούργησαν και άφησαν το αποτύπωμά τους στην ελληνική αρχιτεκτονική ενώ ταυτόχρονα έπρεπε να ανταποκριθούν στον παραδοσιακό ρόλο της συζύγου και μητέρας.
Να σταθούν στο σπίτι, στο γραφείο αλλά και στο εργοτάξιο. Το «Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων», αρχίζοντας από τις διπλωματούχους της περιόδου 1923-1981, συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία του Τμήματος Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ).
Χωρίς αμφιβολία, μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες σχεδιαστικά εποχές είναι αυτή του Art Deco. Το αρχιτεκτονικό γραφείο TAKA+PARTNERS είχε την ευκαιρία να διερευνήσει αυτή την εποχή μέσω της ανακατασκευής ενός διαμερίσματος 90 τ.μ. σε διατηρητέο κτίριο στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης.
Η αφετηρία του σχεδιασμού
Βάση της ανακατασκευής αποτέλεσαν οι ανάγκες προσωρινής διαμονής μιας 4μελούς οικογένειας. Οι χώροι που περιλαμβάνει είναι οι εξής: χωλ εισόδου, σαλόνι, τραπεζαρία, κουζίνα, master bedroom, guestroom και μπάνιο.
Κύρια αφετηρία του σχεδιασμού αποτέλεσαν τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του εσωτερικού χώρου -και ειδικά η διατήρηση και ανάδειξή τους, όπως η ιδιαίτερη τυπολογία του διαμερίσματος, το μεγάλο εσωτερικό ύψος, τα ξύλινα εσωτερικά κουφώματα, καθώς και ο υπάρχων γύψινος διάκοσμος.
Η αρχιτεκτονική ταυτότητα του χώρου
Η προσθήκη γύψινων περιμετρικών ταμπλάδων στις τοιχοποιίες ενισχύει την αρχιτεκτονική ταυτότητα του χώρου, αποδίδοντας εσωτερικό ρυθμό και κλίμακα στους αυτόνομους χώρους. Ο νέος αυτός διάκοσμος, τα υπάρχοντα στοιχεία και οι λευκές αποχρώσεις διαμορφώνουν ένα ενιαίο γλυπτικό σύνολο που αναδεικνύεται με την πρόσπτωση του φωτός.
Η χωρική σύνθεση εμπλουτίζεται -από άποψη χρωμάτων και υφών- χάρη στις τμηματικές ξύλινες επενδύσεις και την επιλογή των επιφανειών επίπλωσης και υφασμάτων. Τέλος, ο εσωτερικός χώρος «ζωντανεύει» και χαρακτηρίζεται από μεταβαλλόμενη ατμόσφαιρα, χάρη στην πρόβλεψη εναλλακτικών σεναρίων φωτισμού μέσω της χρήσης διαφορετικών φωτιστικών σωμάτων.
Τίτλος έργου: The Art Deco Apartment
Κατηγορία: Κατοικία
Τοποθεσία: Θεσσαλονίκη, Ελλάδα
Πελάτης: Ιδιωτικό
Επιφάνεια: 90 τ.μ.
Χρόνος μελέτης & υλοποίησης: 2019-2021
Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός & αρχιτεκτονική μελέτη εσωτερικού χώρου: TAKA+PARTNERS
Επικεφαλής αρχιτέκτων: Ασπασία Τάκα
Ομάδα μελέτης: Νατάσα Καντιδάκη, Άννα Καρατζοβάλη, Μαρία Σολιδάκη
Φωτογραφίες: Kim Powell Photography
Platinum project η studio 2PI architecture
Τη μερίδα του λέοντος πήρε η Studio 2Pi Architecture, η οποία έλαβε το βραβείο Platinum Project και διάκριση gold στις κατηγορίες interior και exterior hospitality για το έργο Kosmos – Coffee & Bakery. Πρόκειται για ένα υπερσύγχρονο πρατήριο άρτου, τροφίμων και καφέ στην περιοχή του Ναυπλίου, που ξεχωρίζει για τη μοναδική του αισθητική. Ιδιαίτερο στοιχείο αποτελούν «οι φολίδες» στην όψη, που δίνουν την εντύπωση ενός δέρματος που αγκαλιάζει το κτίριο. Κεντρική ιδέα ήταν μέσω του φωτισμού να αποτυπώνεται η διακύμανση των συναισθημάτων από τις εναλλαγές ημέρας και νύχτας. Ο εξωτερικός φωτισμός προσαρμόζεται στις επιθυμίες και τις ανάγκες των χρηστών, ώστε να αποτελεί ένα ενιαίο κομμάτι του σχεδιασμού, αδιαίρετο από το εξωτερικό κέλυφος. Ο εσωτερικός φωτισμός του κτιρίου επικεντρώνεται στην ανάδειξη των προϊόντων, αλλά και στη δημιουργία ενός δυναμικού αρχιτεκτονικού στοιχείου, που χωρίζεται σε δύο τμήματα. Το πρώτο είναι το οριζόντιο τμήμα φωτισμού, το οποίο οδηγεί τους επισκέπτες στους διάφορους χώρους της έκθεσης. Αποτελείται από γραμμικά φωτιστικά πάνω από τις βιτρίνες των προϊόντων και περιμετρικά του χώρου αυτού, ως κρυφός φωτισμός στις εσοχές τις γυψοσανίδας. Το δεύτερο είναι το κάθετο τμήμα, που εμφανίζεται ως στατικός φωτισμός με μια πιο γλυπτική διάθεση, οδηγώντας τον επισκέπτη στη θέαση από το δάπεδο μέχρι και τη στέγη, ακολουθώντας τις ακτίνες φωτός, που ενώνονται μέσα από τα μεταλλικά στεφάνια.
Τριπλή διάκριση για την prolight
Σημαντικές διακρίσεις έλαβε και η Prolight, σε τρεις κατηγορίες. Πήρε βραβείο gold στην κατηγορία interior residential για το διαμέρισμα στο Neuilly-sur- Seine στο Παρίσι. Είναι ένα ανακαινισμένο ιστορικό κτίριο, στο οποίο ο φωτισμός έχει καίριο ρόλο στην ανάδειξη των έργων τέχνης που φιλοξενεί. Ο φυσικός φωτισμός αξιοποιείται με ράγες και περιστρεφόμενα σποτ, ενώ υπάρχει κρυφός φωτισμός LED στις προθήκες, προσδίδοντας ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Το the Grand by Interni, Grand Hyatt, είναι ένα εστιατόριο στην περιοχή της Αθήνας, το οποίο κέρδισε bronze διάκριση στην κατηγορία interior hospitality. H πλεκτή αιωρούμενη οροφή του κτιρίου, συνδυαστικά με τον κατάλληλο φωτισμό, συνθέτουν μία μοναδική τροπική ατμόσφαιρα. Εξίσου σημαντική διάκριση ήταν και το silver βραβείο στην κατηγορία exterior cultural, για τη μελέτη φωτισμού στο Μουσείο Γουλανδρή. Η λύση που προτάθηκε για τον φωτισμό της πλατείας αποτελείται από γραμμικά led strips, ενσωματωμένα σε corten εσοχές στους αναβαθμούς της πλατείας, χωνευτά φωτιστικά στα πλαϊνά της κεντρικής σκάλας, που οδηγεί στην εκκλησία, και χωνευτά σποτ για τις περιμετρικές φυτεύσεις. Επιπρόσθετα, χρησιμοποιήθηκαν οι ελάχιστοι δυνατοί ιστοί φωτισμού 6 μέτρων για να σηματοδοτήσουν την είσοδο στο μουσείο και το πλάτωμα μπροστά από την εκκλησία.
Καινοτομία στους εκπαιδευτικούς χώρους
Το γραφείο IFI architectural lighting works έλαβε silver βραβείο στη κατηγορία interior leisure, για το έργο Fuel House, που στεγάζεται στη Λευκωσία της Κύπρου. Αποτελεί ένα γυμναστήριο του οποίου οι δύο χώροι προπόνησης έχουν κυρίως φωτισμό RGBW, με σκοπό την εξυπηρέτηση των μαθημάτων και την εναρμόνισή του με τη φιλοσοφία του συστήματος (red room) που εφαρμόζουν οι γυμναστές, ενώ παρέχουν και τη δυνατότητα να καλυφθούν διαφορετικά χαλαρωτικά ή power sesions. Gold διάκριση στα exterior education πήρε το έργο St. Catherines school, ένα campus που στεγάζεται σε πρώην βιομηχανικό κτίριο. Η μελέτη φωτισμού των χώρων και κυρίως της όψης ακροβατεί ανάμεσα στα απαραίτητα για τη λειτουργία του χώρου, αλλά και σε μία προσέγγιση που δίνει έμφαση στα νεότευκτα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής των όψεων.
«Χρυσό» μπαρμπέρικο για την GK SKIADOPOULOS
Το gold βραβείο στην κατηγορία interior leisure απονεμήθηκε στο γραφείο GK Skiadopoulos για το Mr Barberos, ένα μπαρμπέρικο που ξεκίνησε να λειτουργεί στο νησί της Ρόδου. Η μελέτη φωτισμού αποτέλεσε μοναδικό στοιχείο του ιδιαίτερου χαρακτήρα του καταστήματος. Οι καμάρες, που αποτελούν κυρίαρχο στοιχείο στο κεντρικό concept του καταστήματος, τονίζονται μέσα από εύκαμπτες led-ταινίες, οι οποίες ακολουθούν τις καμπύλες επιφάνειές τους. Η κεντρική καμάρα, διπλού ύψους (8 μέτρων), ακολουθείται από led-ταινία, η οποία τοποθετείται πάνω στο σόκορο της γύψινης κατασκευής. Οι επιμέρους καμάρες εμπεριέχουν χωνευτές led-ταινίες, οι οποίες μέσω της αντανάκλασής τους στον καθρέφτη, υπερτονίζουν το καμπύλο πλαίσιο του χώρου εργασίας.
Η Β. Καύκας Α.Ε. διακρίσεις στις περισσότερες κατηγορίες
Πολλαπλές διακρίσεις για τα εντυπωσιακά έργα στα οποία συνέβαλε, πήρε η Β. Καυκάς Α.Ε. Το ΜΕΤ Cosmetic είναι ένα πολυιατρείο στο κέντρο της Πάτρας, το οποίο κέρδισε silver στην κατηγορία public interior. Στην ίδια κατηγορία η Β. Καυκάς Α.Ε. πήρε και το gold interior public για τις νέες εγκαταστάσεις του βρετανικού σχολείου St. Catherine’s στην Λυκόβρυση. Η ομάδα του HUB εκπόνησε την μελέτη φωτισμού του μεγαλύτερου μέρους των εσωτερικών χώρων, ενώ ταυτόχρονα αποτέλεσε τον βασικό προμηθευτή του έργου σε εσωτερικό και εξωτερικό φωτισμό. Το HUB Lighting & Innovation by Kafkas είναι ένα project σε χώρο γραφείου, το οποίο έλαβε gold στις κατηγορίες interior office και Enhancing Experience through lighting. Το κτίριο που στεγάζει τις εγκαταστάσεις της Uni-pharma, στην βιομηχανική περιοχή της Κηφισιάς, κέρδισε gold στο exterior industrial. Τέλος bronze βραβείο απονεμήθηκε στην Olive Sun Villa, η οποία τοποθετείται στην καρδιά ενός ελαιώνα 4,5 στρεμμάτων.
Πρωταγωνιστής στο retail η Γερμανός ΑΒΕΕ
Στην κατηγορία retail ξεχώρισε η Γερμανός ΑΒΕΕ, καθώς κέρδισε silver και gold βραβείο για τα καταστήματα στο The Mall Athens και στη Νέα Σμύρνη. Στο πρώτο κατάστημα, ο σχεδιασμός του φωτισμού ξεκινάει από την όψη του καταστήματος, με τη διάτρητη μεταλλική επένδυση με κυκλικά μοτίβα, που φωτίζεται εσωτερικά και με την ανοικτή είσοδο, χωρίς βιτρίνες, που παρέχει ορατότητα στον ενδότερο χώρο του καταστήματος. Εντός, ο φωτισμός πραγματοποιείται με κυκλικές led lines στην οροφή, μαύρα μινιμαλιστικά spot και κρεμαστά design μαύρα φωτιστικά, που αναδεικνύουν τα προϊόντα. Αντίστοιχα καλαίσθητο και προσεγμένο είναι και το κατάστημα της Νέας Σμύρνης. Ο φωτισμός δίνει το μινιμαλιστικό στίγμα στο χώρο και τη λεπτομέρεια.
Με αριστοτεχνικές λεπτομέρειες και σύγχρονη προσέγγιση, το νέο open-space μινιμαλιστικό κατάστημα, δίνει έμφαση στον led φωτισμό, τόσο εξωτερικά στην επιγραφή του καταστήματος, όσο και εσωτερικά.
5 βραβεία για την L+DG lighting architects
Το γραφείο L+DG lighting architects κέρδισε silver interior hospitality για το Athens Marriott hotel, το νέο ξενοδοχείο της Marriott International στην Ελλάδα. Η κεντρική ιδέα της ανακαίνισης του κτιρίου βασίστηκε στην αρχαία Ελλάδα, προσαρμοσμένη στα μοντέρνα δεδομένα της εποχής μας. Ο φωτισμός ακολούθως, εστίασε στα σημεία που αναδεικνύουν αυτή την αίσθηση, παραμένοντας διακριτικός, αλλά όχι επίπεδος. Το Four Seasons Astir Hotel Athens έλαβε silver βραβείο στις κατηγορίες exterior hospitality και landscape. Η μελέτη φωτισμού περιλάμβανε την ανάδειξη των χώρων εστίασης και της πισίνας, δημιουργώντας μία ελκυστική ατμόσφαιρα για τους πελάτες του ξενοδοχείου. Ακόμη ένα βραβείο, gold στην προκειμένη περίπτωση, στην κατηγόρια exterior office, δόθηκε στην L+DG lighting architects για το κτίριο γραφείων Torre Europa στην Μαδρίτη. Πέρα από τον άρτιο φωτισμό των εσωτερικών και εξωτερικών χώρων, μεγάλη βαρύτητα δόθηκε στην εξοικονόμηση ενέργειας, που αγγίζει το 50% και στην μείωση της φωτορύπανσης. Τέλος έλαβε bronze στη κατηγορία industrial για τον φωτισμό της παραγωγικής μονάδας MELISSA
Μελέτη φωτισμού και παραγωγικότητα
Διάκριση gold στο interior cultural, έλαβε και η Δέκτης Σύμβουλοι Μηχανικοί A.Ε. για τον φωτισμό των Σχολών Αγιογραφίας, Συντήρησης & Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητρόπολης Μονεμβασιάς & Σπάρτης. Η κεντρική ιδέα του φωτισμού, έχει στόχο την ελαχιστοποίηση της διατάραξης του κιρκάδιου ρυθμού του χρήστη, την αύξηση της παραγωγικότητας, την υποστήριξη της καλής ποιότητας ύπνου και την παροχή της κατάλληλης οπτικής οξύτητας. Επιπλέον στο πλαίσιο της αειφορίας των κτιρίων, εφαρμόστηκαν τεχνικές στην μελέτη φωτισμού, ώστε να εξασφαλίζεται εξοικονόμηση ενέργειας, που θα ξεπερνά το 50%.
Gold βραβείο για υποσκαφή κατοικία στην ΙΟ
Το γραφείο Evrykleia Tzimou Interior Architecture +Lighting Design, έλαβε gold στο exterior residential για υπόσκαφη κατοικία στην περιοχή της Ίου. Η πρόκληση ήταν, ότι η εγκατάσταση φωτισμού έπρεπε, να εξυπηρετεί τις βασικές ανάγκες των ενοίκων και να παραμένει φιλική προς το περιβάλλον, με χαμηλά επίπεδα φωτεινότητας, ώστε να μη διαταράσσεται η ισορροπία του οικοσυστήματος. Η κατεύθυνση του φωτός έπρεπε να είναι προς το έδαφος, για να μην εκπέμπεται φως προς τον ουρανό και να διατηρείται σκοτεινό το περιβάλλον. Επιπλέον ο φωτισμός έπρεπε να είναι προσαρμοσμένος, ώστε το κτίριο να διατηρεί τον υπόσκαφο χαρακτήρα του, ενώ ταυτόχρονα να αναδεικνύει τις βασικές γραμμές του κτιρίου.
Καλαισθησία και βιωσιμότητα
Για τον εξωτερικό φωτισμό του κτήματος Μελισσουργού στο Λαγονήσι, πήρε gold landscape η ALlight. Ο σχεδιασμός φωτισμού σεβόμενος την αρχιτεκτονική μελέτη, κράτησε στο ακέραιο τον χαρακτήρα κάθε μιας από τις διαφορετικές χρήσεις του χώρου, ικανοποιώντας τις ποικίλες φωτιστικές απαιτήσεις και παράλληλα δημιούργησε συνεκτικότητα, όπως ορίζεται από τις ανάγκες ενός πολυχώρου. Τα φωτιστικά σώματα επιλέχθηκαν κατάλληλα, έτσι ώστε να δημιουργούν τη μικρότερη δυνατή ενόχληση στο γειτονικό περιβάλλον, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τη θάμβωση στους χρήστες. Με κατάλληλη χρήση τεχνικών φωτισμού, επιτεύχθηκε περιορισμός της φωτορύπανσης και βέλτιστη ενεργειακή απόδοση.
Σημαντικές διακρίσεις για τη Multitrab Productions Athens Digital Arts Festival
Η Multitrab Productions Athens Digital Arts Festival, έλαβε bronze στην κατηγορία interior public για την τρισδιάστατη πινακίδα «LOVE PIRAEUS» του δήμου Πειραιά. Το έργο αποτελεί έναν σύγχρονο ψηφιακό οδηγό για την προσέλευση περισσότερων επισκεπτών στα σημεία ενδιαφέροντος και παράλληλα μια γέφυρα μεταξύ του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος της πόλης, μέσω της σύνδεσης των ψηφιακών τεχνολογιών με την ανάδειξη του πολιτιστικού αποτυπώματος και του αρχαιολογικού πλούτου του Πειραιά. Βραβείο gold exterior cultural κέρδισε η Multitrab Productions Athens Digital Arts Festival για το 16ο Διεθνές Φεστιβάλ Ψηφιακών Τεχνών στην Αθήνα. Στο Athens Digital Arts Festival (ADAF), διοργανώθηκε η πρώτη διαδραστική phygital έκθεση με φωτεινές εγκαταστάσεις, αναδεικνύοντας το φυσικό τοπίο μέσα από ψηφιακά φωτεινά γλυπτά. Το ADAF επιδιώκοντας πάντα την φυσική επαφή με το κοινό, βρήκε τον τρόπο, με οδηγό την τεχνολογία αιχμής, με ασφάλεια να ενώσει το ψηφιακό με τον φυσικό χώρο.
Μιλήστε μας για την εταιρεία σας, την Prolight. Πόσα χρόνια δραστηριοποιείστε στον επαγγελματικό φωτισμό, ποιες υπηρεσίες και ποια προϊόντα προσφέρετε και ποια είναι τα συγκριτικά πλεονεκτήματά σας έναντι του ανταγωνισμού;
Η Prolight ξεκίνησε το 1977 με την τότε επωνυμία Habitat και έδρα το Κολωνάκι στην Αθήνα, αντιπροσωπεύοντας επώνυμα ευρωπαϊκά brands, με πρώτη και κύρια την Artemide. Αμέσως εντοπίσαμε το κενό της αγοράς στον σωστά μελετημένο φωτισμό και δημιουργήσαμε το πρώτο Κέντρο Μελετών Φωτισμού στη χώρα, το οποίο έκτοτε αποτελεί την «καρδιά» της εταιρείας μας. Πλέον η ομάδα μελετών φωτισμού αποτελείται από πιστοποιημένους lighting designers από διάφορους επιστημονικούς κλάδους, όπως της αρχιτεκτονικής, του interior ή του product design, της μηχανικής, ή ακόμα της πληροφορικής και των τεχνών. Η σύνθεση αυτή προσφέρει μια πληθώρα απόψεων και προσεγγίσεων η οποία επιτυγχάνει εντυπωσιακά και πρωτότυπα αποτελέσματα στα έργα που αναλαμβάνουμε, που συχνά οδηγούν σε βραβεύσεις. Στον τομέα των προϊόντων, το portfolio των λύσεων που προσφέρουμε εμπλουτίζεται συνεχώς με παραγωγούς υψηλών προδιαγραφών και εξειδικευμένων εφαρμογών, ούτως ώστε να είμαστε σε θέση να προδιαγράφουμε τον φωτισμό σε ολόκληρη την έκταση ενός έργου, ανάλογα με τις λειτουργικές και αισθητικές απαιτήσεις και τους χρονικούς και οικονομικούς περιορισμούς. Τα είδη των έργων στα οποία εξειδικευόμαστε είναι οι πολυτελείς κατοικίες, οι τουριστικές επενδύσεις, οι γραφειακοί χώροι και τα κτίρια μικτής χρήσης απαιτήσεων LEED και WELL, ο φωτισμός yacht/πλοίων και οι αναπλάσεις δημόσιων χώρων. Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο μας προτιμούν οι συνεργάτες αρχιτέκτονες και οι πελάτες μας είναι το πακέτο Μελέτη & Προμήθεια Φωτισμού. Λειτουργούμε δηλαδή ως ένα one-stop-shop, που αναλαμβάνει τη μελέτη φωτισμού ενός έργου και στη συνέχεια προμηθεύουμε τα φωτιστικά σώματα αναλαμβάνοντας έτσι πλήρως την ευθύνη του συνολικού αποτελέσματος. Η ύπαρξη ενός μοναδικού point of contact για ολόκληρο τον φωτισμό ενός έργου, από το φωτιστικό αποτέλεσμα ως τα φωτιστικά σώματα και οτιδήποτε συμβεί σε αυτά σε βάθος χρόνου, είναι αυτό ακριβώς που παρέχει προστιθέμενη αξία για τους πελάτες μας, αφού τους γλυτώνει από πολλούς πονοκεφάλους και κυρίως τους εξοικονομεί πολύτιμο χρόνο και χρήμα. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του ομίλου μας είναι ότι μένουμε πιστοί στις αξίες μας όλα αυτά τα χρόνια. Εδώ και 45 χρόνια έχουμε εμμονή με την ποιοτική εξυπηρέτηση του πελάτη, είτε για τις υπηρεσίες είτε για τα προϊόντα που προσφέρουμε. Σε αυτό το σημείο να αναφέρω ότι είμαστε από τις πρώτες εταιρείες φωτισμού που πιστοποιήθηκαν με σύστημα διασφάλισης ποιότητας ISO 9001, το οποίο βελτιώνουμε και εμπλουτίζομε συνεχώς. Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω χαρακτηριστικών είναι και το ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα και ο λόγος που τα αρχιτεκτονικά και άλλα μελετητικά γραφεία, όπως και οι εταιρικοί πελάτες που επενδύουν στην υψηλή ποιότητα μας προτιμούν.
Πόσο διαδεδομένο θεωρείτε τον αρχιτεκτονικό φωτισμό στην Ελλάδα; Πιστεύετε ότι έχει τύχει της αναγνώρισης που του αξίζει ως μέρος της αρχιτεκτονικής μελέτης και, συνεπώς, του έργου;
Σαφώς η αντιμετώπιση του αρχιτεκτονικού φωτισμού έχει βελτιωθεί πάρα πολύ. Στο ξεκίνημά μας ήταν αρκετά δύσκολο να πείσουμε την ελληνική αγορά για την ανάγκη του καλού φωτισμού. Στις δεκαετίες του ‘80 και του ‘90 πολλοί εργοδότες δεν μπορούσαν να αντιληφθούν τον λόγο να προσλάβουν έναν αρχιτέκτονα, πόσο μάλλον να ζητήσουν συμβουλές από έναν μελετητή φωτισμού. Για αυτόν τον λόγο επενδύσαμε στην εκπαίδευση της αγοράς με τη διοργάνωση σεμιναρίων, επιμορφωτικών προγραμμάτων, ειδικών εκθέσεων και εκδηλώσεων με ομιλητές από το εξωτερικό, κάτι που εξακολουθούμε και κάνουμε, συνεισφέροντας ουσιαστικά στην ανάπτυξη του ποιοτικού φωτισμού στη χώρα. Έτσι, οι συνθήκες έχουν αλλάξει, η αγορά πλέον ζητάει ενεργά τις υπηρεσίες μελέτης φωτισμού, έχοντας αντιληφθεί τα πολλαπλά οφέλη της και βλέπουμε ότι έχει αρχίσει να δημιουργείται μια μικρή μεν, αλλά συνεχώς αναπτυσσόμενη αγορά ποιοτικού φωτισμού.
Ο φωτισμός δημιουργεί συναισθήματα και αναδεικνύει τον χώρο. Τι συναισθήματα επιδιώκετε να δημιουργείτε στους ενοίκους ενός χώρου ανάλογα με το είδος του;
Το θέμα που θίγετε είναι πολύ σημαντικό, καθώς αποτελεί τη βάση του σχεδιασμού μας. Για να κάνουμε μια μελέτη φωτισμού ξεκινάμε από το όραμα του αρχιτέκτονα, το οποίο περιλαμβάνει τις ανάγκες και επιθυμίες του πελάτη, το οποίο στη συνέχεια πρέπει να μεταφράσουμε σε πολλές εκφάνσεις. Μία από αυτές είναι και το συναίσθημα. Ο φωτισμός δεν είναι τα φωτιστικά, αλλά η αίσθηση που έχεις και τα συναισθήματα που δημιουργούνται όταν βρίσκεσαι μέσα σε έναν χώρο. Σε μια κατοικία πρέπει να αισθάνεσαι όμορφα και άνετα, ακόμα και υπερήφανα για αυτά που έχεις καταφέρει! Σε έναν εργασιακό χώρο ο φωτισμός πέρα από τον λειτουργικό του χαρακτήρα πρέπει να είναι ευχάριστος, ξεκούραστος και ευέλικτος και να δημιουργεί το συναίσθημα της φροντίδας από την πλευρά της επιχείρησης για τους ανθρώπους της. Σε ένα εστιατόριο ή ένα ξενοδοχείο ο φωτισμός δημιουργεί ατμόσφαιρα ή πολυτέλεια για παράδειγμα.
Η οροφή με skylights του εμπορικού κέντρου Kings Avenue Mall στην Πάφο, Κύπρος
Για μια εμπορική επιχείρηση αποτελεί μέρος της ταυτότητάς της, του branding δηλαδή. Για εμάς, επιτυχημένο lighting concept είναι συχνά αυτό που «αθόρυβα» δημιουργεί μια άνετη και φιλόξενη αίσθηση, χωρίς να γίνεται εύκολα αντιληπτή ή καθοριστική συμβολή του.
Πάντα υπάρχει αρμονία και συμφωνία με την αρχιτεκτονική μελέτη; Υπήρχαν περιπτώσεις που έπρεπε να αλλάξει η αρχιτεκτονική μελέτη για αναδειχθεί ο φωτισμός του έργου;
Ναι, βεβαίως και ο φωτισμός πρέπει να συνυπάρχει αρμονικά με την αρχιτεκτονική, είναι αναπόσπαστο μέρος αυτής. Τα αρχιτεκτονικά γραφεία με τα οποία συνεργαζόμαστε το γνωρίζουν καλά αυτό και συχνά μας προσεγγίζουν από τα αρχικά στάδια του αρχιτεκτονικού concept ώστε φως και αρχιτεκτονική να αποτελέσουν ένα ενιαίο σύνολο. Όταν ο φωτισμός αποτελεί κεντρικό σχεδιαστικό άξονα, τότε επιτυγχάνονται τα πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα. Έχουν όντως υπάρξει φορές κατά τις οποίες οι ιδέες μας για τον φωτισμό του έργου έχουν επαναπροσδιορίσει τον αρχικό αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ώστε το φως να αναλάβει έναν πιο κεντρικό ρόλο στο συνολικό project.
Πώς αντιμετωπίζετε και χρησιμοποιείτε τον φυσικό φωτισμό της Ελλάδας στα έργα που αναλαμβάνετε;
Το θέμα του φυσικού φωτισμού καθορίζεται από τα αρχικά στάδια της αρχιτεκτονικής μελέτης, όπως ο προσανατολισμός του κτιρίου, τα ανοίγματα, οι πρόβολοι κ.λπ. Ωστόσο, από την πλευρά μας μπορούμε να συμβουλεύσουμε το πώς θα διαχειριστούμε το φυσικό φως μέσω διαφόρων παρεμβάσεων (π.χ. skylights) αλλά και συστημάτων ελέγχου για την καλύτερη αξιοποίησή του. Για παράδειγμα, στο Kings Avenue Mall στην Πάφο, υπάρχουν περίπου 150 skylights, τα οποία αξιοποιήσαμε ως φωτιστικά σώματα και κατά τη διάρκεια της νύχτας με τρόπο όμως που να μη γίνεται αντιληπτό πότε γίνεται η αλλαγή από το φυσικό στο τεχνητό φως και οι πελάτες των καταστημάτων να περνούν περισσότερο χρόνο στο εμπορικό κέντρο, που ήταν και το ζητούμενο του επενδυτή.
Πώς εξασφαλίζετε από την πλευρά του φωτισμού πως ένα έργο θα ακολουθεί τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και της αειφορίας;
Αφενός, στο επίπεδο της μελέτης φωτισμού, μία από τις βασικές αρχές του σχεδιασμού είναι να πετυχαίνουμε τη χαμηλότερη δυνατή κατανάλωση ενέργειας. Δεν θέλουμε να προδιαγράφουμε ούτε ένα Watt επιπλέον κατανάλωσης, ούτε ένα φωτιστικό περισσότερο από όσα χρειάζεται ένα έργο. Για εμάς οι απαιτήσεις των πράσινων κτιρίων και της βιώσιμης ανάπτυξης των κατασκευών, δεν μας δυσκόλεψαν γιατί ποτέ οι μελέτες μας δεν ήταν overdesigned – το αντίθετο μάλιστα. Επίσης, θεωρούμε χρέος μας απέναντι στον πελάτη την εξοικονόμηση ενέργειας και πόρων καθώς τα θεωρούμε από τα βασικά πλεονεκτήματα μιας μελέτης φωτισμού. Οπότε, η μελέτη φωτισμού από μόνη της προϋποθέτει την ενεργειακή αποδοτικότητα και, ταυτόχρονα, την ποιότητα φωτισμού, με την οποία συνδέονται οι πιστοποιήσεις LEED και WELL.
Στο προϊοντικό επίπεδο, πάλι βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση όλες οι εταιρείες που αντιπροσωπεύουμε να έχουν προϊόντα εξαιρετικά υψηλής ενεργειακής απόδοσης. Συνεπώς είναι εύκολο για εμάς να προδιαγράψουμε τα προϊόντα των εταιρειών που αντιπροσωπεύουμε και να είμαστε εντός των ορίων των απαιτήσεων LEED και WELL, ώστε τα έργα μας να επιτυγχάνουν πιστοποιήσεις της υψηλότερης βαθμίδας.
Μια τέτοια περίπτωση είναι ο φωτισμός της νέας μονάδας παραγωγής της εταιρείας STOP ΑΕΒΕ, στην οποία έχουμε αναλάβει τη μελέτη και την προμήθεια του φωτισμού. Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον project στην ανερχόμενη γειτονιά του Πειραιά, με λύσεις φωτισμού που ικανοποιούν τις αυστηρότερες απαιτήσεις των πιστοποιήσεων LEED και WELL. Η συνεργασία με πρωτοποριακά αρχιτεκτονικά γραφεία που αναλαμβάνουν έργα υψηλών ενεργειακών απαιτήσεων, χρησιμοποιούν τεχνολογίες αιχμής, σε περιβάλλον ΒΙΜ και γενικά έχουν περιβαλλοντικές και σχεδιαστικές ευαισθησίες, όπως η ομάδα της R.C.Tech στην προκειμένη περίπτωση, εξασφαλίζει την επιτυχία του έργου στο οποίο φως και αρχιτεκτονική συγχωνεύονται με βιώσιμο και περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο.
Αναφορικά με την τεχνολογία, πόσο προηγμένες είναι οι λύσεις που προσφέρετε στην αγορά;
Σίγουρα στο προϊοντικό κομμάτι οι εταιρείες που αντιπροσωπεύουμε χρησιμοποιούν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, τόσο στα LED όσο και στους αυτοματισμούς. Bluetooth, APP, IoT, LiFi, επαυξημένη πραγματικότητα, 2D, 3D, ΒΙΜ και Revit είναι λίγα από τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας. Ένα πολύ εντυπωσιακό και επίκαιρο παράδειγμα είναι η πατενταρισμένη τεχνολογία Integralis της Artemide, μέσω της οποίας ειδικά LED που εκπέμπουν σε ένα συγκεκριμένο μήκος κύματος παρέχουν απολύμανση και προστασία από ιούς (Covid-19), βακτήρια και βλαβερούς μικροοργανισμούς.
Το ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι πως δεν πρόκειται για ένα επιπρόσθετο σύστημα, αλλά χρησιμοποιούνται τα φωτιστικά της υπάρχουσας γκάμας της εταιρείας με διπλό τρόπο λειτουργίας. Ποιος θα έλεγε όχι σε ένα πανέμορφο φως που προστατεύει από τον κορονοϊό;
Τι σημαίνουν για εσάς οι διακρίσεις της εταιρείας σας στα Lighting Awards της Boussias; Πιστεύετε ότι είναι χρήσιμος ένας θεσμός βραβείων που αναδεικνύει τις βέλτιστες πρακτικές στον αρχιτεκτονικό-επαγγελματικό φωτισμό;
Εμείς κερδίσαμε τρία βραβεία φέτος και είμαστε εξαιρετικά χαρούμενοι για αυτό. Gold για τον φωτισμό μιας κατοικίας “Hausmann” στο Παρίσι, Silver για τον φωτισμό του εξωτερικού χώρου του Νέου Μουσείου Γουλανδρή στο Παγκράτι και Bronze για τον φωτισμό του εστιατορίου και του pool bar στο ξενοδοχείο Grand Hyatt («The Grand by Interni»). Πρόπερσι είχαμε πάρει άλλο ένα Gold για τον φωτισμό του 106m M/Y Yacht Dream.
Είναι πολύ θετικό που υπάρχει αυτός ο νέος για τη Ελλάδα θεσμός. Θεωρούμε απαραίτητο για τον χώρο να αναγνωρίζονται οι καλύτερες πρακτικές και είναι σημαντικό αυτό να γίνεται από μια διοργάνωση στην οποία η κριτική επιτροπή και ο τρόπος βαθμολογίας να αποδεικνύουν ότι έχει την αξιοπιστία που ζητούν οι επαγγελματίες του χώρου.
Ποιο είναι το προσωπικό σας στοίχημα για το μέλλον;
Να αποκτήσει «κουλτούρα φωτισμού» η χώρα μας, όπως βλέπουμε σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Σουηδία, στις οποίες το δομημένο περιβάλλον χαρακτηρίζεται από ιεραρχία, τάξη και ομορφιά.
Ο εξωτερικός φωτισμός του Μουσείου του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή
Το BIM δίνει το παρών στα σύγχρονα έργα
Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν ορισμένα έργα υψηλής αρχιτεκτονικής σύλληψης, τα οποία υλοποιήθηκαν με ΒΙΜ. Το λογισμικό βοήθησε στο συντονισμό των διαφόρων ειδικοτήτων, στον ακριβή προγραμματισμό και στην αποφυγή σχεδιαστικών λαθών, εξασφαλίζοντας ένα αποτέλεσμα υψηλών προδιαγραφών.
Johan Annerhed, αρχιτέκτονας, OOAK Architects
Πρώτος τον λόγο έλαβε ο Johan Annerhed, αρχιτέκτονας του γραφείου OOAK Architects, ο οποίος μας παρουσίασε το Tetris. Πρόκειται για ένα συγκρότημα υπερπολυτελών κατοικιών στην μαρίνα Albany, του νησιού New Providence στις Μπαχάμες. Η ιδιαιτερότητα του κτιρίου έγκειται στο γεγονός, ότι κάθε διαμέρισμα είναι μορφολογικά διαφορετικό, δίνοντας την αίσθηση της μοναδικότητας. Υπάρχει ποικιλία μικρών, μεσαίων, μεγάλων και διώροφων διαμερισμάτων, ενώ στην κορυφή του κτιρίου δεσπόζει μία εντυπωσιακή βίλα. Το καθένα από αυτά διακρίνεται για τις πολυτελείς παροχές και ανέσεις, που προσφέρει στους ένοικους του. Ενδεικτικό παράδειγμα, είναι η εσωτερική πισίνα στον χώρο του σαλονιού, με πανοραμική θέα τη θάλασσα. Η ευρύτερη περιοχή διαθέτει ποικίλες υποδομές, όπως γήπεδο τένις και γκολφ, παραλία και μουσικό στούντιο. Για την υλοποίηση ενός τόσο περίπλοκου έργου, χρησιμοποιήθηκε από τα πρώτα στάδια σχεδιασμού το λογισμικό ΒΙΜ. Κατά αυτόν τον τρόπο, τα αρχιτεκτονικά σχέδια ενσωματώθηκαν αρμονικά στο γενικότερο κατασκευαστικό μοντέλο, μελετήθηκαν οι επιμέρους δυσκολίες και αποφεύχθηκαν κοστοβόρα και λειτουργικά λάθη. Το ΒΙΜ ενσωματώθηκε νωρίς σε όλες τις διαδικασίες από ολόκληρη την ομάδας κατασκευής.
Στην πορεία αντιμετωπίστηκαν αρκετές κατασκευαστικές δυσκολίες. Η σημαντικότερη από αυτές ήταν οι τοπικές καιρικές συνθήκες, που χαρακτηρίζονται από ισχυρούς τυφώνες και σφοδρές βροχοπτώσεις. Το τροπικό κλίμα, που επικρατεί στις Μπαχάμες, απαιτεί οικοδομήματα σχεδιασμένα κατάλληλα, ώστε να είναι ανθεκτικά σε τέτοια φυσικά φαινόμενα. Επιπλέον, τα διαμερίσματα διαθέτουν ξεχωριστά μηχανολογικά συστήματα και διπλό ύψος οροφής, με αποτέλεσμα να γίνεται πιο περίπλοκος ο σχεδιασμός. Τέλος, έπρεπε να υλοποιηθούν κατοικίες υψηλότατων προδιαγραφών, διατηρώντας παράλληλα σε χαμηλό επίπεδο το κόστος. Οι παραπάνω προκλήσεις ξεπεράστηκαν εν πολλοίς με το λογισμικό ΒΙΜ.
Στη συνέχεια, στο βήμα ανέβηκαν η Σιλένα Πατσαλίδου και η Ιακωβίνα Κοντιζά της PILLA STUDIO. Κατά την παρουσίαση τους, ανέφεραν ότι ο Πύργος του Πειραιά, που τοποθετείται στην καρδιά του λιμανιού της πόλης, αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο έργο σε ύψος της χώρας μας. Για παραπάνω από 44 χρόνια, το οικοδόμημα είχε παραμείνει εντελώς ανεκμετάλλευτο. Η PILLA STYDIO σε συνεργασία με τους Eckersley o’ Challaghan, ανέλαβε τον επανασχεδιασμό της πρόσοψης του κτιρίου. Για την πραγματοποίηση του εγχειρήματος χρησιμοποίησαν ένα υβριδικό μοντέλο βασισμένο στο ΒΙΜ.
Επισήμαναν, ότι με το μοντέλο αυτό, επιλύονται οι δυσχέρειες στον συντονισμό μεταξύ μελετητών και κατασκευαστών, μειώνονται τα λάθη και ο χρόνος σχεδιασμού και διευκολύνεται η κατασκευασιμότητα του έργου. Για την αποτελεσματικότερη σκίαση του κτιρίου και την βέλτιστη θερμική άνεση των εσωτερικών χώρων, χρησιμοποιήθηκε ένα σύστημα από πανέλα και περσίδες. Μάλιστα δημιουργήθηκε ένα ψηφιακό παραμετρικό μοντέλο, που βοήθησε σημαντικά στον υπολογισμό της ενεργειακής απόδοσης του κάθε ορόφου ξεχωριστά. Απώτερος στόχος, βασισμένος στο πλαίσιο αειφορίας των σύγχρονων κτιρίων, είναι ο Πύργος του Πειραιά να πάρει πιστοποίηση GOLD κατά LEAD.
Με το λογισμικό ΒΙΜ δεκάδες διαδικασίες αυτοματοποιήθηκαν, βελτιστοποιήθηκε το design και έγινε εφικτή η διαχείριση τεράστιου όγκου δεδομένων. Συνδυάζοντας τις ψηφιακά καταγεγραμμένες πληροφορίες των πανέλων, μπορούν να γίνουν έγκυρες προβλέψεις κόστους και χρόνου, επιτυγχάνοντας το μέγιστο αποτέλεσμα. Η χαρτογράφηση όλων των επιμέρους κομματιών της πρόσοψης, αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για τους κατασκευαστές του έργου. Είναι γεγονός, ότι το ΒΙΜ μπορεί να ενταχθεί από νωρίς στο σχεδιασμό και να συντελέσει στην περάτωση ενός άρτιου, από αρχιτεκτονικής άποψης, κτιρίου.
Ακολούθως, ο Βασίλειος Αλέξανδρος Πουτέτσης, ιδρυτής των VAP ARCHITECTS, επισήμανε ότι μαζί με τους συνεργάτες του, έχει εφαρμόσει το ΒΙΜ σε αρκετά έργα, όπως είναι το Κέντρο Σταύρος Νιάρχος, ο διεθνής αερολιμένας Αθηνών και το νεοσύστατο Κυπριακό Μουσείο Αρχαιοτήτων. Εκτενέστερα αναφέρθηκε, στην ανάπλαση της μαρίνας στην περιοχή της Αγίας Νάπας, έναν χώρο που θα φιλοξενεί αρκετά εμπορικά καταστήματα και κέντρα αναψυχής. Επιπλέον, στην μαρίνα θα υπάρχουν και 29 βίλες χωρισμένες σε τρεις κατηγορίες. Κάποιες από αυτές θα είναι χτισμένες στη μία μεριά της προβλήτας, άλλες θα βρίσκονται δίπλα σε μία τεχνητή παραλία, ενώ οι υπόλοιπες πάνω σε ένα τεχνητό νησί. Αναμφίβολα το πιο εμβληματικό στοιχείο του έργου, θα είναι οι δύο πανύψηλοι πύργοι, όπου ο καθένας θα διαθέτει 27 ορόφους.
Ένα έργο τέτοιου βεληνεκούς θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να πραγματοποιηθεί χωρίς τη βοήθεια του ΒΙΜ. Στα πρώτα βήματα της μελέτης, έγινε παραλαβή πλήθους δισδιάστατων σχεδίων, τα οποία έπρεπε να μοντελοποιηθούν από το μηδέν. Δημιουργήθηκε μία πλήρης ψηφιακή βιβλιοθήκη υλικών, που το καθένα είχε έναν μοναδικό κωδικό και εντάχθηκε σε ομάδες, βάσει των χαρακτηριστικών του. Έτσι υπήρξε ένας ενημερωμένος κατάλογος ποσοτήτων των υλικών και ένα ακριβές κοστολόγιο. Με την εφαρμογή του ΒΙΜ ήταν εφικτός ο ακριβής παραμετρικός σχεδιασμός, καθώς όλα τα επιμέρους σχέδια προσαρμοζόντουσαν αυτόματα στις αλλαγές που προέκυπταν. Για να εντοπιστούν άμεσα οι τεχνικές αδυναμίες, αρχικά το έργο απεικονίστηκε, πιλοτικά, σε ψηφιακό περιβάλλον. Αυτού του είδους η προσομοίωση περιόρισε τα λάθη και τέθηκαν προδιαγραφές, που θα ανταποκρίνονταν καλύτερα στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε κτιρίου.
Επίλυση σχεδιαστικών προκλήσεων
Ο Εμμανουήλ Μπόγρης, Γενικός Διευθυντής των EB/ARCHITECTS, μας παρουσίασε μερικά έργα, που υλοποίησε το αρχιτεκτονικό του γραφείο με τη χρήση του ΒΙΜ. Ένα από τα σπουδαιότερα έργα στον ελλαδικό χώρο, που εφαρμόστηκε το ΒΙΜ από το πρώτο στάδιο της μελέτης έως και την τελική κατασκευή, είναι το Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Καινοτομία ήταν, ότι η αρχιτεκτονική ομάδα είχε αναλάβει την μοντελοποίηση των ηλεκτρομηχανικών εγκαταστάσεων, διότι δεν υπήρχαν τη δεδομένη στιγμή καταρτισμένοι μηχανικοί, να φέρουν εις πέρας τον στόχο αυτό.
Ακόμη ένα σπουδαίο έργο, είναι το DEWA headquarter, του κέντρου ύδρευσης στο Ντουμπάι. Πρόκειται για ένα οικοδόμημα έκτασης άνω των 200.000 τ.μ. με μηδενικό ενεργειακό αντίκτυπο. Το ΒΙΜ χρησιμοποιήθηκε από την αρχή της μελέτης και με την εφαρμογή clash detection, εντοπίστηκε πλήθος συγκρουόμενων δεδομένων. Συνεπώς έγινε μία ιεράρχηση των αποτελεσμάτων με δενδροειδές σύστημα και σταδιακά επιτεύχθηκε ο βέλτιστος συντονισμός των επιμέρους σχεδίων.
Το clash detection χρησιμοποιήθηκε και σε συγκρότημα διαμερισμάτων, πάλι στο Ντουμπάι. Για τον σχεδιασμό της πρόσοψης των κατοικιών, ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στο σκληρό κλίμα της περιοχής. Με χρήση της ενεργειακής ανάλυσης, βρέθηκαν αποτελεσματικές λύσεις για την μείωση της θέρμανσης από το περιβάλλον, ενώ μελετήθηκε η ροή του αέρα για φυσικό δροσισμό των εσωτερικών χώρων. Παρόμοια μελέτη, έγινε και στην πρόταση για τα κεντρικά της ΔΕΗ. Πρόκειται για ένα οικοδόμημα 4 προσανατολισμών, με απαιτητικό σχεδιασμό στην πρόσοψη. Με τη χρήση του ΒΙΜ αξιοποιήθηκαν τεχνικές, ώστε να υπολογιστεί η σωστή ποσότητα φωτός και θερμότητας σε κάθε όψη.
Επίσης σημαντικό έργο, αποτελεί το κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης, του οποίου όλες οι εγκαταστάσεις μοντελοποιήθηκαν. Μάλιστα σε κάθε τεχνικό σχέδιο υπήρχε QR code, με το οποίο ήταν εφικτή η ψηφιακή περιήγηση στον αντίστοιχο χώρο. Η δυνατότητα αυτή ήταν εξαιρετικά χρήσιμή στους κατασκευαστές και στους υπεργολάβους. Αξιοποιώντας παρόμοια τεχνολογία, ο αερολιμένας της Πάρου αποτέλεσε το πρώτο project, που παρουσιάστηκε σε δημόσιους φορείς σε εικονική πραγματικότητα.
BIM στο project management
O Θεοφάνης Φανουράκης, Project Leader for BIM Implementation Programme in Public Works Authority στο Κατάρ, μίλησε για την γεφύρωση μεταξύ της κατασκευής και του facility management. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα κοινό περιβάλλον, στο οποίο όλοι οι συντελεστές του έργου, μελετητές, εργολάβοι και επαγγελματίες, που θα αναλάβουν την διαχείριση των οικοδομημάτων, να μοιράζονται τις ίδιες πληροφορίες. Έχουμε δει και στο παρελθόν, ότι εξαιτίας της κακής πληροφόρησης, οι ομάδες facility management, ξεκινούν όλη την οργάνωση από το μηδέν, διαδικασία ιδιαίτερα χρονοβόρα και κοστοβόρα. Μέσω του ΒΙΜ, οι πληροφορίες οργανώνονται καλύτερα και μπορούν να εξαχθούν για διάφορες μελέτες, όπως οικονομικές, ενεργειακές και συναφείς με τη διαχείριση κτιρίων. To BIM δεν είναι απλώς ένα εργαλείο, αλλά μία διαδικασία που θα πρέπει να διέπει το έργο σε όλα στα στάδια υλοποίησης του.
To COBie είναι το διεθνώς πρότυπο ανταλλαγής πληροφοριών, το οποίο συντάσσεται από πληροφορίες από τα μοντέλα ΒΙΜ και τα εγχειρίδια κατασκευής. Τα δεδομένα που συλλέγονται είναι μείζονος σημασίας για τη συντήρηση και τη λειτουργικότητα του κάθε κτιρίου. Εν όψη του παγκοσμίου κυπέλλου στο Κατάρ, δημιουργήθηκε το Live Command Center, ένα σύστημα με το οποίο ο διαχειριστής έχει πρόσβαση στο facility management, το security operation και στα events, που λαμβάνουν χώρα στα γήπεδα με συρροή κόσμου. Οι εκατοντάδες πληροφορίες που υπάρχουν στο Live Command Center, προήλθαν από το ΒΙΜ. Αντίστοιχη προσπάθεια έγινε και από τον Οργανισμό Δημόσιων Έργων του Κατάρ, με το modeling and data management guide. Ανάμεσα στις ζωτικής σημασίας πληροφορίες, που αναγράφει για το εκάστοτε έργο, διαθέτει βιβλιοθήκη των υλικών και δεδομένα για τα smart objects, ενώ έχει γίνει προσπάθεια για αυτοματοποίηση του ελέγχου ποιότητας.
Διαχείριση της πληροφορίας και ψηφιακός μετασχηματισμός
Ο Δημήτριος Βωβός, Πολιτικός Μηχανικός και BIM Manager στην ADT OMEGA, μίλησε για ένα μεγάλο σιδηροδρομικό έργο, σε γραμμή της Rail Baltica, το οποίο θα συνδέσει την Φιλανδία με τα τρία βαλτικά κράτη και στη συνέχεια με την Πολωνία. Πρόκειται για ένα μεγάλο έργο, μήκους 93,5 χιλιομέτρων, το οποίο θα ξεκινά από την επαρχεία Πάρνου στην Εσθονία και θα καταλήγει στα σύνορα με τη Λετονία. Φυσικά, το project περιλαμβάνει γέφυρες, υπόγειες διαβάσεις οχημάτων και πεζών, υπέργειες διαβάσεις πανίδας, στάσεις, οχετούς, δρόμους και αποκατάσταση υπαρχόντων υποδομών. Το έργο τρέχει εξολοκλήρου σε ΒΙΜ.
Το ακρωνύμιο building information modeling, αναφέρεται κατά κύριο λόγο στα κτίρια και για αυτό έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται ο όρος better information management. Μεγάλη σημασία για την περάτωση μίας υποδομής, είναι η διαχείριση των πληροφοριών και η επικερδής συνεργασία των εμπλεκομένων. Το ΒΙΜ είναι μια διαδικασία, που πρέπει να ξεκινά από την φάση της προμελέτης και να καταλήγει στο τέλος της ζωής ενός κτίσματος, που είναι η κατεδάφιση. Τα πλεονεκτήματα του ΒΙΜ στη διαχείριση δεδομένων, ήταν καθοριστικά για την εκτέλεση του έργου, καθώς αυτό εκτείνεται σε τρεις χώρες. Οι πληροφορίες αποθηκευόταν στο cloud με γνώμονα την ασφάλεια των αρχείων και τα πνευματικά δικαιώματα των μελετητών. Βάσει των δεδομένων ενημερωνόταν το κοινό κατασκευαστικό μοντέλο σε πραγματικό χρόνο. Επιπλέον, υπήρχαν ψηφιακοί κατάλογοι των υλικών, που χρησιμοποιούνταν στην κοστολόγηση και στο σχηματισμό χρονοδιαγραμμάτων. Παράλληλα είχαν συσταθεί και πίνακες παραδοτέων, με τα αντίστοιχα ονόματα των μηχανικών και τις καταλυτικές διορίες, που είχαν οριστεί. Με τη συγκέντρωση και την σωστή επεξεργασία των πληροφοριών, μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα, που θα οδηγήσουν στη σωστή λήψη αποφάσεων.
Ο Δρ Γιώργος Καπoγιάννης, Head of Thought Leadership, Glodon Company Limited, Shanghai, μας έδειξε κάποια παραδείγματα έργων στην Κίνα, που πραγματοποιήθηκαν με τη βοήθεια του ΒΙΜ. Στον σύγχρονο κατασκευαστικό κλάδο, υπάρχουν πολλές νέες τεχνολογίες, οι οποίες πρέπει να συνδυαστούν σε μία κοινή πλατφόρμα. Στόχος είναι η υλοποίηση εξελιγμένων και πιο πράσινων κτιρίων, για ένα καλύτερο αύριο. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν αποτελεί το μέλλον, διότι ήδη είναι παρόν. Από αυτόν δεν επωφελούνται μόνο οι συντελεστές των έργων, αλλά και ο πελάτης, ο οποίος αποκτά πιο εμπεριστατωμένη εικόνα της κατασκευής. Η τεχνολογία ΒΙΜ συμβάλει στην ταχύτητα παράδοσης, στην εξασφάλιση της ποιότητας, στην αποφυγή περιττών δαπανών, στη βιωσιμότητα των κτιρίων και στη λήψη ορθών αποφάσεων με ελάχιστο επιχειρηματικό ρίσκο. Συνεπώς, ένα απλό ψηφιακό 3D μοντέλο δεν είναι αρκετό, αλλά χρειάζεται και η κατάλληλη διαχείριση πληροφοριών.
Σε αστικές κατασκευές, που υλοποιήθηκαν στο δέλτα του Pearl ποταμού, το λογισμικό ΒΙΜ συντέλεσε στον σχεδιασμό, υπολογίζοντας τη στατικότητα του κτιρίου, 40 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του νερού. Αποκτήθηκε μία ρεαλιστική εικόνα των συνθηκών που επικρατούν και αποκτήθηκαν δεδομένα χρήσιμα για την μετέπειτα συντήρηση των οικοδομημάτων. Επιπρόσθετα, στο χειμερινό ολυμπιακό χωριό της Κίνας, έγινε εφικτός ο ακριβής προγραμματισμός με τη χρήση του ΒΙΜ και συλλέχθηκαν πολύτιμα δεδομένα, τα οποία αξιοποιήθηκαν στη λήψη κατασκευαστικών στρατηγικών, με μικρά περιθώρια λάθους. Μεγάλη πρωτοτυπία είναι η χρήση του virtual reality για την απόδοση της τελικής μορφής του έργου. Ένα ακόμη παράδειγμα αποτελεί ο διεθνής αερολιμένας του Πεκίνο, όπου το κόστος κατασκευής περιορίστηκε σε μεγάλο ποσοστό. Με την ψηφιακή απεικόνιση, έγινε εκτίμηση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου του έργου.
Από την απαρχή της συζήτησης περί της καλής αρχιτεκτονικής των κτιρίων, δεχόμαστε ως θεμελιακή αφετηρία, το τρίπτυχο του Βιτρούβιου για τις βασικές αρετές, που πρέπει να χαρακτηρίζουν όλα τα κτίρια, δηλαδή τη δομική σταθερότητα, τη λειτουργικότητα και την αισθητική απόλαυση, όπως αυτές, σε κάθε ιστορική περίοδο, επανερμηνεύονται, εμπλουτίζονται και επαναδιατυπώνονται. Διανύουμε μια εποχή, κατά την οποία διαμορφώνεται μια «νέα κατάσταση», όπου πολλές από τις προηγούμενες βεβαιότητες και τους πειραματισμούς στην αρχιτεκτονική, λιγότερο ή περισσότερο έξαλλους, φαίνεται να υποχωρούν, έναντι μιας αναδυόμενης κοινής συνειδητοποίησης και ανησυχίας για την διαφαινόμενη κλιματική αλλαγή και τους κινδύνους, που αρχίζουν να προβάλλουν.
Η τεχνολογική εξέλιξη
Την ίδια στιγμή, σειρά από τεχνολογικά «θαύματα» και επιλογές, διαμορφώνουν επιτελεστικά την «νέα κατάσταση» σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων του ανθρώπου. Στο κτιριακό περιβάλλον, η τάση είναι διττή: αφενός η διασφάλιση της βιωσιμότητας και της ανθεκτικότητας έναντι των μεταβολών, που ήρθαν, ή θα έρθουν, αφετέρου η τεχνολογική αναδόμηση και η σύμπτυξη των διαδικασιών σε ένα ψηφιακό ενιαίο και ολιστικό κατά βάση σύστημα σχεδιασμού, παραγωγής, διαχείρισης και ελέγχου. Κρίσιμες τεχνολογίες καθορίζουν στρατηγικά την «νέα κατάσταση», όπως είναι η ενσωμάτωση συστημάτων και διεργασιών, η απρόσμενη ανάμιξη διαφορετικών επιστημονικών πεδίων και η δημιουργία νέων υβριδίων τεχνογνωσίας, η παραγωγή προηγμένων αισθητήρων -καταγραφέων δεδομένων με τεράστια επεξεργαστική ισχύ, μέσω των οποίων η επαυξημένη πραγματικότητα αντικαθιστά την φυσική και «εμπλουτίζει» τις αισθητηριακές ικανότητες του κοινού ανθρώπου- οι νέοι τρόποι επιλεκτικής και εξειδικευμένης παραγωγής (τρισδιάστατη εκτύπωση, industry 4, machine learning, κτλ.), η τεχνητή νοημοσύνη και οι υπερυψηλές ταχύτητες δικτύωσης και ίσως αρκετές ακόμη, που όλες μαζί συνθέτουν έναν κόσμο αρκετά διαφορετικό, σχεδόν υπερβατικό και σίγουρα λιγότερο υλικό-κεντρικό.
Συνθήκες άνεσης και προϋποθέσεις
Ωστόσο, η υπαρξιακή σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον και η εξάρτηση του από αυτό, παραμένει μια σταθερά του κόσμου μας, όσο και αν όλα τα προηγούμενα την προκαλούν. Το δομημένο περιβάλλον (τα κτίρια και η πόλη), νοουμένου είτε ως σύνολο από διακριτές χωρικές οντότητες, είτε ως συγκροτημένος αστικός χώρος, εξακολουθεί να παρέχει τις βασικές συνθήκες διαβίωσης με όρους και προϋποθέσεις ασφάλειας, υγείας και κοινωνικής και ατομικής ευημερίας, μέσα σε ένα φυσικό περιβάλλον (τη Γη), που μας υπενθυμίζει, ότι μπορεί να ξαναγίνει εχθρικό και αφιλόξενο.
Εξειδικεύοντας το θέμα, θα πρέπει να συμφωνήσουμε, ότι οι συνθήκες διαβίωσης, καλούμενες και ως «συνθήκες άνεσης», είναι μια επιθυμητή απαίτηση (κυρίως για το εσωτερικό των κτιρίων) που δεν προκύπτει αυτόματα, αλλά ορίζεται με ακρίβεια από τα καθιερωμένα ή τα επιδιωκόμενα μοντέλα διαβίωσης. Επειδή δε, επιδρά ριζικά και σε διάρκεια στην φυσιολογία και στη βιολογική λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού και παρά τις όποιες τεχνολογικές εξελίξεις, επηρεάζει και επηρεάζεται άμεσα από την απευθείας διεπαφή και διάδραση του δομημένου περιβάλλοντος με το φυσικό. Ο τρόπος με τον οποίο κυρίως συμβαίνει, ρυθμίζεται και αποτιμάται η διάδραση, είναι μέσω της ανταλλαγής ενέργειας.
Εξωτερικό περίβλημα και περιβάλλον
Όπως και ο άνθρωπος, έτσι και ένα κτίριο συνιστά έναν οργανισμό συντιθέμενο από επιμέρους ζωτικά συστήματα, τα οποία υποστηρίζουν την λειτουργία του στη διάρκεια της ζωής του με τρόπο, ώστε αφενός να ικανοποιούνται οι επιθυμητές απαιτήσεις (= συνθήκες άνετης διαβίωσης), αφετέρου να αντιμετωπίζονται με επάρκεια οι έως και ακραίες μεταβολές, οι οποίες συμβαίνουν στο φυσικό περιβάλλον. Το πλέον κρίσιμο σύστημα ενός κτιρίου για την ρύθμιση του εσωτερικού περιβάλλοντος και την διαχείριση της σχέσης του με το εξωτερικό, είναι αυτό που ονομάζουμε κέλυφος ή επιδερμίδα ή εξωτερικό περίβλημα. Η σημασία του όμως είναι ευρύτερη από αυτή του ρυθμιστή, αφού αποτελεί πεδίο για την οπτική επικοινωνία και διεπαφή του κτιρίου με τον αστικό περίγυρο, αν και πλέον στον κόσμο της «νέας κατάστασης», ο οποίος γοργά μεταφέρεται στην ψηφιακή του «μετα-διάσταση», τείνει να ατονήσει, αντικαθιστώντας την επικοινωνία με την «αυτο-αναφορικότητα».
Προς απόδειξη του τελευταίου, παρατηρούμε στην σύγχρονη αρχιτεκτονική παραγωγή, να δίνεται περισσότερη έμφαση στα στοιχεία, που ενισχύουν τον ρυθμιστικό ρόλο του περιβλήματος στη σχέση του με το εξωτερικό περιβάλλον και τις κλιματικές συνθήκες και λιγότερο σε στοιχεία τα οποία επικοινωνούν με τον αστικό περίγυρο μέσα από την νοηματοδότηση και τον συμβολισμό των επιμέρους χαρακτηριστικών τους. Όλο και περισσότερο, σε αντίθεση με την πριν από 20 χρόνια αρχιτεκτονική συζήτηση, το περίβλημα των κτιρίων κυρίως συνομολογεί προς μια κατεύθυνση – τάση αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεων αυτής, όπως είναι η υπερθέρμανση, η επικινδυνότητα από την ηλιακή ακτινοβολία, η ρύπανση του περιβάλλοντος (ατμόσφαιρα, έδαφος νερά), καθώς όμως και των οικονομικών επιπτώσεων αυτής, αναζητώντας τρόπους εξοικονόμησης πόρων και κόστους (μείωση της καταναλισκόμενης ενέργειας, βελτίωση της οικονομικής αποτελεσματικότητας, βελτίωση της απόδοσης, αποθήκευσης της ενέργειας, έξυπνης διαχείρισης των ροών και βελτιστοποίησης της κατανομής των διαθέσιμων κάθε φορά πόρων, κτλ.).
Τάσεις και προβλέψεις για το μέλλον
Η τελευταία εξέλιξη φαίνεται ότι μας ωθεί, για άλλη μια φορά στην ιστορία της αρχιτεκτονικής, να επαναξιολογήσουμε τις 3 αρετές του Βιτρούβιου και το εάν είναι ακόμη επαρκής θεμελιακή βάση για την ανα-θεώρηση της αρχιτεκτονικής και μας γεννά την ιδέα μίας 4ης αρετής, συμπληρωματικής, που θα καλούσαμε ως «η ενεργειακή και περιβαλλοντική αύρα», που όλα τα κτίρια πρέπει να ανακαλύψουν.
Επιπλέον είναι «μελλοντολογικά» πιθανό, το κέλυφος των κτιρίων να απεξαρτηθεί ως σύστημα από τον υπόλοιπο κτιριακό οργανισμό και με την πρόοδο της τεχνολογίας, ο τρόπος κατασκευής του, η ύφανση και η σύσταση του, να έχει περισσότερο να κάνει με τις επαυξημένες ιδιότητες, που θα παρέχει, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, ακόμη και σ’ ένα εξω-γήινο περιβάλλον και λιγότερο με τα χαρακτηριστικά του κάθε τόπου ή του κάθε μικροκλίματος. Πιθανόν, έτσι να προκύψει μία νέα τεχνητή & νοήμων επιδερμίδα, η οποία δεν θα είναι στατική, αλλά δυναμικά συμπεριφορική, μεταμορφούμενη και προσαρμοζόμενη στις εκάστοτε εξωτερικές συνθήκες, αλλά και στις ιδιοσυγκρασίες του κοινωνικού περίγυρου. Ίσως ακόμη να αποτελέσει μέρος ενός συστήματος ανταλλαγής δεδομένων και πόρων, ένα υπερ-παγκόσμιο ματριξ, το οποίο θα μεσολαβεί ανάμεσα στο μέσα και το έξω και ίσως σε μια ακραία περίπτωση, ρυθμίζοντας όχι μόνο τις συνθήκες άνεσης, αλλά ως ένα μοναδικά ικανό και αποτελεσματικό μέσο, να διαχειρίζεται την αισθητηριακή μας λειτουργία και την ίδια την αντίληψη μας για τον κόσμο.
*Μ. Κατσαρός, Αρχιτέκτονας, March, UDes, Αν. Καθηγητής ΕΜΠ
Ίσως είναι πολύ νωρίς για να γίνει ένας απολογισμός για το ποιες είναι οι αισθητικές επιπτώσεις της συνεχιζόμενης υιοθέτησης της ρομποτικής, όσον αφορά την αυτόματη συναρμολόγηση αρχιτεκτονικών μερών ή εξαρτημάτων ή το τοπίο που διαμορφώνεται στην Αρχιτεκτονική ως τέχνη και επιστήμη, σύμφωνα με τους ειδικούς του χώρου.
Για την ακρίβεια, η αρχιτεκτονική συνθέτει επιμέρους γνωσιακά πεδία από τις καλές τέχνες, τις ανθρωπιστικές επιστήμες ή τις γνώσεις ενός πολιτικού μηχανικού η οποία δίνει έμφαση στις τεχνικές όψεις της κατασκευαστικής δραστηριότητας κλπ.
Πάνε αρκετά χρόνια που οι αρχιτέκτονες σχεδίαζαν ακόμη με το χέρι σε ρυζόχαρτα. Τα σύγχρονα υπολογιστικά συστήματα αποτελούν πλέον το βασικό εργαλείο για τη σύλληψη και αποτύπωση των αρχιτεκτονικών έργων. Στις μέρες μας υπάρχουν σχεδιαστικά προγράμματα με τεράστιες δυνατότητες, σε σχέση με το παρελθόν, που ανοίγουν νέους ορίζοντες στην Αρχιτεκτονική και το σχέδιο με σύγχρονα αποτελέσματα, που αρκετές φορές δεν μπορούσαν να αποδοθούν με τα παραδοσιακά μέσα σχεδίασης.
Η επιρροή της ψηφιακής τεχνολογίας είναι ορατή σε όλα τα στάδια της αρχιτεκτονικής διαδικασίας. Είτε αναφερόμαστε σε μεθόδους σχεδίασης, στη δημιουργία και επεξεργασία ενός έργου και καταλήγοντας στο στάδιο της κατασκευής τους. Ειδικότερα, πλέον ένας αρχιτέκτονας δεν σχεδιάζει γραμμές σε Autocad αρχεία, αλλά χρησιμοποιεί BIM πλατφόρμες έχοντας τη δυνατότητα να ενσωματώσει πολύπλοκες πληροφορίες για τις ιδιότητες, τα χαρακτηριστικά και την συμπεριφορά των υλικών, ενσωματώνοντας άμεσα όλα τα τελευταία δεδομένα για τις ανάγκες της σχεδίασης.
Drones, 3D laser και printers έρχονται να προστεθούν στην «εργαλειοθήκη» ενός επαγγελματία. Η έννοια της «εικονική πραγματικότητας» εδραιώνεται στις εργασίες τα τελευταία χρόνια, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ ιδέας, απεικόνισης και υλοποίησης. Την ίδια ώρα, ρομποτική και τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να αποτελέσουν την επόμενη τεχνολογία αιχμής στον κλάδο της αρχιτεκτονικής.
credits Yifat Zailer
Ερωτήματα
Κατά τις εκτιμήσεις ειδικών του χώρου, τα σύγχρονα σχεδιαστικά μέσα υπόκεινται συχνά σε επαναπροσδιορισμό και γενικότερα «κατευθύνουν» τη δημιουργική πράξη. Άραγε οι νέες τεχνολογίες έχουν διαβρώσει τις δομικές πτυχές και το νόημα της ίδιας της Αρχιτεκτονικής;
Αρκετοί ισχυρίζονται πως όταν εφαρμόζονται οι ψηφιακές κατασκευές στην αρχιτεκτονική δίνεται περισσότερο έμφαση στα υλικά και τις εκάστοτε τεχνικές, παρά στην ουσία: τη διανοητική γνώση. Μάλιστα, σε Σχολές και τα Πανεπιστήμια είναι όλο και περισσότερα πλέον τα διαθέσιμα αυτά μηχανήματα.
Ωστόσο, οι νέες ψηφιακές δυνατότητες δεν αποτελούν απλώς ένα εργαλείο ή μια τεχνολογική αναβάθμιση στον κλάδο. Είναι μια σημαντική ευκαιρία να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο ασχολούμαστε με την αρχιτεκτονική και να ενσωματώσουμε αρχές περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας.
Μπορεί όμως να συνδυαστεί η λαϊκή αρχιτεκτονική, η λαϊκή κουλτούρα και οι παραδόσεις μιας κοινωνίας με τις σύγχρονες – ψηφιακές – τάσεις στην Αρχιτεκτονική και τις κατασκευές;
Η απάντηση είναι ΝΑΙ. Απαιτούνται όμως ακόμη αρκετά βήματα. Για την ώρα, οι πρωτοβουλίες επικεντρώνονται σε έργα μικρής κλίμακας, τα οποία όμως εκτιμάται πως θα «ανοίξουν το δρόμο» για πιο εξελιγμένες σύνθετες λύσεις που θα μπορούν να διατηρήσουν τη ταυτότητα και τη παράδοση τοπικών κοινωνιών στην Αρχιτεκτονική και τις κατασκευές χρησιμοποιούνται σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες.
Η «ψηφιακή παραδοσιακή αρχιτεκτονική» στο επίκεντρο….
Σε αυτό το πλαίσιο, αναδύεται μια στρατηγική που ονομάζεται «ψηφιακή παραδοσιακή αρχιτεκτονική», η οποία συνδυάζει τις αρχές της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και της τρέχουσας ψηφιακής τεχνολογίας, σε μια προσπάθεια να γίνει ο σύγχρονος σχεδιασμός πιο προσιτός και καινοτόμος.
Όπως αναφέρουν οι συγγραφείς του βιβλίου Digital Vernacular: Architectural Principles, Tools, and Processes, Ραλφ Νέλσον και Τζέιμς Στίβενς, η συνεχής «επιστροφή στις ρίζες» είναι ένας τρόπος να παραμένει κανείς συνδεδεμένος με θεμελιώδεις πτυχές της αρχιτεκτονικής και να τις αντιμετωπίζει με φρέσκες ιδέες και νέες προοπτικές.
credits Christian J. Lange
Παραδείγματα απ’ όλο τον κόσμο
Στην πόλη Μεντόζα της Αργεντινής ένα ερευνητές κατασκεύασαν έναν αργαλειό με «ψηφιακά κομμένο ξύλο» ώστε ιθαγενείς να δημιουργούν τα παραδοσιακά τους υφαντά.
Στη βορειοανατολική Βραζιλία, μια μελέτη με τίτλο «Artífices Digitais» από το Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο της πολιτείας Ceará χρησιμοποίησαν επίσης ψηφιακά εργαλεία. Για ποιο λόγο; Με τη δυνατότητα που δίνει η 3D εκτύπωση, δημιούργησαν κομμάτια ώστε να αποκαταστήσουν καταστραμμένα τμήματα ενός ναού μιας εκκλησίας.
Οι παραπάνω ιστορίες είναι κάποια από τη πληθώρα λύσεων που μπορεί να παρέχει ο συνδυασμός της ψηφιακής τεχνολογίας με πατροπαράδοτες τεχνικές.
Είναι γεγονός πως οι σύγχρονες τεχνολογίες κάνουν τα πάντα να φαίνονται όλα όμοια, χωρίς καμιά διαφορετικότητα, γεγονός που δημιουργεί την ανάγκη να εκφραστεί με κάποιο τρόπο η μοναδικότητα ενός τόπου, μιας κοινότητας ή το έργο ενός αρχιτέκτονα.
Υπό αυτή την έννοια, η σύνδεση μεταξύ αυτών των «δύο κόσμων», του ψηφιακού και της παράδοσης, είναι μια εναλλακτική λύση μεταξύ της συστηματικής αντιγραφής και της μοναδικής «χειροτεχνίας».
Μια από τις πιο συνηθισμένες πρώτες ύλες στη Παραγουάη είναι το τούβλο, το οποίο μπορεί εύκολα να προμηθευτεί κανείς. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο FabLab στην Ασουνσιόν της Παραγουάης δημιούργησαν ψηφιακά μια συσκευή η οποία βοηθά στα διαφορετικά μοτίβα και τεχνοτροπίες στην τοιχοποιία. Το παράδειγμα αυτό κατά τους ίδιους εντάσσεται στη κατηγορία «υβριδική χειροτεχνία»
Ένα άλλο παράδειγμα όπου συνδυάζονται ψηφιακά εργαλεία με τη παράδοση συναντάμε στην Ινδία στο τομέα της πλινθοκεραμοποιίας (κατασκευή τούβλων και κεραμιδιών).
Συστήματα laser «κόβουν» καλούπια από πηλό της περιοχής. Με ειδικό λογισμικό δημιουργούνται οι κατάλληλες «στροφές» για την δημιουργία καμινάδων που συναντάμε στην Αγγλία του 17ου αιώνα.
credits Christian J. Lange
Θα κατασκευάζονται μεγάλα κτίρια… με έναν εκτυπωτή;
Από την άλλη πλευρά, ο Γερμανός σχεδιαστής Markus Kayser κατασκεύασε μια μηχανή τρισδιάστατης εκτύπωσης που χρησιμοποιεί το φως του ήλιου και την άμμο για να κατασκευάσει γυάλινα αντικείμενα στην έρημο.
Στο εν λόγω project (Solar Sinter) που έλαβε χώρα στις ερήμους της Αιγύπτου χρησιμοποιήθηκε ένας μεγάλος ειδικός φακός για να εστιάσει μια δέσμη ηλιακού φωτός, δημιουργώντας θερμοκρασίες μεταξύ 1400 και 1600 βαθμών Κελσίου.
Αυτή η θερμοκρασία είναι αρκετά υψηλή ώστε να λιώσει η πυριτική άμμος και να δημιουργηθούν γυάλινα σχήματα, στρώμα προς στρώμα, μέσα σε ένα κουτί άμμου που ήταν τοποθετημένο κάτω από το φακό.
Κινητήρες που λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια μετακινούν το κουτί στον οριζόντιο και κάθετο άξονα κατά μήκος μιας ελεγχόμενης από υπολογιστή διαδρομής και ένα νέο στρώμα άμμου πασπαλίζεται από πάνω μετά από κάθε πέρασμα της δέσμης φωτός.
Αισθητήρες φωτός παρακολουθούν τον ήλιο καθώς κινείται στον ουρανό και ολόκληρο το μηχάνημα περιστρέφεται στη βάση του για να διασφαλίζεται ότι ο φακός παράγει πάντα το βέλτιστο επίπεδο θερμότητας. Μόλις όλα τα στρώματα λιώσουν στη θέση τους, το κομμάτι αφήνεται να κρυώσει και ανασύρεται από το κουτί με την άμμο.
Το πείραμα αυτό λειτούργησε τελικά ως βάση για μια εντελώς νέα μέθοδο κατασκευής και τρισδιάστατης εκτύπωσης, τόσο πολύ ώστε, χρόνια αργότερα, ονομάστηκε διαδικασία D-Shape.
Η άμμος αντιδρά χημικά με ένα συνδετικό υλικό για να σχηματίσει ένα υλικό από ψαμμίτη. Τα εξαρτήματα D-Shape είναι πολύ ανθεκτικά και συγκρίνονται με οπλισμένο σκυρόδεμα. Ο εκτυπωτής βρίσκεται σε ένα πλαίσιο 6m επί 6m και στόχος είναι να δημιουργηθούν στο μέλλον κτίρια πλήρους κλίμακας!
Όπως προαναφέρθηκε σήμερα λαμβάνουν χώρα πολλές πρωτοβουλίες ώστε να συνδυαστούν με επιτυχία οι ψηφιακές τεχνολογίες με τη λαϊκή αρχιτεκτονική τις ανάγκες μιας κοινωνίας. Ότι έχει επιτευχθεί είναι ακόμη σε μικρή κλίμακα, ωστόσο τα παραπάνω παραδείγματα δείχνουν ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε χώμα, άμμο ή οποιοδήποτε άλλο φυσικό υλικό για να συνδέσουμε τις νέες τεχνολογίες με τις «τοπικές τεχνικές».
Περαιτέρω, αποδεικνύεται ότι δεν χρειάζεται τελικά να «θυσιάσουμε» τίποτα από τα δυο στο μέλλον για τις ανάγκες της Αρχιτεκτονικής. Ίσως μάλιστα να είναι και ο ενδεδειγμένος δρόμος για μια βιώσιμη ανάπτυξη στις κατασκευές!
Ένας χώρος, είτε είναι οικιστικός είτε επαγγελματικός, οφείλει να είναι άνετος, λαμβάνοντας υπόψη την υγεία και την ευημερία του εκάστοτε χρήστη. Αυτό μοιάζει αυτονόητο, αλλά κάποτε δεν ήταν. Πλέον, είναι επιτακτική ανάγκη εξαιτίας του βαθμού αστικοποίησης και του ότι ο χρήστης περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σε κλειστούς χώρους -ανεξάρτητα πανδημίας.
Έτσι, κατά τον σχεδιασμό ενός χώρου, οι αρχιτέκτονες (και γενικά οι μηχανικοί που εμπλέκονται) δεν λαμβάνουν υπόψη μόνο τις αισθητικές και λειτουργικές παραμέτρους αλλά και τις συνθήκες που προσφέρουν θερμική, οπτική και ακουστική άνεση. Ειδικά η θέρμανση αποτελεί κρίσιμο πυλώνα του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού ώστε να εξασφαλίζεται η θερμική και οπτική άνεση, αξιοποιώντας τόσο την ηλιακή ενέργεια και άλλες περιβαλλοντικές πηγές όσο και τα φυσικά φαινόμενα του κλίματος. Έτσι, τα συστήματα θέρμανσης – ψύξης – κλιματισμού που ενσωματώνονται στα κτίρια και τους χώρους αποτελούν απαραίτητα στοιχεία για τη βιωσιμότητα των κατασκευών και την ανθρώπινη υγεία και ευημερία.
Ζωή Αντωνιάδη, Αρχιτέκτων, ARCHZONE
Θερμική άνεση με τη βιωσιμότητα στο επίκεντρο
H Ζωή Αντωνιάδη, Αρχιτέκτων Ε.Μ.Π. και ιδρύτρια του γραφείου ARCHZONE, στέκεται στη σχέση ανάμεσα στην αίσθηση ευεξίας και τον βιοκλιματικό σχεδιασμό. Όπως αναλύει, «η αίσθηση ευεξίας επιτυγχάνεται μέσω του κατάλληλου βιοκλιματικού σχεδιασμού. Ο τρόπος για την επίτευξη της θερμικής άνεσης μεταβάλλεται με τα χρόνια μέσω της τεχνολογικής εξέλιξης.
Συνδυάζοντας, για παράδειγμα, υλικά συμβατά με την περιοχή και τις καιρικές συνθήκες, αυξάνεται σημαντικά η βιωσιμότητα των κατασκευών. Συγχρόνως, τη διαφοροποίηση των αναγκών του κάθε χρήστη έρχεται να καλύψει η προσαρμοστικότητα των συστημάτων -λαμβάνοντας υπόψη τις εξωτερικές καιρικές συνθήκες του κτιρίου τη δεδομένη στιγμή».
Ο Στέφανος Βασδέκης, Αρχιτέκτων του γραφείου Stefanos Vasdekis & Architects κινείται στο ίδιο μήκος κύματος, μιλώντας για τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική. «Η θερμική άνεση των χρηστών των εσωτερικών χώρων συνδέεται απόλυτα με την αναβάθμιση και τη βιωσιμότητα των κατασκευών και συχνά αναφέρεται ως «πράσινη» ή και «βιοκλιματική κατασκευή». Η ιδανική θερμική άνεση επιτυγχάνεται τηρώντας τις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, εφαρμόζοντας τα κατάλληλα συστήματα θέρμανσης, αερισμού και κλιματισμού αλλά και με την θερμομόνωση του κελύφους που ελαχιστοποιεί τις απώλειες θερμότητας. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η βιωσιμότητα των κατασκευών χωρίς να οδηγούμαστε σε ανώφελη υπερκατανάλωση ενέργειας και λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος», δηλώνει χαρακτηριστικά.
Η ομάδα των PEOPLE
Οι Ζωή Σπηλιοπούλου, Senior Architect PEOPLE, Ε.Μ.Π., MArch Urban Design The Bartlett – UCL), Μαρία Καλογεροπούλου (Partner/Senior Architect PEOPLE, Ε.Μ.Π., MSc Environmental Design – HOU), Βασίλης Θεοδωρόπουλος, Senior MEP Engineer/Partner PEOPLE, Ε.Μ.Π., και Ιωάννης Μπογέας, Senior MEP Engineer PEOPLE, Ε.Μ.Π., επισημαίνουν πως «στην PEOPLE πιστεύουμε πως η εμπειρία που έχει ο τελικός χρήστης του κτιρίου επηρεάζεται σημαντικά και από το επίπεδο θερμικής άνεσης που θα βιώσει. Έτσι, σε μια εποχή που η έννοια της βιωσιμότητας (sustainability) είναι μείζονος σημασίας, δεν θα μπορούσε να εξαιρείται η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων από τους στόχους του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Η μέριμνα για τον ECO χαρακτήρα, αλλά και την συνολική εμπειρία τόσο στο επίπεδο άνεσης όσο και αισθητικής, αποτελεί πλέον πάγια απαίτηση αλλά και παρακαταθήκη για τους μελλοντικούς χρήστες».
Για τη Ζέτα Σταθουλοπούλου, Αρχιτέκτων Μηχανικό Ε.Μ.Π – Πολιτικό Μηχανικό Ε.Μ.Π. από το γραφείο ASPECT architects, η βιωσιμότητα και η αυτάρκεια των σύγχρονων κατασκευών είναι μονόδρομος. Όπως τονίζει, «η ενεργειακή κρίση που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία έχει θέσει νέες απαιτήσεις και στις σύγχρονες κατασκευές. Αποτελεί μονόδρομο πια η βιωσιμότητα και η αυτάρκεια αυτών, και ο ρόλος του αρχιτέκτονα μηχανικού αναθεωρείται εκ νέου και καλείται να εξασφαλίσει τη θερμική άνεση των χρηστών του κτιρίου που θα καλύπτει τόσο τις ανάγκες του σύγχρονου τρόπου ζωής όσο και τις απαιτήσεις που τίθενται από τα ενεργειακά αποθέματα».
Μιμή Ασκούνη, Αρχιτέκτων Μηχανικός, POINT architects
Η Μιμή Ασκούνη, Αρχιτέκτων Μηχανικός MSc από το γραφείο POINT architects, σχολιάζει σχετικά πως «η επίτευξη θερμικής ευεξίας, υψηλής ποιότητας διαβίωσης και θερμικής άνεσης καθορίζουν -μεταξύ άλλων- τη βιωσιμότητα των κατασκευών. Η βιωσιμότητα στον τομέα των κατασκευών μπορεί να επιτευχθεί με την υιοθέτηση των αρχών του βιοκλιματικού σχεδιασμού σε υφιστάμενες και νέες κατασκευές. Οι αρχές της βιώσιμης κατασκευής πρέπει να αντιστοιχούν σε όλον τον κύκλο ζωής και να αποσκοπούν στα εξής: μείωση κατανάλωσης ενέργειας, χρήση ανανεώσιμων πηγών, προστασία της φύσης, περιορισμό τοξικών υλικών, εφαρμογή της μελέτης κόστους του κύκλου ζωής και έμφαση στην ποιότητα».
Η σημασία της εξοικονόμηση ενέργειας κατά τον σχεδιασμό
Η εξοικονόμηση ενέργειας, που συνδέεται με τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική, φαίνεται να είναι κομβικής σημασίας για τους αρχιτέκτονες. Για τη Ζωή Αντωνιάδη (ARCHZONE), «στη διαδικασία του σχεδιασμού είναι ιδιαίτερα καθοριστικός ο ρόλος του αρχιτέκτονα ως αναφορά την εξοικονόμηση ενέργειας. Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός ενός κτιρίου, με τη χρήση παθητικών και ενεργητικών συστημάτων, λαμβάνεται υπόψη ήδη στον αρχικό σχεδιασμό. Η ισχύουσα νομοθεσία ΚΕΝΑΚ, που υποχρεώνει τα νέα κτίρια να καταταγούν στην ενεργειακή κλάση Β+, συμβάλει στην εξασφάλιση standards στα κτιριακά έργα. Η δημιουργική διαδικασία της «σύλληψης της ιδέας» επιτυγχάνει τον στόχο της ενσωματώνοντας ή ακόμα και τονίζοντας ενδεχομένως τα συστήματα στην αρχιτεκτονική του κτιρίου. Η αξιοποίηση του προσανατολισμού του κτιρίου αλλά και η χρήση των κατάλληλων υλικών κατασκευής λειτουργούν καταλυτικά στη χαμηλή κατανάλωση ενέργειας. Αντίστοιχα, ο φυσικός αερισμός/δροσισμός και η σκίαση ενισχύουν σημαντικά την εξοικονόμηση ενέργειας».
Σύμφωνα με τον Στέφανο Βασδέκη (Stefanos Vasdekis & Architects), «η μέγιστη εξοικονόμηση ενέργειας στον κτιριακό τομέα είναι βασική προϋπόθεση των σύγχρονων κατασκευών και απαιτεί τον απόλυτο συντονισμό αρχιτεκτονικού και ηλεκτρομηχανολογικού σχεδιασμού από την αρχή έως την αποπεράτωση κάθε έργου. Από τα πρώτα αρχιτεκτονικά προσχέδια πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι αρχές βιοκλιματικού σχεδιασμού, ο σωστός προσανατολισμός και η κατάλληλη χωροθέτηση του κτιρίου. Στη συνέχεια, οι κατάλληλες ηλεκτρομηχανολογικές μελέτες επιτυγχάνουν εξοικονόμηση ενέργειας ελαττώνοντας τις απαιτήσεις σε θέρμανση και ψύξη ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζουν συνθήκες θερμικής και οπτικής άνεσης».
Για τους PEOPLE, οι νέες απαιτήσεις ως προς τη βιωσιμότητα αποτελούν πρόκληση από τη φάση του σχεδιασμού. Όπως δηλώνουν οι ίδιες, «σύμφωνα με έρευνα της Ε.Ε, το 50% της συνολικής καταναλισκόμενης ενέργειας των κτιρίων προέρχεται από την κάλυψη των αναγκών σε θέρμανση – ψύξη. Οι νέες απαιτήσεις βιωσιμότητας θέτουν ερωτήματα και προκλήσεις από την αρχική φάση σχεδιασμού. Στην PEOPLE είμαστε μια multidisciplinary ομάδα αρχιτεκτόνων και engineering και πιστεύουμε στη συνεργασία των διαφορετικών ιδιοτήτων για τον επιτυχή σχεδιασμό βιώσιμων κτιρίων. Έτσι, αντιμετωπίζουμε εξ’ αρχής όλα τα έργα με μια πολύπλευρη ματιά στοχεύοντας στην εξοικονόμηση ενέργειας από το σχεδιασμό του κελύφους (παθητικά συστήματα) μέχρι και το Interior Design (θερμική άνεση και υψηλή αισθητικό αποτέλεσμα μέσω συστημάτων HVAC)».
Η Ζέτα Σταθουλοπούλου (ASPECT architects) αντιμετωπίζει επίσης τον βιοκλιματικό σχεδιασμό, που οδηγεί σε μειωμένη κατανάλωση ενέργειας, ως πρόκληση και κάτι που αποτελεί πηγή έμπνευσης. «Η αναζήτηση των κατάλληλων μέσων για την εξασφάλιση της θερμικής άνεσης του κτίσματος δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητη με την πορεία του σχεδιασμού. Για εμάς, αποτελεί προτεραιότητα και σχεδιαστική αρχή η παθητική θέρμανση και ψύξη του χώρου, έτσι ώστε η ενεργητική να λειτουργεί συμπληρωματικά. Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός αποτελεί πρόκληση και έμπνευση, παρά περιορισμό για τα κτίριά μας. Το αίθριο αποτελεί χώρο συγκέντρωσης, η μάζα των τοίχων αίσθημα ασφάλειας και ο αέρας, ο ήλιος και το νερό αισθητηριακές εμπειρίες», σημειώνει.
Για τη Μιμή Ασκούνη (POINT architects), «η εξοικονόμηση ενέργειας είναι βασικό κριτήριο κατά τον σχεδιασμό του κτιρίου. Δηλαδή, η εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια προκύπτει από τον προσανατολισμό και τη χωροθέτηση του κτιρίου, το μέγεθος, τη θέση και τον προσανατολισμό και των ανοιγμάτων, την προστασία του κελύφους (θερμομόνωση, ανεμοπροστασία, ηλιοπροστασία) και από τη σωστή λειτουργία των συστημάτων. Η εξοικονόμηση ενέργειας με τον βιοκλιματικό σχεδιασμό ποικίλει ανάλογα με το κλίμα της περιοχής, τον τύπο του κτιρίου, και από τις επιμέρους τεχνολογίες».
Ποια συστήματα θέρμανσης και υλικά είναι ψηλά στις προτιμήσεις;
Σε ό,τι αφορά ένα πιο τεχνικό ζήτημα, αυτό των συστημάτων θέρμανσης – ψύξης – κλιματισμού και των υλικών που επιλέγουν οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες, η Ζωή Αντωνιάδη (ARCHZONE) δηλώνει πως «ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες μιας τοποθεσίας επιλέγεται το κατάλληλο σύστημα θέρμανσης. Συγχρόνως, η χρήση και οι ανάγκες ενός κτιρίου, π.χ. κατοικίας, γραφείου ή ξενοδοχειακής μονάδας, συμβάλλουν στην τελική επιλογή. Σε μία κατοικία, ένα σύστημα ενδοδαπέδιας θέρμανσης με αντλία θερμότητας θα μπορούσε να λειτουργήσει συνδυαστικά με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η γεωθερμία και η ηλιακή ενέργεια. Οι επιλογές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σε συνδυασμό με την κατάλληλη θερμομόνωση του κτηρίου, συμβάλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας ενώ παράλληλα αυξάνεται η βιωσιμότητα του κτιρίου».
Ο Στέφανος Βασδέκης (Stefanos Vasdekis & Architects) προκρίνει τις αντλίες θερμότητας και την εξωτερική θερμοπρόσοψη. «Το γραφείο μας εξειδικεύεται στο σχεδιασμό κατοικιών και το βασικό σύστημα που χρησιμοποιούμε είναι οι αντλίες θερμότητας με ενδοδαπέδια για θέρμανση άλλα και δροσισμό. Οι αντλίες θερμότητας υψηλής ενεργειακής κλάσης χρησιμοποιούν εξωτερικό αέρα για τη θέρμανση του χώρου αλλά και του ζεστού νερού χρήσης με δυνατότητα σύνδεσης με ηλιακούς συλλέκτες επιτυγχάνοντας μέγιστη εξοικονόμηση ενέργειας. Τέλος, εξασφαλίζουμε το κέλυφος του κτιρίου με εξωτερική θερμοπρόσοψη που αποτελεί και έναν από τους πιο σημαντικούς παράγοντες του βιοκλιματικού σχεδιασμού», δηλώνει σχετικά.
Η ομάδα των PEOPLE τονίζει πως «στην PEOPLE, αντιμετωπίζουμε κάθε έργο με σεβασμό στον μοναδικό του χαρακτήρα. Το σύστημα θέρμανσης αποκτά το δικό του ξεχωριστό ρόλο σε κάθε κτίριο -άλλοτε γίνεται εμφανές στοιχείο, συμμετέχοντάς ακόμα και στον σχεδιασμό, άλλοτε κρύβεται για την ελαχιστοποίηση της οπτικής όχλησης. Σε κτίρια κατοικίας, κατά κύριο λόγο, επιλέγεται η τοποθέτηση ενδοδαπέδιας θέρμανσης που προσφέρει εξαιρετική ομοιομορφία θέρμανσης. Σε επίπεδο ξενοδοχείου, επειδή η λειτουργία του χώρου δεν είναι συνεχής, επιλέγεται η τοποθέτηση εσωτερικών μονάδων κλιματισμού κρυφής τοποθέτησης (τύπου ψευδοροφής)».
Για τη Ζέτα Σταθουλοπούλου (ASPECT architects), «αγαπημένα μας είναι τα φυσικά υλικά που προσαρμόζονται καλύτερα στη θερμοκρασία του περιβάλλοντός τους όπως ξύλο, μάρμαρο, πέτρα κλπ. Εφαρμόζουμε συστήματα και τεχνικές παθητικού δροσισμού και θέρμανσης, προσφέροντας επαρκή θερμοχωρητικότητα στο κέλυφος (πχ πέτρα), επαρκή εξωτερική θερμομόνωση και συχνή χρήση του διπλού κελύφους. Δίνουμε έμφαση στο διαμπερή αερισμό και ηλιασμό με ηλιοπροστασία το καλοκαίρι και στη βελτίωση των συνοριακών συνθηκών των δομικών στοιχείων του κτιρίου (πχ. έδαφος σε υπόσκαφα κτίρια και φυτεμένα δώματα). Προτιμάμε μη διακοπτόμενα συστήματα θέρμανσης και συστήματα ψύξης, τέτοια που να εντάσσονται καλύτερα στα δομικά στοιχεία του κτιρίου (δάπεδο/τοίχοι/ψευδοροφή). Επιλέγουμε κυρίως αντλίες θερμότητας με υψηλούς συντελεστές απόδοσης τόσο για την θέρμανση όσο και για την ψύξη, ενώ σε άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιείται ως πηγή ενέργειας το φυσικό αέριο. Τέλος, χρησιμοποιούμε ηλιακούς συλλέκτες, φωτοβολταϊκά πανέλα και σπανιότερα γεωθερμικές μεθόδους μειωμένες απαιτήσεις ενέργειας των κτιρίων, με ιδιαίτερη προσοχή και ευαισθησία στην ένταξή τους στο περιβάλλον.
Τέλος, για τη Μιμή Ασκούνη (POINT architects) επισημαίνει πως, για την τελική επιλογή ενός συστήματος ή υλικού, σημασία έχουν διάφοροι παράγοντες (π.χ. γεωγραφική περιοχή). «Για την επιλογή ενός συστήματος θέρμανσης προτείνεται να εξετάζονται παράγοντες όπως η γεωγραφική περιοχή, το αρχικό κόστος εγκατάστασης, η περίοδος απόσβεσης και ο τύπος, τα χαρακτηριστικά του κτηρίου, όπως η θερμομόνωση του χώρου αλλά ακόμα και τα υλικά επικάλυψης του πατώματος. Για παράδειγμα, στη Νότια Ελλάδα μια inverter αντλία θερμότητας, σε συνδυασμό με ενδοδαπέδια θέρμανση και επικάλυψη δαπέδου με ξύλο, μπορεί να καλύπτει τις ανάγκες για παράδειγμα μίας κατοικίας, γιατί εκεί το πρόβλημα δεν είναι τόσο το κρύο αλλά η υγρασία», καταλήγει.
Ας ξεκινήσουμε με κάτι απλό: Τι είναι παθητικό κτίριο και γιατί γίνεται τόση κουβέντα γι’ αυτό τα τελευταία χρόνια;
Παθητικό κτίριο είναι το κτίριο στο οποίο θα έπρεπε να ζουν όλοι οι άνθρωποι στον πλανήτη. Ένα κτίριο με ευχάριστη ατμόσφαιρα και απόλυτη θερμική άνεση χειμώνα καλοκαίρι, ένα κτίριο με υψηλού επιπέδου μόνωση και κορυφαίας απόδοσης κουφώματα, ένα κτίριο που δεν… μπάζει από παντού, ένα κτίριο που έχει πάντοτε στο εσωτερικό του κορυφαία ποιότητα αέρα -ακόμη και με κλειστά παράθυρα. Ένα κτίριο που απαιτεί ελάχιστη ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές για να λειτουργήσει. Ένα κτίριο που για όλους τους παραπάνω λόγους έχει πάντοτε ευτυχισμένους χρήστες.
Τώρα βέβαια θα μου πείτε «και γιατί δεν ζουν όλοι αυτονόητα σε παθητικό κτίριο;». Η ερώτηση είναι προφανής, η απάντηση καθόλου. Είναι παράξενο που η ανθρωπότητα προοδεύει με τόσο γρήγορους ρυθμούς, ο άνθρωπος πάτησε εδώ και χρόνια στο φεγγάρι και ετοιμάζεται για τον Άρη, τα αυτοκίνητα μας εξηλεκτρίζονται ραγδαία πια, και όμως στο σπίτι μας εξακολουθούμε να ζεσταινόμαστε (έμμεσα ή άμεσα) ακόμη με τον ίδιο τρόπο που το κάναμε πριν από 20.000 χρόνια! Με κάρβουνο! Και δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα αν αυτό δεν ήταν τόσο επιβλαβές (πια) για τον πλανήτη.
Αυτό το γεγονός και ακόμη το ότι ζούμε σχεδόν το 80% της ζωής μας μέσα στα κτίρια, άνοιξε δραματικά την κουβέντα για τα παθητικά κτίρια. Τα κτίρια αυτά είναι γνωστά στην Ευρώπη εδώ και τριάντα χρόνια, την τελευταία δεκαετία όμως η εξάπλωση τους είναι εκρηκτική σε όλο τον κόσμο και στην χώρα μας. Τα παθητικά κτίρια, μέσα από μια πλήρη πλατφόρμα ενημέρωσης, κατάρτισης, σχεδιασμού και πιστοποίησης είναι ο ασφαλής οδικός χάρτης προς την αειφορία στον κτιριακό τομέα.
Ενέργειες και προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης, όπως το Εξοικονομώ – Αυτονομώ, «ανοίγουν» τον δρόμο για τα παθητικά κτίρια;
Υπό προϋποθέσεις, ναι! Π.χ. με αφορμή το περυσινό πρόγραμμα κάναμε αρκετές δεκάδες παρεμβάσεις σε υφιστάμενα κτίρια με λογικές και σε επίπεδα παθητικού κτιρίου. Μας βοήθησαν σε αυτό το ύψος του επιλέξιμου προϋπολογισμού, τα κίνητρα για μεγαλύτερη εξοικονόμηση, το ότι έγινε με δική μας πρωτοβουλία επιλέξιμη δαπάνη ο μηχανικός αερισμός με ανάκτηση θερμότητας. Από την άλλη δυστυχώς πολεοδομικά και νομικά εμπόδια σε συνδυασμό με την πολυιδιοκτησία δεν βοήθησαν στο να μπουν στο πρόγραμμα ικανός αριθμός πολυκατοικιών, αν και ο επιλέξιμος προϋπολογισμός και το ύψος της επιδότησης ήταν εξαιρετικά ευνοϊκά.
Φέτος εκτιμώ πως δεν θα γίνει το ίδιο. Ο ανελέητος κόφτης των 200 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο αποκλείει κάθε πιθανότητα ολοκληρωμένης παρέμβασης σε ένα κτίριο. Έτσι, θεωρώ πως φέτος λίγοι θα επωφεληθούν πραγματικά από το πρόγραμμα και κανείς δεν θα μπορέσει να κάνει σοβαρές ενεργειακές παρεμβάσεις, πόσο μάλλον σε επίπεδο παθητικού κτιρίου, παρά μόνο αν διαθέσει σημαντικά ίδια κεφάλαια.
Θα πρέπει βέβαια να θυμίσουμε πως το πρόγραμμα δεν μπορεί να καλύψει το σύνολο του κτιριακού αποθέματος και αποτελεί απλά ένα πρόγραμμα ευαισθητοποίησης, με κάλυψη μόλις του 10% του κτιριακού αποθέματος μέχρι το 2030. Υπό αυτό το πρίσμα θα έπρεπε να το βλέπει και το Υπουργείο, ώστε να δίνει τη δυνατότητα για καλά παραδείγματα ανά την Ελλάδα. Η εφαρμογή της μεθοδολογίας του παθητικού κτιρίου στην ανακαίνιση εγγυάται το βέλτιστο αποτέλεσμα και την κατά 10 φορές τουλάχιστον μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.
Τα τελευταία χρόνια έχει εμφανιστεί και το concept του nZEB, το οποίο πολύς κόσμος, ακόμα και μηχανικοί, το συνδέουν αυτόματα με το παθητικό κτίριο. Είναι δικαιολογημένη αυτή η σύνδεση ή υπάρχουν κάποιες διαφορές;
Παθητικό κτίριο (πολυκατοικία) στο Μόναχο
Το κτίριο nΖΕΒ είναι ο ορισμός στην ευρωπαϊκή και την εθνική νομοθεσία για το πώς σχεδιάζουμε ενεργειακά και υλοποιούμε νέα κτίρια, αλλά και το πώς ανακαινίζουμε ριζικά υφιστάμενα κτίρια από εδώ και πέρα. Είναι κάτι που η ΕΕ το δημοσιοποίησε από το 2008 και από το 2010 ζήτησε από τα κράτη μέλη να προετοιμαστούν για εφαρμογή από το 2021. Σήμερα δεν βγάζεις άδεια οικοδομής αν δεν προτείνεις nΖΕΒ κτίριο.
Το παθητικό κτίριο είναι ο ασφαλής και αξιόπιστος δρόμος υπολογιστικά για να φτάσεις στο κτίριο nΖΕΒ. Σήμερα, οι ελάχιστες απαιτήσεις nΖΕΒ στη χώρα μας είναι το κτίριο Α κατά ΚΕΝΑΚ. Το παθητικό κτίριο είναι ενεργειακά 2-4 φορές καλύτερο από ένα κτίριο Α κατά ΚΕΝΑΚ, με όλη την αβεβαιότητα του μυστήριου «κτιρίου αναφοράς». Αυτό σημαίνει ότι μπορεί με ασφάλεια και αξιοπιστία να εγγυηθεί και το πολεοδομικό κίνητρο του 10% που δίνει ο ΝΟΚ σε κτίρια κατοικίας υψηλής ενεργειακής απόδοσης.
Όλα αυτά έχουν ανεβάσει κατακόρυφα το ενδιαφέρον για τα παθητικά κτίρια και στη χώρα μας. Σε αυτό φυσικά συνετέλεσε καθοριστικά και η παρουσία για πάνω από δέκα χρόνια πια του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτιρίου και ενός δικτύου άριστα εκπαιδευμένων και πιστοποιημένων μηχανικών σε όλη την Ελλάδα. Και πλέον το ενδιαφέρον δεν περιορίζεται σε κτίρια κατοικίας, αλλά σύντομα θα δούμε και κτίρια του τριτογενή τομέα και εκπαιδευτικά δημόσια κτίρια.
Από την εμπειρία σας, πώς κρίνετε το επίπεδο εφαρμογής των αρχών του βιοκλιματικού σχεδιασμού στην ελληνική αρχιτεκτονική; Οι αρχιτέκτονες τις λαμβάνουν υπόψη, ή…ο δρόμος μακρύς;
Θα μου επιτρέψετε κατ’ αρχήν να πω, με όλο τον σεβασμό προς τους συναδέλφους αρχιτέκτονες μηχανικούς, πως δεν είμαι οπαδός του όρου «βιοκλιματικός σχεδιασμός». Θεωρώ πως ο όρος αυτός, που συναντάται περιέργως κατά κύριο λόγο στην Ελλάδα, δεν προσφέρει τίποτα περισσότερο στην αρχιτεκτονική από το να χωρίζει τους αρχιτέκτονες σε… καλούς και κακούς. Είναι δηλαδή ένα έξυπνο branding και τίποτα παραπάνω. Αλήθεια, ποιος αρχιτέκτονας δεν γνωρίζει να προσανατολίζει σωστά ένα κτίριο; Ποιος αρχιτέκτονας δεν ξέρει τη σωστή αναλογία διαφανών και μη διαφανών στοιχείων στο κέλυφος ενός κτιρίου; Ποιος αρχιτέκτονας δεν διδάχτηκε ότι ένα κτίριο πρέπει να αερίζεται πλήρως τουλάχιστον μια φορά κάθε τρεις ώρες; Όλοι φυσικά! Επομένως τι νόημα έχει να λέμε ότι κάποιος αρχιτέκτονας ξέρει βιοκλιματικό σχεδιασμό, ενώ κάποιος άλλος εξ ορισμού δεν ξέρει; Δεν έχει. Όλοι οι μηχανικοί και ιδιαίτερα οι αρχιτέκτονες έχουν διδαχθεί και γνωρίζουν την φυσική του κτιρίου και την φυσική των υλικών και οφείλουν να σχεδιάζουν ενεργειακά σωστά κτίρια. Προσωπικά, σέβομαι απόλυτα τον κυρίαρχο ρόλο του αρχιτέκτονα στον ολιστικό και επομένως και ενεργειακά ορθό σχεδιασμό ενός κτιρίου.
Θα επανέλθω όμως στο ερώτημα σας για το αν ο δρόμος είναι τελικά μακρύς. Δυστυχώς στην Ελλάδα μείναμε πίσω στα χρόνια της κρίσης. Και ενώ οι μηχανικοί είχαν τον άπλετο χρόνο, αφού ο οικοδομικός κλάδος κατέρρευσε ολοσχερώς, να επενδύσουν στη γνώση για τον ενεργειακό σχεδιασμό, δεν το έκαναν. Το ΤΕΕ εγκατέλειψε το ρόλο της κατάρτισης που όφειλε να παίζει στην κοινότητα των μηχανικών, ενώ παράλληλα δεν ανανέωσε τον ΚΕΝΑΚ ως όφειλε. Τα πανεπιστήμια, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν έχουν σοβαρά μαθήματα ενεργειακού σχεδιασμού κτιρίων στα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών τους και έτσι ούτε νέοι επιστήμονες με καλή γνώση ενεργειακού σχεδιασμού βγαίνουν στην αγορά.
Όλα αυτά μας έφεραν στο 2021 να είμαστε παντελώς ανέτοιμοι στο να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις των κτιρίων nΖΕΒ -τόσο στα νέα όσο και στα υφιστάμενα κτίρια. Επομένως, ο δρόμος δεν είναι απλά μακρύς αλλά πρέπει να τρέξουμε και γρήγορα για να προλάβουμε το τρένο της κλιματικής αλλαγής.
Τέλος, πιστεύετε πως ο βιοκλιματικός σχεδιασμός και η ενεργειακή αναβάθμιση θέτουν νέες προκλήσεις για τους αρχιτέκτονες; Αποτελούν ευκαιρία για νa ανανεωθεί η αρχιτεκτονική;
Παθητικό κτίριο στο Βελανίδι (Κέρκυρα)
Πιστεύω πως η πρόκληση για καλύτερα ενεργειακά και πιο αειφόρα κτίρια είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να γυρίσει ο κάθε κατεργάρης στον πάγκο του. Να πάψουμε εμείς όλοι οι μηχανικοί να κάνουμε «απ’ όλα», να ειδικευθεί ο καθένας στο αντικείμενο του και να αρχίσουμε πάλι να δουλεύουμε ομαδικά και παραγωγικά όπως σωστά διδαχτήκαμε στο Πολυτεχνείο. Και φυσικά ο αρχιτέκτονας Μηχανικός (δεν το γράφω τυχαία με κεφαλαίο Μ) να επανέλθει στον ρόλο που του ανήκει και στον ενεργειακό σχεδιασμό, αυτόν του επικεφαλής της ομάδας σχεδιασμού.
Ξέρετε, στο ΕΙΠΑΚ διοργανώσαμε τα δύο τελευταία χρόνια δύο αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς φοιτητών για τον σχεδιασμό παθητικών κτιρίων σε δήμους της χώρας. Την πρώτη φορά 250 παιδιά χωρισμένα σε 30 ομάδες των 4-8 ατόμων με υποχρεωτικά όλες τις ειδικότητες μηχανικού σε κάθε ομάδα, σχεδίασαν ένα παθητικό νηπιαγωγείο στο Μοσχάτο. Τώρα, άλλα 150 παιδιά μάς παρέδωσαν προτάσεις για την ανακαίνιση μιας παλιάς αγροτικής αποθήκης στα Τρίκαλα. Μέσα από την διαγωνιστική διαδικασία προσφέραμε στους φοιτητές πάνω από 200 ώρες εντατικής εκπαίδευσης στον ενεργειακό σχεδιασμό που περιελάμβαναν διαλέξεις κορυφαίων αρχιτεκτόνων που ασχολούνται με παθητικά κτίρια σε όλο τον κόσμο. Τα παιδιά διδάχτηκαν πράγματα που δεν θα είχαν καμιά τύχη αλλιώς να τα διδαχτούν. Είμαστε ευτυχείς που αυτοί οι 400 νέοι θα μπουν με νέα εφόδια και διαφορετική νοοτροπία στην αγορά εργασίας.
Ναι, λοιπόν, υπάρχουν πολλές νέες προκλήσεις για την αρχιτεκτονική και τους αρχιτέκτονες, αλλά θεωρώ πως μπορούν μεθοδικά και αποτελεσματικά να αντεπεξέλθουν, αν βοηθήσουμε όλοι και μοιραστούμε γνώσεις και εμπειρία. Φυσικά, οι αρχιτέκτονες πρωτίστως πρέπει να κατανοήσουν πως πρέπει να βάλουν στην ατζέντα τους το γεγονός ότι ή ενέργεια δεν είναι πλέον φθηνή, δεν θα ξαναείναι ποτέ, και γι’ αυτό δεν θα πρέπει πλέον να καταναλώνεται ανεξέλεγκτα στα κτίρια.
Αυτό κατά τη γνώμη μου δεν θα το χαρακτήριζα «ανανέωση» της αρχιτεκτονικής αλλά απλά ένα reset, ώστε να κοπούν «κακές συνήθειες» και να γίνει ξανά αντιληπτό το προφανές: ότι «σχεδιάζω ένα κτίριο για να κάνω ευτυχισμένο τον χρήστη του, χωρίς ταυτόχρονα να επιβαρύνω το περιβάλλον». Σήμερα, αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση για όλους όσους ασχολούμαστε με το κτίριο, -και θυμίζω πως τα κτίρια ευθύνονται παγκοσμίως για το 40% της ζημιάς στο περιβάλλον-, αν δεν θέλουμε να γίνουμε η πρώτη γενιά που θα αφήσει στην επόμενη ένα χειρότερο μέρος να ζει.
Περισσότερες πληροφορίες για το παθητικό κτίριο και το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου θα βρείτε στο www.eipak.org και στα social media.
Τα τελευταία χρόνια, η αρχιτεκτονική πηγαίνει σε…άλλο επίπεδο, μιας και πειραματίζεται με νέα υλικά και συστήματα ενώ νέες τάσεις και καινούριες σχεδιαστικές προσεγγίσεις κάνουν την εμφάνισή τους. Ταυτόχρονα, προσπαθεί να βάλει και αυτή το λιθαράκι της στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, προωθώντας μία πιο περιβαλλοντική και ανθρωποκεντρική αρχιτεκτονική κουλτούρα.
Μαζί με αυτές τις τάσεις, και έχοντας -μεταξύ άλλων- ως στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών CO2 στο περιβάλλον, έχει αναπτυχθεί και το εθνικό πρόγραμμα «Εξοικονομώ», το οποίο αναβαθμίζει ενεργειακά τόσο τμήμα του κτιριακού μας αποθέματος όσο και την ποιότητα ζωής των ωφελούμενων. Ποια η σχέση του όμως με την αρχιτεκτονική;
Μαρίνα Ματιάτου, Αρχιτέκτων Μηχανικός-Αναστηλώτρια, B&M Architecture and Design
Η ανακαίνιση βγαίνει κερδισμένη
Η Μαρίνα Ματιάτου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Π.Π. και Αναστηλώτρια Ε.Μ.Π. από το γραφείο B&M Architecture and Design, σχολιάζει τη σχέση των προγραμμάτων τύπου «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» με την ανακαίνιση κατοικιών λέγοντας πως «το πρόγραμμα «Εξοικονομώ» ως εργαλείο του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, προβλέπει την ανακαίνιση τουλάχιστον 600.000 κατοικιών έως το 2030. Η επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου συμβάλλει σημαντικά στη ριζική αναβάθμιση του γηρασμένου κτιριακού αποθέματος της χώρας, δίνοντας ταυτόχρονα μία ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα ο οποίος παρουσίασε ύφεση την περασμένη δεκαετία. Μέσω του προγράμματος εξοικονομούνται πόροι οι οποίοι στη συνέχεια, πολλές φορές, διατίθενται για την υλοποίηση άλλων εργασιών -στα πλαίσια μιας μερικής ή και ολικής ανακαίνισης».
Πέτρος Βερικούκης, Αρχιτέκτων Μηχανικός, Very Design
Ο Πέτρος Βερικούκης, Αρχιτέκτων Μηχανικός του γραφείου Very Design, τονίζει ότι το «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην τόνωση του κλάδου της ανακαίνισης. «Ο κλάδος των ανακαινίσεων καταγράφει ισχυρές επιδόσεις τα τελευταία χρόνια, ειδικά με την άνοδο των βραχυχρόνιων μισθώσεων αλλά και σε όλη τη διάρκεια του 2020, παρά την κρίση της πανδημίας και τα δύο lockdown. Το διευρυμένο πρόγραμμα «Εξοικονομώ» λειτουργεί ως καταλύτης και δημιουργεί νέα ζήτηση για κατασκευαστικές – επισκευαστικές εργασίες. Είναι πολλές οι περιπτώσεις που ιδιοκτήτες οι οποίοι έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα αποφασίζουν «με την ευκαιρία» να ανανεώσουν ριζικά την ιδιοκτησία τους. Σε αυτό το γεγονός συμβάλλει ιδιαίτερα το αυξημένο ποσοστό επιχορήγησης που φτάνει μέχρι και το 95%», υπογραμμίζει.
Ιωάννης Χωματάς, Αρχιτέκτων Μηχανικός HOMEATUS
Της ίδιας απόψης είναι και ο Ιωάννης Χωματάς, Αρχιτέκτων Μηχανικός της τεχνικής εταιρείας μελετών και κατασκευών HOMEATUS. «Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ» επηρεάζει σημαντικά τον κλάδο των ανακαινίσεων, καθώς χρηματοδοτεί μια σειρά εργασιών και προϊόντων που συμβάλλουν τόσο στην ενεργειακή όσο και στην αρχιτεκτονική αναβάθμιση της κατοικίας. Ποια είναι η συμβολή του προγράμματος; Δίνει ένα σημαντικό οικονομικό κίνητρο στον ιδιοκτήτη να προχωρήσει σε μερική ή ολική ανακαίνιση της κατοικίας του, χρηματοδοτώντας επιπλέον εργασίες. Οι σημαντικότερες εργασίες που καλύπτονται από το πρόγραμμα είναι η τοποθέτηση του συστήματος εξωτερικής θερμομόνωσης, που συμβάλλει στη σωστή θερμομόνωση και υγρομόνωση του ακινήτου, η αντικατάσταση των κουφωμάτων με νέα κουφώματα που διαθέτουν ενεργειακά τζάμια, υψηλής ηχομόνωσης και θερμομόνωσης, καθώς και η τοποθέτηση σύγχρονων συστημάτων ψύξης-θέρμανσης, όπως είναι οι αντλίες θερμότητας και οι λέβητες αερίου συμπύκνωσης, που έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και προσφέρουν καλύτερη απόδοση στη θέρμανση και την ψύξη της κατοικίας.», δηλώνει χαρακτηριστικά.
Ποιοτική αναβάθμιση και βιωσιμότητα των κτιρίων
Τα προγράμματα τύπου «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» αναβαθμίζουν -μεταξύ άλλων- ποιοτικά το κτιριακό απόθεμα της χώρας, ενώ συμβάλλουν και στη βιωσιμότητά του. «Δεδομένου ότι οι κατοικίες αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς καταναλωτές ενέργειας στην χώρα, καθώς αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος του κτιριακού αποθέματος, μέσω του «Εξοικονομώ» ενισχύονται με παροχή κινήτρων για αντικατάσταση μη αποδοτικών ενεργειακά συστημάτων θέρμανσης, ψύξης κλπ. με νέα πιστοποιημένα συστήματα -καθώς επίσης και για χρήση τεχνολογιών ΑΠΕ. Έτσι, το κόστος θέρμανσης και ψύξης μειώνεται ενώ ταυτόχρονα αναβαθμίζεται ενεργειακά το κτιριακό απόθεμα. Η θερμομόνωση, η αντικατάσταση κουφωμάτων και οι άλλες παρεμβάσεις που προβλέπονται, εξοικονομούν ενέργεια και μειώνουν τις εκπομπές ρύπων γενικά, βελτιώνοντας με αυτόν τον τρόπο την ποιότητα και την βιωσιμότητα του εγχώριου κτιριακού αποθέματος», δηλώνει χαρακτηριστικά η Μαρίνα Ματιάτου (B&M Architecture and Design).
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο Πέτρος Βερικούκης (Very Design). Όπως τονίζει, «είναι γνωστό ότι το κτιριακό απόθεμα στην Ελλάδα είναι ενεργειακά γερασμένο. Η πλειονότητα των κατοικιών έχουν κατασκευαστεί πριν το 1980, όταν οι απαιτήσεις για μέτρα θερμομόνωσης ήταν ανύπαρκτες. Ακόμα και σε μεταγενέστερες οικοδομές, η μελέτη θερμομόνωσης δεν εφαρμόστηκε, ή ήταν ανεπαρκής με συμβατικά υλικά παρωχημένης τεχνολογίας. Αυτό σημαίνει ότι παραπάνω από τις μισές κατοικίες δεν διαθέτουν απολύτως κανένα μέσο θερμομόνωσης. Με την υλοποίηση στοχευμένων ενεργειακών παρεμβάσεων (θερμομόνωση κελύφους, ενεργειακά κουφώματα, αντλία θερμότητας, ηλιακός θερμοσίφωνας κλπ.), το ποσοστό εξοικονόμησης ενέργειας ξεπερνάει το 50%. Γίνεται κατανοητό ότι τέτοιου είδους προγράμματα είναι αναγκαία και μάλιστα απαιτείται γενναία αύξηση του προϋπολογισμού τα επόμενα χρόνια, ώστε να μπορέσουμε να καλύψουμε ένα αξιοπρεπές ποσοστό του κτιριακού αποθέματος».
Από την πλευρά του, ο Ιωάννης Χωματάς (HOMEATUS) προκρίνει (και) τη διατήρηση μέρους της εγχώριας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς -ως αποτέλεσμα της ανακαίνισης και της αναβάθμισης των κτιρίων. «Η ανακαίνιση που επιτυγχάνεται συμβάλλει και στην αρχιτεκτονική αναβάθμιση του ακινήτου, καθώς τα υλικά που διατίθενται στην αγορά προσφέρουν απεριόριστες αρχιτεκτονικές δυνατότητες και επιλογές και το ακίνητο αποκτά υπεραξία. Έτσι, παλιές και αξιόλογες, αρχιτεκτονικά, κατοικίες ανακαινίζονται και αναβαθμίζονται, διατηρώντας ένα μέρος της αρχιτεκτονικής κληρονομίας της χώρας μας. Τέλος, σημαντικό όφελος της ανακαίνισης που επιτυγχάνεται μέσω του προγράμματος είναι η αύξηση της εμπορικής αξίας του ακινήτου και η ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας της αγοράς», υπογραμμίζει.
Για τον Ηλία Α. Ψαθά, Διπλ. Μηχανολόγο Μηχανικό, ΜSc Παραγωγή και Διαχείριση Ενέργεια, Founder Green ECDC Innovation, «την τελευταία εικοσαετία, η οικοδομική δραστηριότητα στη χώρα μας αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω των οικονομικών προβλημάτων στα οποία έχει οδηγήσει μια γενικότερη πορεία άγνοιας του ενεργειακού αποτυπώματος στο περιβάλλον, ανορθολογικής διάθεσης ευρωπαϊκών και εθνικών κονδυλίων και γενικότερων κοινωνικοοικονομικών ζητημάτων. Τα προβλήματα αυτά μετέτρεψαν την Ελλάδα σε παράδειγμα ενεργειακά φτωχής χώρας, βασισμένης σε έντονα ρυπογόνες πηγές ενέργειας, μιας χώρας όπου μια βόλτα στους δρόμους της φανερώνουν την παλαιότητα του κτιριακού δυναμικού. Παλαιότητα η οποία γίνεται αισθητικά ενοχλητική λόγω της πλήρους έλλειψης συντήρησης, θέρμανσης η οποία καταστρέφει τα δομικά στοιχεία ενός τοπίου βασισμένο στην εποχή της ανεξέλεγκτης ανοικοδόμησης σε πόλεις όπου η πολεοδομία ήταν απλά θεατής. Το φαινόμενο αυτό έχει αρχίσει να αντιστρέφεται. Νέα εργοτάξια εμφανίζονται παντού. Βλέπουμε ιδέες νέων φιλόδοξων αλλά και παλαιότερων έμπειρων αρχιτεκτόνων οι οποίοι εστιάζουν σε ένα νέο μοντέλο σύγχρονης αισθητικής που αγκαλιάζει την επιστήμη των ΑΠΕ και των συστημάτων ενεργειακής απόδοσης κτιρίων. Το «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» φιλοδοξεί να αντιστρέψει το κλίμα στις παλαιότερες κατασκευές. Οι παλαιότερες κατασκευές ομορφαίνουν εξωτερικά με σύγχρονα συστήματα θερμοπρόσοψης, θωρακίζονται με νέα κουφώματα και επιτέλους κλιματίζονται με ενεργειακά αποδοτικά συστήματα».
Τι υλικά και συστήματα προτιμούν οι αρχιτέκτονες; Η Μαρίνα Ματιάτου (B&M Architecture and Design) προκρίνει διάφορα συστήματα, όπως:
Σύγχρονα κουφώματα αλουμινίου και συστήματα σκίασης και αερισμού, με τα οποία μειώνουμε σημαντικά τις ενεργειακές απώλειες.
Συστήματα θέρμανσης (Αντλίες Θερμότητας, Λέβητες Φ.Α.), ψύξης και παροχής ζεστού νερού χρήσης με υψηλούς δείκτες απόδοσης, μειώνοντας έτσι τις ενεργειακές καταναλώσεις των κτιρίων
Συστήματα θερμομόνωσης, επενδύοντας σε χαμηλότερους συντελεστές θερμοπερατότητας πρωτίστως στην οροφή και ακολούθως στους τοίχους αποτελούν τον βέλτιστο τρόπο για μείωση της κατανάλωσης ενέργειας
Ψηφιακά συστήματα και τεχνολογίες που συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας: έξυπνου φωτισμού, έξυπνης διαχείρισης του συστήματος θέρμανσης/ψύξης και απομακρυσμένου ελέγχου (π.χ. έξυπνοι αισθητήρες διαρροής, υγρασίας).
Ο Πέτρος Βερικούκης (Very Design) ξεχωρίζει και αυτός υλικά και συστήματα. «Η κατάλληλη επιλογή των δομικών υλικών προϋποθέτει καλή γνώση των ιδιοτήτων και της συμπεριφοράς τους καθώς και του περιβάλλοντος στο οποίο βρίσκεται η κατασκευή. Για την εξωτερική θερμομόνωση επιλέγουμε εξηλασμένη/διογκωμένη γραφιτούχα πολυστερίνη, ή πετροβάμβακα ο οποίος προσφέρει επιπλέον ηχομόνωση και πυραντίσταση. Ο τελικός σοβάς αποτελείται από οργανικά επιχρίσματα, ακρυλικά – σιλικονούχα, κοκκομετρίας 1.00 με 1.50 ανάλογα με το αισθητικό αποτέλεσμα που επιθυμούμε. Όλα τα υλικά (κόλλα, θερμομονωτικές πλάκες, ενισχυτικός σοβάς, πλέγμα, τελικός σοβάς) θα πρέπει να αποτελούν μέρος ενός συστήματος το οποίο είναι πιστοποιημένο σύμφωνα με τα καθορισμένα ευρωπαϊκά πρότυπα. Όσον αφορά τα ενεργειακά κουφώματα, τα αρχιτεκτονικά συστήματα αλουμινίου με τριπλή υάλωση συνδυάζουν εξαιρετικούς συντελεστές θερμομόνωσης (Uw<1.5 W/m2K) με minimal αισθητική. Τέλος, για το σύστημα θέρμανσης προτείνουμε αντλία θερμότητας αέρα – νερού χαμηλών θερμοκρασιών σε συνδυασμό με ενδοδαπέδια θέρμανση και έξυπνα συστήματα διαχείρισης, επιτυγχάνοντας εξαιρετική εξοικονόμηση ενέργειας», καταλήγει.
Από την πλευρά του, ο Ιωάννης Χωματάς (HOMEATUS) στέκεται στα υλικά δηλώνοντας πως «χρησιμοποιούνται πιστοποιημένα και ποιοτικά υλικά επώνυμων εταιρειών, με μεγάλη αντοχή στον χρόνο, τα οποία, εκτός από την εξοικονόμηση %ενέργειας σε μεγάλα ποσοστά (έως 60% – 70%), εξασφαλίζουν αντοχή της κατοικίας στις καιρικές συνθήκες και έχουν χαμηλό κόστος συντήρησης. Αυτό βοηθά τον ιδιοκτήτη του ακινήτου να έχει άμεσο οικονομικό όφελος και να επιτυγχάνεται γρήγορα η απόσβεση της επένδυσης».
Ηλίας Ψαθάς, Μηχανολόγος Μηχανικός/Founder Green ECDC Innovation
Τέλος, ο Ηλίας Ψαθάς (Green ECDC Innovation) ξεχωρίζει τα θερμομονωτικά υλικά και συστήματα που βασίζονται στις ΑΠΕ. «Σε αυτό το δύσκολο έργο, πρέπει όλος ο κατασκευαστικός κόσμος να αναλάβει τις ευθύνες του. Η Green ECDC Innovation αναλαμβάνει τη μελέτη και κατασκευή έργων από το πρώτο πρόγραμμα Εξοικονομώ. Εξασφαλίζουμε την ουσιαστική αναβάθμιση κατοικιών βασισμένη σε νέα υλικά θερμομόνωσης και Η/Μ συστήματα βασισμένα κυρίως στις ΑΠΕ όπως αντλίες θερμότητας και ηλιακά συστήματα, αλλά και καθαρές μορφές ενέργειας όπως το φυσικό αέριο. Έτσι μπορούμε να εγγυηθούμε ένα αισθητικά και λειτουργικά άρτιο αποτέλεσμα», δηλώνει χαρακτηριστικά.
