Η σημαντικότερη νέα ιδέα στη βιώσιμη-αειφορική δόμηση είναι ένα από τα παλαιότερα και γνωστότερα δομικά υλικά: το ξύλο. Ο λόγος για την επικολλητή ξυλεία, δηλαδή τη συμπαγή ξυλεία συγκολλημένη πλευρικά, που είναι γνωστή διεθνώς ως Cross Laminated Timber, ή CLT. Το ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο υλικό αυξάνεται μαζί με την ανησυχία για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με το σκυρόδεμα και τον χάλυβα. Σύμφωνα μάλιστα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, η παραγωγή δομικών υλικών όπως ο χάλυβας, το τσιμέντο και το γυαλί ευθύνεται για το 10% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 που σχετίζονται με την ενέργεια. Οφέλη της πράσινης δόμησης

Η ξυλεία CLT και άλλα επεξεργασμένα προϊόντα ξύλου μπορούν να ωφελήσουν το κλίμα με πολλούς τρόπους καθώς αυτά τα προϊόντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντί για υλικά υψηλών εκπομπών ρύπων όπως το σκυρόδεμα σε πολλές περιπτώσεις. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό ότι αυτά τα προϊόντα είναι αρκετά ισχυρά για να αντικαταστήσουν το σκυρόδεμα και τον χάλυβα σε πολλά από τα ψηλότερα κτίρια που κατασκευάζονται σε πόλεις σε όλο τον κόσμο, ενώ διαθέτουν εγγενείς πυρίμαχες ιδιότητες που επιτρέπουν τη χρήση τους σε εμπορική κλίμακα, σύμφωνα με τη Lisa Podesto, Senior Business Development Manager της Lendlease, που έχει επενδύσει σε περισσότερα από 20 κτίρια με CLT διεθνώς.

«Η ομορφιά αυτού του νέου τύπου προϊόντος είναι ότι ανταγωνίζεται σε μια αγορά με υλικά τα οποία η ξυλεία δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί σε προηγούμενες γενιές κτιρίων». «Η χρήση του ξύλου ως δομικού υλικού είναι πιθανό να απογειωθεί σε κλίμακα την επόμενη δεκαετία», δήλωσε η Caitlin Clarke, Senior Conservation Fellow, Supply Chains στη μη κερδοσκοπική οργάνωση The Nature Conservancy, κατά τη διάρκεια της συζήτησης στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Ωστόσο, ενώ η χρήση προϊόντων ξυλείας μπορεί να συμβάλει σε λύσεις για το κλίμα σε ορισμένα μέρη, δεν υπάρχει μια ενιαία προσέγγιση που να μπορεί να εφαρμοστεί σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με την Clarke.

Μακροπρόθεσμη επένδυση
Η παραγωγή ξύλινων πάνελ CLT είναι μια εύκολη διαδικασία, αλλά η παραγωγή αυτών των προϊόντων θα αυξήσει τη ζήτηση για μεγαλύτερα κομμάτια ξύλου – και μεγαλύτερα δέντρα. Συνεπώς, αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστούμε διαφορετικές τεχνικές βιώσιμης διαχείρισης των δασών που έχουν σχεδιαστεί για να παράγουν προϊόντα που θα χρησιμοποιούνται και θα αποθηκεύουν άνθρακα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η πρόκληση για τις εταιρείες που κατέχουν και διαχειρίζονται εκτάσεις και παράγουν ξυλεία είναι ότι τα μεγαλύτερα δέντρα χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να αναπτυχθούν, που σημαίνει ότι θα πρέπει να περιμένουν 40, 60, ακόμη και 80 χρόνια μετά τη φύτευση για να αποδώσει η επένδυσή τους, σύμφωνα με τον Ara Erickson, αντιπρόεδρο για την εταιρική βιωσιμότητα της Weyerhaeuser.  Η εταιρεία βιώσιμων δασικών προϊόντων διαθέτει περίπου 11 εκατομμύρια στρέμματα ξυλείας στις ΗΠΑ και άλλα τόσα περίπου στον Καναδά.

Η χρήση του ξύλου ως δομικού προϊόντος υπάρχει εδώ και δεκαετίες και έχει γίνει πολλή δουλειά για να αποδειχθεί η χρησιμότητά της. Πολλά από τα τεχνικά εμπόδια έχουν αρθεί και τα ζητήματα πυρασφάλειας έχουν επιλυθεί, σύμφωνα με τον Vincent Martinez, πρόεδρο της Architecture 2030, μιας μη κερδοσκοπικής δεξαμενής σκέψης (think tank) που δημιουργήθηκε για να βοηθήσει στη μείωση των κλιματικών επιπτώσεων του δομημένου περιβάλλοντος.

Π. Τουλιάτος: Κάθε κυβικό μέτρο ξύλου που υποκαθιστά αντίστοιχη ποσότητα σκυροδέματος σώζει την ατμόσφαιρα
Το δέντρο και, κατ’ επέκταση, η ξυλεία απορροφούν από την ατμόσφαιρα και αποθηκεύουν CO2, ιδίως κατά το στάδιο της ανάπτυξης, ενώ εμπλουτίζουν την ατμόσφαιρα με οξυγόνο. Ένα κοινό δέντρο απορροφά και αποθηκεύει έναν τόνο CO2 και απελευθερώνει 727 kgs O2 για κάθε κυβικό μέτρο της ανάπτυξής του. Για παράδειγμα μία πολυκατοικία κατασκευασμένη με ξύλινο σκελετό δεσμεύει 150 τόνους CO2, ενώ με σκελετό οπλισμένου σκυροδέματος εκπέμπει 96 τόνους CO2 στην ατμόσφαιρα.

Είναι γεγονός ότι επιτέλους η ανθρωπότητα συνειδητοποιεί σοβαρά τον ρόλο του δάσους ως δεξαμενής κατακράτησης και αποθήκευσης τεραστίων ποσοτήτων CO2 και του άνθρακα. Αλλά και τον αντίστοιχο ρόλο των προϊόντων ξύλου και των ξύλινων κατασκευών. Κάθε κυβικό μέτρο ξύλου που υποκαθιστά αντίστοιχη ποσότητα σκυροδέματος, τούβλου ή χάλυβα σώζει την ατμόσφαιρα από 0,7 έως και 1,1 τόνους διοξειδίου του άνθρακα.

Είναι χαρακτηριστική η οδηγία της Ε.Ε. το 2002-2003: «European Commission’s DG Enterprise – Unit 4, Comprehensive Report 2002-2003 regarding the role of forest products in climate change mitigation». Η οδηγία αυτή αναφέρει: «Από τη στιγμή που τα προϊόντα ξύλου διατηρούν αποθηκευμένο τον άνθρακα που αρχικά εγκλωβίστηκε στα δέντρα, ο άνθρακας αυτός απουσιάζει από την ατμόσφαιρα για όσο διάστημα το προϊόν του ξύλου μένει σε χρήση, και πέρα απ’ αυτό, όσο το προϊόν επαναχρησιμοποιείται ή ανακυκλώνεται για δευτερεύουσα, υλική ή ενεργειακή, ανάκτηση».

Παράλληλα, το ξύλο είναι θερμικά αποτελεσματικό. Για παράδειγμα, παρουσιάζει θερμική αγωγιμότητα έξι φορές χαμηλότερη από την οπτόπλινθο, οκτώ φορές χαμηλότερη από το σκυρόδεμα και τετρακόσιες φορές χαμηλότερη από τον χάλυβα. Τα πιο πάνω σημαίνουν ότι ένα κτίσμα από ξύλο έχει πολύ λιγότερη ανάγκη ενέργειας για θέρμανση και ψύξη και, επομένως, λιγότερες βλαβερές εκπομπές στην ατμόσφαιρα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει, δυστυχώς σχεδόν μόνη, τον αγώνα κατά της αλλαγής του κλίματος και της καταστροφής του πλανήτη. Και το ισχυρότερό της όπλο είναι η ικανότητα του δέντρου να απορροφά το CO2 από την ατμόσφαιρα και να το συγκρατεί σαν ξυλεία.

*Ο κ. Παναγιώτης Τουλιάτος είναι Ομότιμος Καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Καθηγητής και Πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Frederic, και Πρόεδρος της Επιτροπής Αξιολόγησης των Wood Awards 2022 της BOUSSIAS.