Ένα εθνικό πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης θέτει νέα δεδομένα για την εγχώρια αρχιτεκτονική, φέρνοντας αλλαγές στον κλάδο της ανακαίνισης - και όχι μόνο. Τι λένε, όμως, οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες γι’ αυτό;
Τα τελευταία χρόνια, η αρχιτεκτονική πηγαίνει σε…άλλο επίπεδο, μιας και πειραματίζεται με νέα υλικά και συστήματα ενώ νέες τάσεις και καινούριες σχεδιαστικές προσεγγίσεις κάνουν την εμφάνισή τους. Ταυτόχρονα, προσπαθεί να βάλει και αυτή το λιθαράκι της στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, προωθώντας μία πιο περιβαλλοντική και ανθρωποκεντρική αρχιτεκτονική κουλτούρα.
Μαζί με αυτές τις τάσεις, και έχοντας -μεταξύ άλλων- ως στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών CO2 στο περιβάλλον, έχει αναπτυχθεί και το εθνικό πρόγραμμα «Εξοικονομώ», το οποίο αναβαθμίζει ενεργειακά τόσο τμήμα του κτιριακού μας αποθέματος όσο και την ποιότητα ζωής των ωφελούμενων. Ποια η σχέση του όμως με την αρχιτεκτονική;
Η ανακαίνιση βγαίνει κερδισμένη
Η Μαρίνα Ματιάτου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Π.Π. και Αναστηλώτρια Ε.Μ.Π. από το γραφείο B&M Architecture and Design, σχολιάζει τη σχέση των προγραμμάτων τύπου «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» με την ανακαίνιση κατοικιών λέγοντας πως «το πρόγραμμα «Εξοικονομώ» ως εργαλείο του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, προβλέπει την ανακαίνιση τουλάχιστον 600.000 κατοικιών έως το 2030. Η επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου συμβάλλει σημαντικά στη ριζική αναβάθμιση του γηρασμένου κτιριακού αποθέματος της χώρας, δίνοντας ταυτόχρονα μία ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα ο οποίος παρουσίασε ύφεση την περασμένη δεκαετία. Μέσω του προγράμματος εξοικονομούνται πόροι οι οποίοι στη συνέχεια, πολλές φορές, διατίθενται για την υλοποίηση άλλων εργασιών -στα πλαίσια μιας μερικής ή και ολικής ανακαίνισης».
Ο Πέτρος Βερικούκης, Αρχιτέκτων Μηχανικός του γραφείου Very Design, τονίζει ότι το «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην τόνωση του κλάδου της ανακαίνισης. «Ο κλάδος των ανακαινίσεων καταγράφει ισχυρές επιδόσεις τα τελευταία χρόνια, ειδικά με την άνοδο των βραχυχρόνιων μισθώσεων αλλά και σε όλη τη διάρκεια του 2020, παρά την κρίση της πανδημίας και τα δύο lockdown. Το διευρυμένο πρόγραμμα «Εξοικονομώ» λειτουργεί ως καταλύτης και δημιουργεί νέα ζήτηση για κατασκευαστικές – επισκευαστικές εργασίες. Είναι πολλές οι περιπτώσεις που ιδιοκτήτες οι οποίοι έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα αποφασίζουν «με την ευκαιρία» να ανανεώσουν ριζικά την ιδιοκτησία τους. Σε αυτό το γεγονός συμβάλλει ιδιαίτερα το αυξημένο ποσοστό επιχορήγησης που φτάνει μέχρι και το 95%», υπογραμμίζει.
Της ίδιας απόψης είναι και ο Ιωάννης Χωματάς, Αρχιτέκτων Μηχανικός της τεχνικής εταιρείας μελετών και κατασκευών HOMEATUS. «Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ» επηρεάζει σημαντικά τον κλάδο των ανακαινίσεων, καθώς χρηματοδοτεί μια σειρά εργασιών και προϊόντων που συμβάλλουν τόσο στην ενεργειακή όσο και στην αρχιτεκτονική αναβάθμιση της κατοικίας. Ποια είναι η συμβολή του προγράμματος; Δίνει ένα σημαντικό οικονομικό κίνητρο στον ιδιοκτήτη να προχωρήσει σε μερική ή ολική ανακαίνιση της κατοικίας του, χρηματοδοτώντας επιπλέον εργασίες. Οι σημαντικότερες εργασίες που καλύπτονται από το πρόγραμμα είναι η τοποθέτηση του συστήματος εξωτερικής θερμομόνωσης, που συμβάλλει στη σωστή θερμομόνωση και υγρομόνωση του ακινήτου, η αντικατάσταση των κουφωμάτων με νέα κουφώματα που διαθέτουν ενεργειακά τζάμια, υψηλής ηχομόνωσης και θερμομόνωσης, καθώς και η τοποθέτηση σύγχρονων συστημάτων ψύξης-θέρμανσης, όπως είναι οι αντλίες θερμότητας και οι λέβητες αερίου συμπύκνωσης, που έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και προσφέρουν καλύτερη απόδοση στη θέρμανση και την ψύξη της κατοικίας.», δηλώνει χαρακτηριστικά.
Ποιοτική αναβάθμιση και βιωσιμότητα των κτιρίων
Τα προγράμματα τύπου «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» αναβαθμίζουν -μεταξύ άλλων- ποιοτικά το κτιριακό απόθεμα της χώρας, ενώ συμβάλλουν και στη βιωσιμότητά του. «Δεδομένου ότι οι κατοικίες αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς καταναλωτές ενέργειας στην χώρα, καθώς αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος του κτιριακού αποθέματος, μέσω του «Εξοικονομώ» ενισχύονται με παροχή κινήτρων για αντικατάσταση μη αποδοτικών ενεργειακά συστημάτων θέρμανσης, ψύξης κλπ. με νέα πιστοποιημένα συστήματα -καθώς επίσης και για χρήση τεχνολογιών ΑΠΕ. Έτσι, το κόστος θέρμανσης και ψύξης μειώνεται ενώ ταυτόχρονα αναβαθμίζεται ενεργειακά το κτιριακό απόθεμα. Η θερμομόνωση, η αντικατάσταση κουφωμάτων και οι άλλες παρεμβάσεις που προβλέπονται, εξοικονομούν ενέργεια και μειώνουν τις εκπομπές ρύπων γενικά, βελτιώνοντας με αυτόν τον τρόπο την ποιότητα και την βιωσιμότητα του εγχώριου κτιριακού αποθέματος», δηλώνει χαρακτηριστικά η Μαρίνα Ματιάτου (B&M Architecture and Design).
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο Πέτρος Βερικούκης (Very Design). Όπως τονίζει, «είναι γνωστό ότι το κτιριακό απόθεμα στην Ελλάδα είναι ενεργειακά γερασμένο. Η πλειονότητα των κατοικιών έχουν κατασκευαστεί πριν το 1980, όταν οι απαιτήσεις για μέτρα θερμομόνωσης ήταν ανύπαρκτες. Ακόμα και σε μεταγενέστερες οικοδομές, η μελέτη θερμομόνωσης δεν εφαρμόστηκε, ή ήταν ανεπαρκής με συμβατικά υλικά παρωχημένης τεχνολογίας. Αυτό σημαίνει ότι παραπάνω από τις μισές κατοικίες δεν διαθέτουν απολύτως κανένα μέσο θερμομόνωσης. Με την υλοποίηση στοχευμένων ενεργειακών παρεμβάσεων (θερμομόνωση κελύφους, ενεργειακά κουφώματα, αντλία θερμότητας, ηλιακός θερμοσίφωνας κλπ.), το ποσοστό εξοικονόμησης ενέργειας ξεπερνάει το 50%. Γίνεται κατανοητό ότι τέτοιου είδους προγράμματα είναι αναγκαία και μάλιστα απαιτείται γενναία αύξηση του προϋπολογισμού τα επόμενα χρόνια, ώστε να μπορέσουμε να καλύψουμε ένα αξιοπρεπές ποσοστό του κτιριακού αποθέματος».
Από την πλευρά του, ο Ιωάννης Χωματάς (HOMEATUS) προκρίνει (και) τη διατήρηση μέρους της εγχώριας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς -ως αποτέλεσμα της ανακαίνισης και της αναβάθμισης των κτιρίων. «Η ανακαίνιση που επιτυγχάνεται συμβάλλει και στην αρχιτεκτονική αναβάθμιση του ακινήτου, καθώς τα υλικά που διατίθενται στην αγορά προσφέρουν απεριόριστες αρχιτεκτονικές δυνατότητες και επιλογές και το ακίνητο αποκτά υπεραξία. Έτσι, παλιές και αξιόλογες, αρχιτεκτονικά, κατοικίες ανακαινίζονται και αναβαθμίζονται, διατηρώντας ένα μέρος της αρχιτεκτονικής κληρονομίας της χώρας μας. Τέλος, σημαντικό όφελος της ανακαίνισης που επιτυγχάνεται μέσω του προγράμματος είναι η αύξηση της εμπορικής αξίας του ακινήτου και η ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας της αγοράς», υπογραμμίζει.
Για τον Ηλία Α. Ψαθά, Διπλ. Μηχανολόγο Μηχανικό, ΜSc Παραγωγή και Διαχείριση Ενέργεια, Founder Green ECDC Innovation, «την τελευταία εικοσαετία, η οικοδομική δραστηριότητα στη χώρα μας αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω των οικονομικών προβλημάτων στα οποία έχει οδηγήσει μια γενικότερη πορεία άγνοιας του ενεργειακού αποτυπώματος στο περιβάλλον, ανορθολογικής διάθεσης ευρωπαϊκών και εθνικών κονδυλίων και γενικότερων κοινωνικοοικονομικών ζητημάτων. Τα προβλήματα αυτά μετέτρεψαν την Ελλάδα σε παράδειγμα ενεργειακά φτωχής χώρας, βασισμένης σε έντονα ρυπογόνες πηγές ενέργειας, μιας χώρας όπου μια βόλτα στους δρόμους της φανερώνουν την παλαιότητα του κτιριακού δυναμικού. Παλαιότητα η οποία γίνεται αισθητικά ενοχλητική λόγω της πλήρους έλλειψης συντήρησης, θέρμανσης η οποία καταστρέφει τα δομικά στοιχεία ενός τοπίου βασισμένο στην εποχή της ανεξέλεγκτης ανοικοδόμησης σε πόλεις όπου η πολεοδομία ήταν απλά θεατής. Το φαινόμενο αυτό έχει αρχίσει να αντιστρέφεται. Νέα εργοτάξια εμφανίζονται παντού. Βλέπουμε ιδέες νέων φιλόδοξων αλλά και παλαιότερων έμπειρων αρχιτεκτόνων οι οποίοι εστιάζουν σε ένα νέο μοντέλο σύγχρονης αισθητικής που αγκαλιάζει την επιστήμη των ΑΠΕ και των συστημάτων ενεργειακής απόδοσης κτιρίων. Το «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» φιλοδοξεί να αντιστρέψει το κλίμα στις παλαιότερες κατασκευές. Οι παλαιότερες κατασκευές ομορφαίνουν εξωτερικά με σύγχρονα συστήματα θερμοπρόσοψης, θωρακίζονται με νέα κουφώματα και επιτέλους κλιματίζονται με ενεργειακά αποδοτικά συστήματα».
Τι υλικά και συστήματα προτιμούν οι αρχιτέκτονες;
Η Μαρίνα Ματιάτου (B&M Architecture and Design) προκρίνει διάφορα συστήματα, όπως:
- Σύγχρονα κουφώματα αλουμινίου και συστήματα σκίασης και αερισμού, με τα οποία μειώνουμε σημαντικά τις ενεργειακές απώλειες.
- Συστήματα θέρμανσης (Αντλίες Θερμότητας, Λέβητες Φ.Α.), ψύξης και παροχής ζεστού νερού χρήσης με υψηλούς δείκτες απόδοσης, μειώνοντας έτσι τις ενεργειακές καταναλώσεις των κτιρίων
- Συστήματα θερμομόνωσης, επενδύοντας σε χαμηλότερους συντελεστές θερμοπερατότητας πρωτίστως στην οροφή και ακολούθως στους τοίχους αποτελούν τον βέλτιστο τρόπο για μείωση της κατανάλωσης ενέργειας
- Ψηφιακά συστήματα και τεχνολογίες που συμβάλλουν στην εξοικονόμηση ενέργειας: έξυπνου φωτισμού, έξυπνης διαχείρισης του συστήματος θέρμανσης/ψύξης και απομακρυσμένου ελέγχου (π.χ. έξυπνοι αισθητήρες διαρροής, υγρασίας).
Ο Πέτρος Βερικούκης (Very Design) ξεχωρίζει και αυτός υλικά και συστήματα. «Η κατάλληλη επιλογή των δομικών υλικών προϋποθέτει καλή γνώση των ιδιοτήτων και της συμπεριφοράς τους καθώς και του περιβάλλοντος στο οποίο βρίσκεται η κατασκευή. Για την εξωτερική θερμομόνωση επιλέγουμε εξηλασμένη/διογκωμένη γραφιτούχα πολυστερίνη, ή πετροβάμβακα ο οποίος προσφέρει επιπλέον ηχομόνωση και πυραντίσταση. Ο τελικός σοβάς αποτελείται από οργανικά επιχρίσματα, ακρυλικά – σιλικονούχα, κοκκομετρίας 1.00 με 1.50 ανάλογα με το αισθητικό αποτέλεσμα που επιθυμούμε. Όλα τα υλικά (κόλλα, θερμομονωτικές πλάκες, ενισχυτικός σοβάς, πλέγμα, τελικός σοβάς) θα πρέπει να αποτελούν μέρος ενός συστήματος το οποίο είναι πιστοποιημένο σύμφωνα με τα καθορισμένα ευρωπαϊκά πρότυπα. Όσον αφορά τα ενεργειακά κουφώματα, τα αρχιτεκτονικά συστήματα αλουμινίου με τριπλή υάλωση συνδυάζουν εξαιρετικούς συντελεστές θερμομόνωσης (Uw<1.5 W/m2K) με minimal αισθητική. Τέλος, για το σύστημα θέρμανσης προτείνουμε αντλία θερμότητας αέρα – νερού χαμηλών θερμοκρασιών σε συνδυασμό με ενδοδαπέδια θέρμανση και έξυπνα συστήματα διαχείρισης, επιτυγχάνοντας εξαιρετική εξοικονόμηση ενέργειας», καταλήγει.
Από την πλευρά του, ο Ιωάννης Χωματάς (HOMEATUS) στέκεται στα υλικά δηλώνοντας πως «χρησιμοποιούνται πιστοποιημένα και ποιοτικά υλικά επώνυμων εταιρειών, με μεγάλη αντοχή στον χρόνο, τα οποία, εκτός από την εξοικονόμηση %ενέργειας σε μεγάλα ποσοστά (έως 60% – 70%), εξασφαλίζουν αντοχή της κατοικίας στις καιρικές συνθήκες και έχουν χαμηλό κόστος συντήρησης. Αυτό βοηθά τον ιδιοκτήτη του ακινήτου να έχει άμεσο οικονομικό όφελος και να επιτυγχάνεται γρήγορα η απόσβεση της επένδυσης».
Τέλος, ο Ηλίας Ψαθάς (Green ECDC Innovation) ξεχωρίζει τα θερμομονωτικά υλικά και συστήματα που βασίζονται στις ΑΠΕ. «Σε αυτό το δύσκολο έργο, πρέπει όλος ο κατασκευαστικός κόσμος να αναλάβει τις ευθύνες του. Η Green ECDC Innovation αναλαμβάνει τη μελέτη και κατασκευή έργων από το πρώτο πρόγραμμα Εξοικονομώ. Εξασφαλίζουμε την ουσιαστική αναβάθμιση κατοικιών βασισμένη σε νέα υλικά θερμομόνωσης και Η/Μ συστήματα βασισμένα κυρίως στις ΑΠΕ όπως αντλίες θερμότητας και ηλιακά συστήματα, αλλά και καθαρές μορφές ενέργειας όπως το φυσικό αέριο. Έτσι μπορούμε να εγγυηθούμε ένα αισθητικά και λειτουργικά άρτιο αποτέλεσμα», δηλώνει χαρακτηριστικά.