Συντάκτης: Λήδα Δεληγιάννη

Μιχάλης Μαυρολέων: Η Α&Μ, AOR της Aedas για τo Commercial Hub στο Ελληνικό

Posted on by Λήδα Δεληγιάννη

«Θα σχεδιάζουμε κτίρια που αντανακλούν τις εμπειρίες των χρηστών και θα εξισορροπούν τις ιδέες μας με τις προσδοκίες των πελατών μας», τονίζει ο Μιχάλης Μαυρολέων.
Γυρνά συχνά στο μυαλό μου η φράση του Α. Γκράμσι για το limbo μεταξύ παλαιού και νέου κόσμου και την «εποχή των τεράτων». Είμαστε άραγε στην εποχή των τεράτων; Έχοντας την τύχη να συνομιλώ με ανθρώπους από τον χώρο της αρχιτεκτονικής και των κατασκευών στην καθημερινότητά μου, θα πω ότι βλέπω νέες μορφές και νέες φόρμες να αναδύονται. Αλλά δεν τρομάζουν. Γιατί δεν είναι μορφές τεράτων, είναι μορφές δημιουργημάτων. Και είναι μορφές όχι από-κλειστικές αλλά μορφές που περικλείουν όλο και περισσότερα, όλο και περισσότερους. Είναι μορφές που δεν αποκλείουν αλλά αγκαλιάζουν, ανθρώπους, ιδέες και προσδοκίες.

Και να πώς σχεδιάζονται… από το πρώτο σημείο…

Η παγκόσμια εμπειρία της πανδημίας μάς έβαλε να κάνουμε rethinking για τον κόσμο (μας), να κάνουμε re-imagining και πλέον περνάμε στην… εφαρμογή: Πώς ανα-μορφώνουμε τον κόσμο που μας περιβάλλει; Το δομημένο περιβάλλον στο οποίο περνάμε τον περισσότερο χρόνο της ζωής μας.

Η επιρροή της πανδημίας είναι αναμφισβήτητα μεγάλη, σε όλα τα επαγγέλματα. Κυρίως στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε και κρίνουμε τα καθημερινά μας. Το ίδιο συμβαίνει και στην αρχιτεκτονική. Αναλύουμε, επαναπροσδιορίζουμε και προτείνουμε σχεδιαστικές λύσεις για κτίρια και χώρους που στεγάζουν ποικίλες λειτουργίες. Είτε αυτές συνυπάρχουν στο ίδιο κτίριο, είτε όχι. Η πανδημία μάς εγκλώβισε στα «μέσα» και στη διάρκειά της αναπολούσαμε τα «έξω». Έτσι τα μέσα και τα έξω αναθεωρήθηκαν. Η σχέση του «μέσα» με το «έξω» δεν επηρεάζεται μόνο από τις γεωγραφικές συντεταγμένες του κτιρίου αλλά και από τις εμπειρίες που αντλούμε βιώνοντας τα κτίρια. Η πανδημία επηρέασε και δημιούργησε «ρεύμα», εμπλοκής του «user experience» και του «user interface» από τα πρώτα μέχρι τα τελευταία στάδια του σχεδιασμού. Θα σχεδιάζουμε, λοιπόν, κτίρια και χώρους που αντανακλούν τις εμπειρίες των χρηστών και ταυτόχρονα θα εξισορροπούν τις ιδέες μας με τις προσδοκίες των πελατών μας.

Το «παραδοσιακό» γκρι κτίσμα πρέπει πια να έχει «πράσινες» επιδόσεις και, μάλιστα, σε όλο τον κύκλο ζωής του. Πώς εκπληρούνται οι στόχοι βιωσιμότητας και αειφορίας στα νέα κτίσματα ή την αναβάθμιση παλαιότερων; Τι απαιτήσεις έχει αυτό όχι μόνον σε υλικά αλλά και στον σχεδιασμό;

Όλοι μας έχουμε αυξανόμενη ευαισθησία για την εδραίωση του πράσινου χαρακτήρα του περιβάλλοντος, των μέσων και των κτιρίων που επιτυγχάνουν εξοικονόμηση ενέργειας. Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός, η θερμική θωράκιση του κελύφους, ο υψηλός δείκτης ενεργειακής απόδοσης των Η/Μ εγκαταστάσεων, ή η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, είναι μερικές από τις εφαρμογές συστημάτων και τεχνολογιών στα νέα κτίρια. Ο σχεδιασμός πλέον δεν είναι υπόθεση μόνον του αρχιτέκτονα αλλά όλων των εμπλεκομένων μηχανικών στο έργο, όπως του στατικού, μηχανολόγου, ηλεκτρολόγου, μελετητή φωτισμού κ.ά., που ταυτόχρονα δίνουν τις γνώσεις της ειδικότητάς τους για ένα πραγματικά αειφόρο κτίριο. Ταυτόχρονα, ο χρήστης θα πρέπει να αγκαλιάσει και να υποστηρίξει το αποτέλεσμα, αλλά και το wellbeing. Όχι μόνο στα εγκαίνια λειτουργίας του, αλλά κυρίως στη συντήρησή του. Το μέλλον των κτιρίων θα περνά απαραίτητα από τη συνέργεια των ειδικοτήτων και χρηστών.

Γραφεία του μέλλοντος. καταστήματα του μέλλοντος. αεροδρόμια του μέλλοντος. Πώς θα είναι αυτοί οι χώροι -όπου συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός ανθρώπων- στη νέα εποχή;

Η τεχνολογία θα παίξει τον πιο σημαντικό ρόλο σε αυτήν τη μετάβαση. Η τεχνολογία μειώνει συνεχώς τους χρόνους απασχόλησής μας, και αναπτύσσεται για να επιτρέψει περισσότερο προσωπικό χρόνο. Οι αποφάσεις μας σήμερα οδηγούνται ασυνείδητα σε επιλογές με τον πιο μικρό χρόνο ενασχόλησης. Γι’ αυτό και η τηλεργασία, το «hybrid model», τα Virtual Shops, Pilot shops and e-shops θα πάρουν σημαντική θέση στην κατανάλωση και στον χρόνο που θα αφιερώνουμε για αυτές τις συνήθειες-ανάγκες. Τα αεροδρόμια του μέλλοντος ήδη έχουν μετατραπεί σε εμπορικά megamalls αφού ο χρόνος είτε ταξιδεύοντας είτε αναμένοντας την επόμενη πτήση είναι αρκετός για να εισπράξει ο ταξιδιώτης τα θετικά της ψυχολογίας της κατανάλωσης. Η τεχνολογία εισχωρεί συνεχώς από το e-check in, από την παραγγελία με εφαρμογές κινητού, το snack και το ποτό, τον καφέ πριν από το gate, μέχρι και την προπαραγγελία προϊόντων στο Duty Free. Στην εποχή που έρχεται θα δούμε την τεχνολογία να κερδίζει, με μεγάλη ταχύτητα, έδαφος στην εργασία, στο retail αλλά και στις αεροπορικές μας μετακινήσεις. Και ο ρόλος του αρχιτέκτονα είναι να προσαρμόζει τον σχεδιασμό των κτιρίων και χώρων στις νέες αυτές συνθήκες.

Στα projects που υπογράφει η Α&Μ βλέπουμε μια σειρά χώρων που «μιλούν» εύγλωττα για το συνολικό brand κάθε επιχείρησης και τα values της. Με ποιες επιλογές κάνετε κάθε χώρο να αποκαλύπτει την εταιρική ταυτότητα;

Σήμερα η εταιρική ταυτότητα δεν περιορίζεται στην χρήση των εταιρικών χρωμάτων και την τοποθέτηση του λογοτύπου στην επιβλητική θέση. Ο χώρος που σχεδιάζουμε είναι το «πρόσωπο» της επιχείρησης. Αυτό πρέπει να δείχνει αλλά και να εκπέμπει την σωστή αίσθηση για το προσωπικό, τους επισκέπτες, τους πελάτες και τους συνεργάτες. Για όλους στοχεύουμε να εισπράξουν από τον σχεδιασμό μας την ξεχωριστή εμπειρία, και επόμενα από το brand την επιθυμητή εικόνα.

Οι χρήστες και η ικανοποίησή τους από την ατμόσφαιρα που χαρακτηρίζει τον χώρο, γίνεται για εμάς η αφορμή να γίνουν οι ίδιοι, πρεσβευτές της εταιρείας. Τότε θα υποστηρίξουν το brand, θα μοιράζονται περιεχόμενο και πληροφορίες σχετικά με την εταιρεία, θα την προτείνουν, θα μοιράζονται θετικές εμπειρίες και θα συμμετέχουν ενεργά σε συζητήσεις για θέματα σχετικά με την επιχείρηση. Ας μην ξεχνάμε ότι «ένας εργαζόμενος που λειτουργεί σαν πρεσβευτής της εταιρείας είναι δύο φορές πιο αξιόπιστος από τον CEO της».
Για την Α&Μ αυτό αποτελεί πρόκληση κάθε φορά που σχεδιάζουμε κάτι. Στοχεύουμε να κερδίσουμε τον χρήστη και όχι μόνο τον πελάτη. Γιατί τελικά από τον ικανοποιημένο χρήστη θα αναπτυχθεί παραπέρα και ο πελάτης.

Τι αναμένουμε να δούμε από εσάς στο άμεσο μέλλον σε επίπεδο έργων αλλά και συνεργασιών;

Η Α&Μ, παρόλο που φέτος μπαίνει στα 40 χρόνια λειτουργίας της στην ελληνική αγορά, βρίσκεται σε ξεκίνημα μιας νέας εποχής! Με 70 συνεργάτες στο δυναμικό της καλύπτει όλες τις ειδικότητες σχεδιασμού κάτω από την ίδια στέγη, εφαρμόζει μεθόδους ολοκληρωμένου σχεδιασμού «multidisciplinary & integrated design», δημιουργεί νέες διεθνείς συνεργασίες με επώνυμα διεθνή αρχιτεκτονικά γραφεία, διατηρεί συνεργασίες με εξειδικευμένα ελληνικά γραφεία μηχανικών, χρησιμοποιεί state of the art software, εξελίσσει συνεχώς τις διαδικασίες και τiς μεθόδους της και υποστηρίζει τη συνεχή εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού της. Η Α&Μ είναι η μόνη εταιρεία στην Ελλάδα που προσφέρει επί σειρά ετών συνδυαστικές υπηρεσίες Design & PM βρισκόμενη στο πλευρό των πελατών της από την αρχή μέχρι τέλος του έργου.

Σήμερα η τιμητική για εμάς συνεργασία ως AOR της Aedas, για το μεγαλύτερο έργο στο Ελληνικό (τo Commercial Hub) και συγκεκριμένα για το Εμπορικό κέντρο της Βουλιαγμένης, αλλά και παλιότερες συνεργασίες με διεθνή γραφεία όπως του Rafael Vinoly, της Zaha Hadid, της Gensler LA κ.ά., και τέλος συνεργασίες διαγωνισμών με καταξιωμένα ελληνικά αρχιτεκτονικά γραφεία, αθροίζουν σημαντικές εμπειρίες για την Α&Μ και τα μέλη της.

Πέρα από το project του Ελληνικού, το γραφείο μας μελετά οικιστικά και ξενοδοχειακά έργα στην Κρήτη, Μεθώνη, Δωδεκάνησα, γραφεία μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών, στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πάτρα, παραθεριστικές και άλλες κατοικίες, ενώ οι μελέτες στα Commercial Spaces των διεθνών αεροδρομίων, όπου η Α&Μ έχει μεγάλο portfolio, συνεχίζουν να βρίσκονται μέσα στα ενεργά έργα του γραφείου μας.
Αυτό που συνεχίζει να μας καθοδηγεί στα χρόνια είναι το ίδιο μας το όραμα! Να παρέχουμε δηλαδή υπηρεσίες που ξεχωρίζουν, γιατί τελικά στην Α&Μ δεν χτίζουμε μόνο κτίρια και χώρους, αλλά χτίζουμε σχέσεις με τους ευχαριστημένους πελάτες μας.

Το μεγάλο πρόγραμμα ανακαίνισης κατοικιών της Εσθονίας

Posted on by Λήδα Δεληγιάννη

Από τη Σοβιετική Εποχή στο 2050 Στόχος του προγράμματος είναι να αυξηθεί στο 3% ο ετήσιος ρυθμός ανακαινίσεων και να επιτευχθούν τα στάνταρ ενεργειακής επάρκειας.
Ένα πρόγραμμα προϋπολογισμού άνω των €17 εκατ. προκήρυξε το Ταλίν, για την αναβάθμιση των κατοικιών της χώρας, με στόχο κτίρια με πράσινο περιβαλλοντικό αποτύπωμα και ενεργειακή αυτάρκεια. Το πρόγραμμα εντάχθηκε στο ευρύτερο πλαίσιο μέτρων και δράσεων που λαμβάνει η εσθονική κυβέρνηση ώστε να επιτύχει τον εθνικό στόχο για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050, κατά 80% με τιμές αναφοράς αυτές του 1990. Όπως αναφέρεται στο policy fact sheet του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τον Κατασκευαστικό Κλάδο (ESCO), η μετατροπή παλαιότερων κτιρίων σε κτίρια με ενεργειακή επάρκεια είναι παράγοντας – κλειδί για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης εντός των κτιρίων, τη διασφάλιση χαμηλότερων λογαριασμών (ρεύμα, κόστη θέρμανσης κ.ο.κ.) για τους ενοίκους, μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και υποστήριξη των εθνικών στόχων για το κλίμα.

Η καινοτόμα… προσέγγιση
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα κτίρια οικιστικής χρήσης στην Εσθονία έχουν κατασκευαστεί κατά τη Σοβιετική Εποχή (μεταξύ 1970 – 1990) και προκειμένου να αναβαθμιστούν σε κτίρια που προσφέρουν ασφάλεια, θερμική άνεση και καλές συνθήκες διαβίωσης, χρειάζονται σημαντικές παρεμβάσεις.

Μια καινοτομία του προγράμματος είναι πως οι προτάσεις που προκρίθηκαν είναι όσες προβλέπουν την αξιοποίηση τεχνολογιών των ψηφιακών κατασκευών, εισάγοντας τη χώρα στην εποχή του ψηφιακού μετασχηματισμού και του αρχιτεκτονικού – κατασκευαστικού κλάδου. Αξίζει να τονιστεί πως στο κανονιστικό πλαίσιο της Εσθονίας δεν είναι υποχρεωτική η χρήση καμίας ψηφιακής τεχνολογίας, ωστόσο η αγορά έχει ήδη υιοθετήσει τέτοιες τεχνολογίες (π.χ. ΒΙΜ, IoT) καθώς είναι γενική παραδοχή ότι έχουν ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη εξοικονόμηση πόρων (χρόνου και χρημάτων), επιτάχυνση της διαδικασίας ανακαίνισης των κτιρίων και βέλτιστη αξιοποίηση των χρημάτων των ιδιωτών αλλά και των κρατικών και κοινοτικών κεφαλαίων.

Ουσιαστικά, δηλαδή, ο ψηφιακός μετασχηματισμός υιοθετήθηκε, ήδη εδώ και δύο δεκαετίες, όχι γιατί έγινε υποχρεωτικός από το κράτος αλλά γιατί έγινε αποδεκτός από το κράτος, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες, ότι ήταν ανάγκη και λύση.

Οι βασικοί στόχοι του προγράμματος:

  • Διευκόλυνση και κίνητρα για την υιοθέτηση νέων τεχνικών λύσεων για την ανακαίνιση οικιστικών κτιρίων.
  • Αναβάθμιση με στόχο την ενεργειακή επάρκεια, τη θερμική άνεση και την ποιότητα αέρα των ενοίκων.
  • Μείωση της ενεργειακής εξάρτησης και της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου.

Το ευρωπαϊκό και το εσθονικό στοίχημα
Το μέσο προσδόκιμο ζωής ενός κτιρίου είναι 50 έως 70 χρόνια. Σε όλη την Ευρώπη, ωστόσο, και στην Εσθονία ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του ESCO, το 80% των κτιρίων χρησιμοποιούνται και μετά από αυτή την περίοδο (30+ χρόνια).
Η ευρωπαϊκή οδηγία 2018/844/EU6, σχετικά με τις ενεργειακές επιδόσεις των κτιρίων, συστήνει ο μέσος ρυθμός ανακαίνισης κτιρίων στα κράτη – μέλη της ΕΕ (των 27), να είναι 3%. Στην Εσθονία ο ρυθμός αυτός δεν ξεπερνά το 1%. Το «Korterelamu tehaselise rekonstrueerimise toetus» έχει στόχο τη συμμόρφωση της εθνικής νομοθεσίας με την ευρωπαϊκή οδηγία, ενεργειακή εξοικονόμηση ανά κτίριο που θα αγγίξει το 65% και όλα τα κτίρια να μετατραπούν σε ενεργειακής κλάσης C.

Τέσσερις τύποι πρότζεκτ και τα βασικά χαρακτηριστικά τους
Το πρόγραμμα υποστηρίζει τέσσερις βασικούς τύπους πρότζεκτ, καθένας εκ των οποίων σχετίζεται με συγκεκριμένη τυπολογία κτιρίων. Το standard design κάθε τύπου βασίζεται σε ιδιαίτερες προσεγγίσεις αναβάθμισης. Και οι τέσσερις τύποι έχουν στόχο την εισαγωγή νέων τεχνολογικών λύσεων όπως το laser scanning, το BIM και την προκατασκευή.

  • ‘Hruštšovka’
    Κτίρια δυο έως πέντε ορόφων, προκάτ ή με βασικό δομικό υλικό το τούβλο, με χρόνο ανέγερσης καθ’ όλη τη διάρκεια της Σοβιετικής περιόδου. Τα κτίρια δεν διαθέτουν μπαλκόνια ενώ έχουν μια έως τέσσερις εσωτερικές κλίμακες. Βρίσκονται σε όλες τις περιοχές της εσθονικής επικράτειας.
  • ‘Mustamäe’
    Κατοικίες στην περιοχή της πρωτεύουσας Ταλίν, με χρήση ενισχυμένου μπετόν. Πρόκειται για κτίρια πέντε ορόφων με δυο έως οκτώ εσωτερικές κλίμακες και μπαλκόνια σε δυο μεριές του κτιρίου. Βρίσκονται στην περιοχή Mustamäe του Ταλίν.
  • ‘Õismäe and Lasnamäe’
    Πολυκατοικίες από ενισχυμένο μπετόν, πέντε ορόφων, με δυο έως οκτώ κλίμακες και μπαλκόνια στην μια πλευρά του κτιρίου και αίθρια στην άλλη. Βρίσκονται στις περιοχές Õismäe και Lasnamäe του Ταλίν.
  • ‘Annelinn’
    Κατοικίες από πάνελ σκυροδέματος. Χαρακτηριστικό τους οι τοίχοι διαφορετικού χρώματος και πάνελ παραθύρων, με εξέχοντα τμήματα στην εμπρόσθια όψη του κτιρίου (‘waffle house’ effect). Είναι κτίρια πενταόροφα με δυο έως έξι εσωτερικές κλίμακες και χωρίς μπαλκόνια. Βρίσκονται στις περιοχές του Tartu, της επαρχείας Ida-Viru και της κεντρικής και νότιας χώρας.

Ονομασία προγράμματος: Korterelamu tehaselise rekonstrueerimise toetus
Προκήρυξη: Νοέμβριος 2020
Στοχευμένοι δικαιούχοι: Κατοικίες και διαμερίσματα
Ύψος χρηματοδότησης: 50% συνολικού προϋπολογισμού/πρότζεκτ, με μέγιστο ποσό
€1 εκατ.
Τι επιδοτείται: Κατεδάφιση κτιρίων, ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών, εγκατάσταση προκατασκευασμένων στοιχείων κατά την αναβάθμιση/ανακαίνιση
Η χρηματοδότηση δίνεται μέσω του KredEx Foundation, μιας εθνικής αναπτυξιακής τράπεζας.

  • Οι επιλέξιμες εργασίες:
  • Ανακαίνιση εσωτερικής διακόσμησης, αλλαγή κουφωμάτων, αλλαγή θυρών, αναβάθμιση ή εκ νέου κατασκευή συστημάτων θέρμανσης και αερισμού.
  • Αλλαγή κουφωμάτων και οι συνεπαγόμενες εργασίες.
  • Αναβάθμιση και θερμομόνωση ταρατσών και ταβανιών και οι συνεπαγόμενες εργασίες.
  • Θερμομόνωση πατωμάτων.
  • Αναβάθμιση συστημάτων θέρμανσης για κάθε κατοικία/διαμέρισμα – Εγκατάσταση εξοπλισμού για την αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
  • Εγκατάσταση ανελκυστήρα και ραμπών για διευκόλυνση της κινητικότητας εντός των κτιρίων.
  • Κατασκευή μπαλκονιών και αιθρίων και συνεπαγόμενες εργασίες.
  • Κατασκευή συστημάτων αερισμού.
  • Εγκατάσταση και αναβάθμιση συστημάτων νερού και λυμάτων.
  • Αναβάθμιση ηλεκτρολογικών συστημάτων στους κοινόχρηστους χώρους.

Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα
Έχουν υποβληθεί 50 προτάσεις
Συνολικός προϋπολογισμός προτάσεων
€30,54 εκατ.
Έχουν εγκριθεί
29 προτάσεις
Συνολικός προϋπολογισμός εγκεκριμένων προτάσεων
€14,86 εκατ.
Προβλεπόμενη ενεργειακή εξοικονόμηση: 6,447 kWh/(m²a)

Παθητικό Κτίριο: Σχεδιάζοντας σήμερα τα κτίρια του μέλλοντος

Posted on by Λήδα Δεληγιάννη

Επιτρέψτε μου μια μικρή «λογοτεχνική» παρεκτροπή. Υπόσχομαι να μη διαρκέσει πολύ! Όταν διάβασα για πρώτη φορά τον όρο «Παθητικό Κτίριο», μου ήρθε στο μυαλό το ρήμα «πάσχω». Γιατί να προσπαθήσει κάποιος για κάτι που πάσχει; αναρωτήθηκα. Και άρχισα να διαβάζω. Μετά από αρκετό διάβασμα και ένα virtual στρογγυλό τραπέζι μέσα από τις συνεντεύξεις με 5 exceptional επαγγελματίες: Gernot Vallentin, Μάριο Γκονζάλες, Μαρία Καλτσά, Μαργαρίτα Λεμονή, Λεωνίδα Νάσση… είδα τη διάσταση εκείνη που διαμορφώνει τις έννοιες της «συμ-πάθειας» (compassion), δηλαδή ένα κτίριο που «ζει» μαζί με τους εν-οίκους του, προσφέροντας υψηλή αίσθηση άνεσης και ποιότητας αέρα, συμβάλλοντας στην ευκρασία και τελικά στην ευζωία των ανθρώπων που ζουν σε αυτά.

Με βάση το παραπάνω (Πίνακας ΠΚ1), είναι προφανή τα οφέλη του ΠΚ στη δεδομένη εποχή της (εκρηκτικής) ανόδου των τιμών ενέργειας. Δεν περιορίζονται, όμως, σε αυτό: η αναβαθμισμένη ποιότητα ζωής που προσφέρει, η δημιουργία κοινοτήτων από τους ενοίκους τους, το ελκυστικότερο της επένδυσης σε ΠΚ έναντι των συμβατικών (κάθε κλίμακας), η εγγύηση ποιότητας (λόγω ελέγχου προτύπων κατά την κατασκευή) και – φυσικά – η υψηλή αρχιτεκτονική ελευθερία που προσφέρει είναι στα θετικά που πρέπει να συνυπολογιστούν.

Μπορούμε να έχουμε affordable Παθητικά Κτίρια;
Εν αρχή ην… το κόστος, όπως είναι αναμενόμενο, οπότε η ερώτηση αν μπορούμε τελικά να έχουμε ΠΚ με budget που δεν αφορά τους λίγους δεν θα μπορούσε παρά να γίνει σε όλους. Διαβάστε τις απαντήσεις τους στα κίτρινα πλαίσια.

ΠΚ και αρχιτεκτονική στην πράξη
Κατοικίες, πολυκατοικίες, συγκροτήματα κατοικιών, σχολεία… Οι εφαρμογές των αρχών του ΠΚ μπορούν να γίνουν στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και ανασχεδιασμό κτιρίων κάθε χρήσης. Κάθε project έχει να κομίσει μια σημαντική – και αξιοποιήσιμη – εμπειρία.
Η «… ολιστική προσέγγιση στην μελέτη ενός κτιρίου που αποτελεί και την βάση σχεδιασμού μας. Η σχεδίαση αφενός έχει σαν βασικό άξονα την βιοκλιματική αρχιτεκτονική, και αφετέρου την αρμονική ένταξη και κάλυψη των αναγκών του χρήστη στους χώρους που θα παραχθούν, ισορροπώντας πάντα μεταξύ αισθητικής και βιώσιμου σχεδιασμού» αναφέρει ο Λεωνίδας Νάσσης ως προς την συνολική προσέγγιση σχεδιασμού κάθε αρχιτεκτονήματος, με τις αρχές του ΠΚ.

«Αποφεύγονται μεταξύ άλλων φαινόμενα μούχλας, μεγάλης διαφοράς θερμοκρασίας μέσα στο χώρο (πχ μεταξύ επιφάνειας παραθύρου και τοίχων της αίθουσας), μετάδοση μικροβίων και ιών, αλλά κυρίως μειώνονται οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (ppm CO2). Επομένως ένα ΠΚ μπορεί να δημιουργήσει τον πλέον κατάλληλο χώρο για την σωστή ανάπτυξη και εκπαίδευση των επόμενων γενεών, να ανταπεξέλθει εξαιρετικά στις ανάγκες της πολιτείας εν μέσω πανδημίας, καθώς και να καλλιεργήσει και ευαισθητοποιήσει την πολιτεία να σε θέματα σεβασμού του περιβάλλοντος» αναφέρει η Μαργαρίτα Λεμονή, αναδεικνύοντας το διπλό οικονομικό και παιδευτικό όφελος κατά το σχεδιασμό Παθητικών Σχολείων.Την εμπιστοσύνη που έδειξαν οι επίδοξοι ιδιοκτήτες στο εγχείρημα της πρώτης Παθητικής Πολυκατοικίας στην πρωτεύουσα επισημαίνει η Μαρία Καλτσά: «Η εμπειρία μου ήταν απόλυτα θετική όσον αφορά στους ανθρώπους που εμπιστεύθηκαν το εγχείρημα. Σαν αρχιτέκτων απλά επιβεβαίωσα αυτό που γνώριζα, ότι οι μετασχηματισμοί που έρχονται στο πως πλέον θα σχεδιάζουμε και θα οικοδομούμε, θα είναι απολύτως ανατρεπτικοί».

Νοτιότερα, στην ελληνική περιφέρεια «πρόσφατα, παρατηρήσαμε κατά το σχεδιασμό μίας παθητικής κατοικίας στη Μάνη, πως τα μεγέθη και οι αναλογίες των κουφωμάτων και το βάθος των λαμπάδων που προέρχονται από το πάχος των τοίχων μας προσέφεραν επαρκή φωτισμό αλλά και επαρκή σκίαση για την αποφυγή υπερθέρμανσης, όπως επίσης η θερμική μάζα των τοπικών υλικών συνείσφερε ευεργετικά στις ανάγκες ψύξης της» σημειώνει από την εμπειρία του ο Μάριο Γκονζάλες.

Αλλά και στο Μόναχο της Γερμανίας, η εμπειρία του Gernot Vallentin δεν διαφέρει: «Όλοι οι ένοικοι Παθητικών Κατοικιών έχουν μια πολύ θετική εμπειρία… Οι άνθρωποι που ζουν σε αυτές εκτιμούν ιδιαίτερα την καλή ποιότητα αέρα που έχουν στο σπίτι ή το διαμέρισμά τους χάριν στον ελεγχόμενο αερισμό των χώρων διαβίωσης, που είναι βασικός στο concept της Παθητικής Κατοικίας». «Οι άνθρωποι είναι πολύ χαρούμενοι να ζουν σε ένα σπίτι που καταναλώνει πολύ λίγη ενέργεια, αντλεί ενέργεια από τον ήλιο και δημιουργεί ένα πολύ καλό αίσθημα κατά το ζην. Οι κάτοικοι ΠΚ δηλώνουν περήφανοι για τα σπίτια τους γιατί επιτυγχάνουν και τον στόχο τους: ενώνει και δημιουργεί μια ευρύτερη κοινότητα».

Η αχίλλειος πτέρνα του κανονιστικού πλαισίου…
…ή για την ακρίβεια της έλλειψης αυτού. «Ο ΚΕΝΑΚ που σχεδιάστηκε προ 12ετίας δεν μπορεί να καλύψει τις σημερινές ανάγκες για καλύτερα κτίρια και πρέπει να αναθεωρηθεί στο σύνολο του. Κύριο πρόβλημα αποτελεί η έλλειψη υποχρέωσης πιστοποιήσεων της πραγματικής συμπεριφοράς των κτιρίων, που επιτρέπει “ενεργειακές αυθαιρεσίες”. Άλλο εμπόδιο είναι η αδυναμία πλήρους αξιοποίησης του κινήτρου αυξημένου συντελεστή που προσφέρεται λόγω έλλειψης του αναγκαίου όγκου οικοδομής» μας αναφέρει η κα Καλτσά. Και αυτό τη στιγμή που, όπως εξηγεί ο κ. Νάσσης «σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές κοινοτικές οδηγίες τα νέα κτίρια θα κατατάσσονται υποχρεωτικά στην Α’ ενεργειακή κατηγορία (ΚΕΝΑΚ)». Επιπλέον, σύμφωνα με τη κα Καλτσά προς υιοθέτηση βαίνει η οδηγία της ΕΕ 2021/0426, που σημαίνει ότι «… από 1/1/30 όλα τα νέα κτήρια θα πρέπει να είναι σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης».

ΠΚ και προσέλκυση επενδυτών
Με το επενδυτικό ρεύμα που έχει ανακινήσει η αγορά ακινήτων στην Ελλάδα, ενδιαφέρον αποτελεί κατά πόσον ένα ΠΚ θα μπορούσε να ιντριγκάρει ή να αποτρέψει τους επενδυτές. Με το κόστος της ενέργειας σε διαρκή άνοδο, ζητούμενο των χρηστών των – πάσης φύσης και χρήσης – κτιρίων θα είναι η ενεργειακή τους αναβάθμιση ώστε να περιορίζονται τα κόστη κατά τη χρήση.

Δεδομένων των προαναφερθέντων συνθηκών στο κανονιστικό πλαίσιο (έστω και αν δεν έχουν φτάσει ακόμη στην Ελλάδα), φαίνεται πως τα ΠΚ και εν γένει τα κτίρια nZEB μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό κίνητρο επιλογής για επίδοξους αγοραστές και επενδυτές, συνυπολογίζοντας και τις σχεδιαζόμενες φορολογικές παρεμβάσεις. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά της κας Καλτσά ότι «τα αμέσως επόμενα χρόνια θα δημιουργηθεί μια αγορά κλίμακας που θα αξιοποιεί καινοτόμα χρηματοδοτικά εργαλεία, σχήματα ΣΔΙΤ κ.ά.».
«Αποτυπώνεται ήδη μια τάση για επενδύσεις σε κτίρια με μεγάλο οικονομικό όφελος κατά τη λειτουργία, οπότε τα “καλύτερα” κτίρια θα αποκτήσουν ένα κοινό επενδυτών αγοραστών. Θα δούμε μετακίνηση από τις λίγες “πολυτελείς” περιβαλλοντικές πιστοποιήσεις εμβληματικών κτηρίων σε μαζικές, με ζητούμενο την τεκμηριωμένα και αξιόπιστα σχεδιασμένη χαμηλή κατανάλωση ενέργειας» προσθέτει.

Υλικά, ελληνικό κλίμα και αισθητικό αποτέλεσμα
Στο ερώτημα «μπορεί η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική παράδοση κάθε τόπου να ενσωματωθεί στις αρχές σχεδιασμού των Παθητικών Κτιρίων;», ο Mario Gonzalez μας δίνει το flip side του «νομίσματος»: «Δεν χρειάζεται. Μπορεί ο σχεδιασμός των παθητικών κτιρίων να ενσωματωθεί στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική!». «Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική είναι εξ’ ορισμού βιοκλιματική, ακριβώς γιατί αποτελεί τον τρόπο που ο άνθρωπος εξημέρωνε τα στοιχεία της φύσης έτσι ώστε να δημιουργήσει έναν τόπο ασφαλή, όταν δεν είχε ακόμα πρόσβαση σε υψηλής τεχνολογίας συστήματα ή καύσιμα υψηλής απόδοσης» συνεχίζει.

Η (εμπειρική) γνώση για τις κλιματολογικές συνθήκες κάθε τόπου και η προσαρμογή σε αυτές, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση συμβατικών και καινοτόμων υλικών, φαίνεται πως μπορούν να υπηρετήσουν άριστα το παγκόσμιο αιτούμενο της αειφορίας (sustainability) σε συνδυασμό με το άρτιο αισθητικά αποτέλεσμα. Και τα ΠΚ δεν αποτελούν εξαίρεση. Το αντίθετο μάλλον. «Ο αρχιτέκτονας οφείλει λοιπόν να δημιουργήσει ένα κτίριο με υψηλή αισθητική, να το προσαρμόσει στα εκάστοτε κλιματικά δεδομένα και ανάγκες και να συμβάλλει στη δημιουργία ενός θερμικά άνετου χώρου χειμώνα και καλοκαίρι» σύμφωνα με την κα Λεμονή.

«Δεν θα έλεγα ότι υπάρχουν σύγχρονες τάσεις και νέα υλικά ως προς την κατασκευή κτιρίων nZEB. Πέρα από τα μηχανολογικά, θεωρώ ότι χρησιμοποιούμε τα ίδια υλικά που χρησιμοποιούνται τις τελευταίες δυο δεκαετίες τουλάχιστον… Οι εκάστοτε περιορισμοί που προκύπτουν αντιμετωπίζονται ευκολότερα έχοντας πλέον ως υπόβαθρο την τεχνογνωσία που έχει αποκτηθεί…» αναφέρει ο κ. Νάσσης.

Και φαίνεται πως η Ελλάδα αποτελεί ιδανικό τόπο για την απόκτηση εμπειρίας και τεχνογνωσίας, λόγω της τεράστιας ποικιλίας στις κλιματολογικές συνθήκες. «Υπάρχουν πολλά διαφορετικά κλίματα στην Ελλάδα. Από τα βουνά της Ηπείρου, στην ενδοχώρα και τα νησιά στην Μεσόγειο και το Αιγαίο πέλαγος. Το Παθητικό Σπίτι ανταποκρίνεται σε όλες αυτές τις κλιματικές ζώνες. Στη μια ζώνη το ΠΚ χρειάζεται μεγαλύτερη μόνωση, σε άλλη μικρότερη, το ίδιο ισχύει και για το μέγεθος των παραθύρων και για τα μεγέθη των συστημάτων θέρμανσης. Το κτίριο σε κάθε περίπτωση προσανατολίζεται και προσαρμόζεται στο εκάστοτε κλίμα και τελικά γίνεται φιλικό προς αυτό» σύμφωνα με τον κ. Vallentin.
Και αν αυτό δεν είναι ο ορισμός της συμ-πάθειας, τότε ποιος είναι;… να καταλήξω εγώ.

Μαρία Καλτσά
*Αρχιτέκτων, Μελετητής Παθητικών Πολυκατοικιών, Κτιριακών και Έργων Ανάπλασης, Πρώην Γενική Γραμματέας Χωροταξίας στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Αθήνα
«Συγκρινόμενο με ένα συμβατικό είναι τόσο πολύ οικονομικότερο κατά τη λειτουργία του που το αυξημένο αρχικό κόστος κατασκευής 5-8% αποσβένεται πολλαπλά από τη χρήση και συντήρησή του, προσφέροντας υπεραξία και ασύγκριτα υψηλότερο επίπεδο άνεσης και ποιότητας αέρα στο εσωτερικό του. Δεν είναι τυχαίο πως τα παθητικά κτήρια έχουν την πιο απαιτητική ενεργειακή πιστοποίηση στον κόσμο. Έτσι ελαχιστοποιούν το performance gap, την απόκλιση δηλαδή μεταξύ προβλεπόμενης και πραγματικής κατανάλωσης ενέργειας, που αποτελεί το αδύνατο σημείο των εθνικών κανονισμών».

Μαργαρίτα Λεμονή
*Αρχιτέκτων Μηχανικός, Certified Passive House Designer, μέλος ΕΙΠΑΚ, με ειδίκευση στο Σχεδιασμό Παθητικών Κτιρίων και Σχολείων, Μόναχο
«Ένα κτίριο, σχεδιασμένο και υλοποιημένο με βάση το πρότυπο του παθητικού Κτιρίου, ίσως χρειάζεται μια λίγο μεγαλύτερη αρχική επένδυση, που στη συνέχεια μπορεί να την αποσβέσει σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα. Επιπλέον εκτός από τον σωστό σχεδιασμό στην περίπτωση του παθητικού κτιρίου ελέγχεται και η κατασκευή, πράγμα που οδηγεί σε αποφυγή πολλών λαθών. Συνεπώς ένα πιστοποιημένο παθητικό κτίριο όχι μόνο είναι πιο affordable από ένα υφιστάμενων προδιαγραφών, αλλά εμπνέει και σιγουριά στους χρήστες του για την ποιότητα και την άνεση που προσφέρει»

Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου (ΕΙΠΑΚ)
«Πολλοί μας κατηγορούν ότι εμείς του Παθητικού Κτιρίου δεν τα πάμε καλά με τους αρχιτέκτονες γιατί περιορίζουμε την δημιουργικότητά τους, τους επιβάλλουμε σπίτια-κουτιά, τους μιλάμε συνεχώς για θερμογέφυρες και μηχανικούς αερισμούς και δεν τους αφήνουμε να κάνουν το όραμα τους πράξη για έναν ευχαριστημένο πελάτη. Στην πραγματικότητα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Εμείς είμαστε αυτοί που απαλλάσσουμε εντελώς τους αρχιτέκτονες από το άγχος της ενεργειακής συμπεριφοράς της κάθε μολυβιάς που τραβάνε σε ένα σχέδιο χωρίς κανένα περιορισμό. Με τα εργαλεία και τη γνώση που διαθέτουμε, και την πιστοποίηση που προσφέρουμε, εγγυόμαστε τόσο στους αρχιτέκτονες όσο και στον τελικό πελάτη το άριστο αποτέλεσμα κτιρίου της ύψιστης ενεργειακής απόδοσης στη βέλτιστη σχέση κόστους- οφέλους».

Λεωνίδας Νάσσης
*Αρχιτέκτων Μηχανικός, Ιδρυτής του ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΝΑΣΣΗΣ SUSTAINABLE ARCHΙTECTURE PASSIVE HOUSE DESIGN, Certified Passive House Designer, μέλος ΕΙΠΑΚ, Θεσσαλονίκη
«Η ενεργειακή φτώχεια είναι κάτι που κανείς δεν περίμενε 20 χρόνια πριν, αλλά είναι πια γεγονός. Πλέον, βασικός άξονας σχεδιασμού μιας οποιασδήποτε χρήσης κτιρίου, είναι, αδιαμφισβήτητα, το ενεργειακό αποτύπωμά του και κατά συνέπεια η εξοικονόμηση ενέργειας. Θα μπορούσα με βεβαιότητα να πω ότι ένα νέο ΠΚ θα κατανάλωνε το 1/6 σε σχέση με ένα νέο κτίριο, και σίγουρα το 1/12 σε σχέση με ένα κτίριο που έχει κτιστεί μετά το 2000. Ουδείς λόγος σύγκρισης με κτίρια της δεκαετίας του 70’ που υπήρχε έλλειψη κανόνων θερμομόνωσης».

Βασίλης Μπαρτζώκας: Η θέση της αρχιτεκτονικής στη νέα πραγματικότητα

Posted on by Λήδα Δεληγιάννη

O Βασίλης Μπαρτζώκας, επιμελητής, Creative Director και Production Designer του the Architect Show, σε διοργάνωση MEDEXPO, μας μιλά για το project «Architects Talk» που διερευνούσε τη νέα πραγματικότητα και τη θέση της αρχιτεκτονικής σε αυτήν.

Designing for… designers. Τι προκλήσεις αλλά και ποιο το πεδίο εμπνεύσεως λαμπρόν όταν σχεδιάζεις μια – επίτρεψέ μου να την χαρακτηρίσω έτσι – εμπειρία για τους ανθρώπους που ο σχεδιασμός είναι η ειδικότητά τους;

Κάθε διοργάνωση από την Design Ambassador και το Archisearch.gr συνδυάζει τρία στοιχεία: Τη συναναστροφή και την κοινωνικότητα, με την ανταλλαγή ιδεών και εμπειριών, σε διαφορετικά, πρωτότυπα, curated περιβάλλοντα που εμπνέουν την επόμενη κίνηση.
Αυτή είναι η δημιουργική φόρμουλα για κάθε δράση μας. Την επαναπροσδιορίζουμε κάθε φορά, ανάλογα με τις συνθήκες, σε μία διαλεκτική για αρχιτέκτονες και designers αλλά και τους επιχειρηματίες – προμηθευτές και πελάτες των αρχιτεκτόνων και των designers.

Ποιο ήταν το κεντρικό μήνυμα του φετινού συνεδρίου «Architects Talk» στο The Architect Show 3 και πώς υπηρετήθηκε;

Το θέμα του διήμερου συνεδρίου «Architects Talk» στο πλαίσιο της έκθεσης «The Architect Show» που διοργανώνει η MEDEXPO, ήταν «Exploring the unknown» και διερευνούσε τη νέα πραγματικότητα και τη θέση της αρχιτεκτονικής σε αυτήν. Στην εποχή του COVID-19 τα πράγματα έτρεξαν γρηγορότερα από ποτέ. Το real estate άλλαξε πρόσωπο. Νέοι επενδυτές εμφανίστηκαν στον κλάδο του τουρισμού και της φιλοξενίας με τα σχήματα της περασμένης περιόδου – όπως το AirBNB- να περνούν σε παρακμή. Η συζήτηση για την αειφορία έχει γιγαντωθεί, προκαλώντας ντόμινο εξελίξεων στα υλικά και την κατασκευή.

Η τεχνολογική επανάσταση εκμηδενίζει τις αποστάσεις και μεταβάλλει τις αντιλήψεις γύρω από τις χρήσεις των χώρων και τις λειτουργίες των τόπων. Για παράδειγμα, μία βίλα στη Μύκονο μπορεί να είναι γραφείο – ήδη συμβαίνει. Και ένα παλιό κτίριο γραφείων στο κέντρο της Αθήνας μπορεί να τραπεί σε κοινωνικές κατοικίες – αυτό λέγεται πως θα συμβεί. Οι νέες κοινωνικές ομάδες που αναδύονται οικονομικά δυνατές έχουν διαφορετικές αξίες και ήθη και επιβάλλουν νέο lifestyle.
Φυσικά, ορισμένα από τα παραπάνω βρίσκονται στα πρώτα τους βήματα, ενώ άλλα σχεδιάζονται και λέγεται ότι θα γίνουν. Δεν μας ενδιαφέρει να δώσουμε εμείς το πρόσημο σε όλα αυτά. Δικό μας έργο, στο «Architects Talk» είναι να συζητήσουμε και να καταγράψουμε όσα παρατηρούμε, αφήνοντας τα συμπεράσματα στο κοινό μας.

Το φετινό event συγκέντρωσε περίπου 2.000 ανθρώπους. Πώς τους κάνατε να νιώσουν ασφαλείς, in a… COVIDshield, σε μια περίοδο έξαρσης των κρουσμάτων και της ανησυχίας για την πανδημία;

Με την τήρηση όλων των μέτρων προστασίας, σε μία περίοδο που ακόμα δεν είχαμε έξαρση των κρουσμάτων. Η αθρόα προσέλευση του κοινού μάς εξέπληξε. Ο κόσμος έχει ανάγκη να επανέλθει σε μία εξωστρεφή, κοινωνική και δημιουργική καθημερινότητα.

Το narration είναι αυτό που δομεί τελικά το νόημα για τα ανθρώπινα όντα. Ποια ήταν τα narrations που αναδύθηκαν από τα φετινά πάνελ διαλόγου στο πλαίσιο του tAS3;

Όπως κάθε χρόνο υπάρχουν οι θεματικές των ξενοδοχείων και των πολυτελών κατοικιών. Σε αυτούς του τομείς είχαμε νέα πράγματα να πούμε. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε το πρώτο πάνελ για την αόρατη αρχιτεκτονική, στο οποίο εθίγη το ζήτημα των διαγωνισμών, ιδιαίτερα σημαντικό σε μία περίοδο που υπόσχεται αλματώδη ανάπτυξη με ιδιωτικά και δημόσια έργα.

Στο ίδιο πλαίσιο κινήθηκε και το πάνελ για τις πολυκατοικίες, μιας και η πόλη μας εξελίσσεται πάνω στο ήδη χτισμένο περιβάλλον, με ελάχιστα νέα οικόπεδα να χτίζονται από το μηδέν. Λόγω των αναγκών της νέας phygital εποχής συζητήσαμε για τα νέα κτίρια γραφείων που αναπτύσσονται στην Αθήνα, χωρίς ακόμα να έχουν βρει τους ενοίκους τους. Το αρχιτεκτονικό σκέλος της πρώτης ημέρας ολοκληρώθηκε με το πάνελ «Storytelling design», αφιερωμένο στο εφήμερο design μέσα από εικαστικές εγκαταστάσεις, pop up κατασκευές και τα στυλιζαρισμένα εμπορικά concept. Η ημέρα έκλεισε με δύο συζητήσεις για την αγορά ακινήτων.

Η Κυριακή ήταν αφιερωμένη σε δύο υλικά, στα οποία η Ελλάδα είναι εξαγωγική δύναμη. Το μάρμαρο και το αλουμίνιο. Το μάρμαρο εξετάστηκε υπό το πρίσμα των ιδιοτήτων και της ποιητικής του δύναμης στον σχεδιασμό, της βιωσιμότητας και της επανάχρησης των λατομείων απ’ όπου γεννιέται. Η συζήτηση γύρω από το αλουμίνιο εξέτασε τις τεχνολογικές λύσεις και τον καινοτόμο σχεδιασμό. Ένα εξαιρετικό πάνελ για τα μαθήματα του Συνεδρίου για τη Κλιματική Αλλαγή Glasgow cop26 έφερε στην Αθήνα τον θρυλικό αρχιτέκτονα Peter Murray, επιμελητή του φόρουμ New London Architecture, πρωτεργάτη του London Festival of Architecture και επιμελητή ορισμένων από τις σημαντικότερες εκθέσεις των τελευταίων 40 ετών στην Βασιλική Ακαδημία.

Επίσης από το Λονδίνο, στη σκηνή του «Architects Talk» μετέβη ο αρχιτέκτονας Michel Mossessian, ο οποίος έχει σχεδιάσει μεταξύ άλλων τη νικητήρια πρόταση για το νέο αρχηγείο του ΝΑΤΟ και ποικίλα κτίρια ορόσημα στο Λονδίνο, όπως το 5 Merchant Square στο Paddington. Την ίδια μέρα, ο Leon Avigad της αλυσίδας ξενοδοχείων Brown μίλησε για την Αθήνα ως επενδυτικό προορισμό καθώς επιθυμεί να ανοίξει 44 ξενοδοχεία στην Ελλάδα, πολλά από τα οποία θα βρίσκονται στην Αθήνα.
Όραμα, materiality, έργο (με όλους τους περιορισμούς που συναντά). Ποια η πρόταση του tAS3 για τον βέλτιστο συνδυασμό τους σε κάθε αρχιτεκτονικό έργο;
Το «The Architect Show» είναι ο χώρος και η συνθήκη που πελάτες, αρχιτέκτονες και επιχειρηματίες του χώρου των υλικών θα ανακαλύψουν κάθε φορά τον δικό τους βέλτιστο συνδυασμό. Δεν υπάρχει λοιπόν η πρόταση, αλλά η καλύτερη συνθήκη για τη διαμόρφωσή της.

Was the… uknown explored; Ποια βασικά σημεία αναδείχτηκαν;

Στην περίπτωση μας το «άγνωστο» πραγματοποιεί αναμέτρηση με τον εαυτό του, μιας και τα δεδομένα αλλάζουν πολύ γρήγορα. Ωστόσο οι διακεκριμένοι αρχιτέκτονες και στελέχη της αγοράς που μας τίμησαν με την παρουσία τους έριξαν φως σε αρκετές κρίσιμες πτυχές της επικαιρότητας. Χαρακτηριστικά, ως προς την αόρατη αρχιτεκτονική, υπογραμμίστηκε η σημασία των προτάσεων των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, προκειμένου να ξεκινήσει ο διάλογος για το «κάτι άλλο» που είναι εφικτό να συμβεί. Οι αρχιτέκτονες δεν παρέλειψαν να αναφερθούν στη σημασία των διαγωνισμών σε επίπεδο κατοικίας και πόλης, ώστε η πρώτη να είναι αυτόνομη και μεταλλάξιμη, ενώ η δεύτερη να υποστηρίξει έννοιες όπως η ισότητα και η δημοκρατία.
Ως προς το ξενοδοχείο, τρεις ήταν οι βασικές τάσεις που αναδείχθηκαν. Αφενός το slowliving ως ζητούμενος τρόπος ζωής που υποστηρίζεται από την εμπειρία, η δημιουργία ενός περιβάλλοντος κοινωνικοποίησης ταξιδιωτών με παρόμοιο background και ενδιαφέροντα, και ο καλός, ανθεκτικός σχεδιασμός, όπου όλα είναι λειτουργικά και αντέχουν στον χρόνο. Επίσης πλέον παρατηρείται μία πιο συνειδητή σύνδεση brand και αρχιτεκτονικής.

O τρίτος διεθνής καλεσμένος μας, ο Leon Avigad, ξενοδόχος που ηγείται των Brown Hotels από το Ισραήλ, επενδύοντας σήμερα 300 εκατομμύρια ευρώ στην Ελλάδα, μοιράστηκε το όραμά του για τη μετατροπή της Ομόνοιας σε πολιτιστικό και δημιουργικό προορισμό, καθώς 12 ξενοδοχεία του ομίλου του θα λειτουργούν στην περιοχή, ενώ σε Ελλάδα και Κύπρο θα λειτουργήσουν συνολικά 40 ακόμα. Έχει συνεργαστεί με Έλληνες, όπως οι Elastic Architects, το γραφείο Urban Soul Project και οι K-Studio. Πρότεινε τη δημιουργία μίας χριστουγεννιάτικης αγοράς στην Ομόνοια, ενώ έχει επιλέξει συνεργάτες για να ανοίξει εστιατόρια και κλαμπ στην περιοχή. Η Ομόνοια πρέπει να είναι fun, happy. Το καλύτερο μέρος για να κάνει κάποιος την έξοδό του στην Αθήνα.

Μοιράσου μαζί μας μερικά hints για το τι θα δούμε στο «The Architect Show 4»…

Βρισκόμαστε σε μία εποχή που έχουν ξεκινήσει οι αλλαγές. Περιμένω πως του χρόνου, τέτοια εποχή, θα έχουμε εξελίξεις γύρω από θέματα που αφορούν στο περιβάλλον, την πορεία των μεγάλων έργων στην Ελλάδα και τον κοινωνικό μετασχηματισμό, που συντελείται διεθνώς και επηρεάζει τη χώρα. Όλα αυτά τα θέματα θα προσφέρουν έδαφος για περισσότερη συζήτηση.

Η εφαρμογή φυσικών υλικών στην κατασκευή απαιτεί ένα restart στον τρόπο σκέψης του σχεδιαστή αλλά και του κατασκευαστή

Posted on by Λήδα Δεληγιάννη

Κάποια υλικά δόμησης (όπως ο πηλός) τα χρησιμοποιούν οι άνθρωποι από καταβολής του είδους σε σπίτια και κτίρια. Σήμερα, που το sustainability (κατά τον διεθνή όρο) είναι ύψιστο ζητούμενο (και στις κατασκευές) πώς μπορούν να επιστρέψουν τα υλικά αυτά στην ανέγερση ή ανακατασκευή σύγχρονων κτιρίων;

Για τη βιώσιμη αρχιτεκτονική, με υλικά γνωστά στον άνθρωπο από τα βάθη της ιστορίας, μιλήσαμε με τον αρχιτέκτονα – μηχανικό Αποστόλη Μουσουράκη, εκ της “πηλΟίκο” αμκε.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο άψητος πηλός είναι το απόλυτο αειφόρο (sustainable) δομικό υλικό που χαρακτηρίζει τον ανθρώπινο πολιτισμό. Δηλαδή, για να το περιγράψουμε απλά, ένα υλικό που χρησιμοποιείται κυκλικά, ξανά και ξανά, σε διάφορα τεχνικά έργα εδώ και χιλιάδες χρόνια με μηδαμινό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Για παράδειγμα στη Θεσσαλία έκτιζαν από την αρχαιότητα χρησιμοποιώντας τη λάσπη που τους παρείχε απλόχερα ο κάμπος. Σήμερα μετά από τουλάχιστον 7.000 χρόνια, το μόνο ίχνος της χρήσης του οικοδομικού πηλού είναι μικρές λίμνες, μέρη από όπου λάμβαναν το υλικό, κοντά στη Καρδίτσα και κάποιοι λοφίσκοι συσσώρευσης δομικών υλικών σε επίπεδα, τις γνωστές μας «μαγούλες». Ο πηλός σαν οικοδομικό υλικό δεν χρειάζεται να επιστρέψει γιατί ακόμα και σήμερα ένα σημαντικό ποσοστό της δόμησης σε διαφορετικές περιοχές στον κόσμο πραγματοποιείται με αυτόν. Αυτό που χρειάζεται είναι η πληρέστερη ένταξή του στο γνωστικό και κανονιστικό πλαίσιο που κατευθύνει τα δομικά έργα σε χώρες όπως η δική μας, όπου το υλικό αγνοήθηκε μετά την εμφάνιση του σκυροδέματος πριν από 100 χρόνια περίπου. Αυτό γίνεται σήμερα σε πολλές χώρες του κόσμου, όπως στη Γερμανία, τη Νέα Ζηλανδία, τον Καναδά κ.α.

Ποιες προοπτικές καινοτομίας, τόσο προϊοντικά όσο και ως προς το τελικό αποτέλεσμα έχουν ή/και μπορούν να κομίσουν αυτά τα υλικά;

Η καινοτομία σε κάθε εποχή σχετίζεται με το σύστημα αξιών που έχει γίνει αποδεκτό από την κοινωνία στην οποία αυτή απευθύνεται. Στην προηγούμενη βιομηχανική περίοδο, η καινοτομία δεν περιελάμβανε το περιβαλλοντικό κόστος στον βαθμό που θα έπρεπε. Σήμερα, όμως, με εμφανή τα αρνητικά αποτελέσματα της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον, καινοτομία χωρίς αειφορία δεν υφίσταται. Φυσικά υλικά, όπως ο πηλός, είναι στην πρώτη γραμμή και ακολουθούν άλλα υλικά που έχει επινοήσει ο άνθρωπος όπως π.χ. τα βιοδιασπώμενα πλαστικά.
Αρκετοί εκπαιδευτικοί και ερευνητικοί οργανισμοί εργάζονται τα τελευταία χρόνια πάνω στα φυσικά υλικά προσφέροντας τη δυνατότητα πράσινης καινοτομίας σε αυτούς που επιχειρούν. Δείκτης της πορείας αυτής είναι ο αριθμός και η ποιότητα των ερευνητικών εργασιών, όλων των βαθμίδων, λόγος για τον οποίο τις συλλέγουμε συστηματικά στην ιστοσελίδα μας: piliko.gr.

Ποιες οι απαιτήσεις ως προς τον αρχικό σχεδιασμό για τη χρήση τέτοιων υλικών σε σύγχρονα κτίσματα; Υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί;

Η εφαρμογή φυσικών υλικών στη κατασκευή, ιδίως αυτής του ωμού πηλού, απαιτεί ένα restart στον τρόπο σκέψης του σχεδιαστή αλλά και του κατασκευαστή. Δεν είναι δυνατόν να σχεδιάζουμε και να κτίζουμε με τον ίδιο τρόπο απλά αλλάζοντας υλικό. Πρέπει να προσαρμόσουμε τη σκέψη μας σε νέα δεδομένα που σχετίζονται κυρίως με την επίδραση των πράξεών μας στο περιβάλλον. Θα πρέπει απαραίτητα να εντάξουμε στον σχεδιασμό μας όλο τον κύκλο ζωής του δομικού υλικού, από πού προέρχεται και με τι διαδικασίες, το περιβαλλοντικό κόστος μεταφοράς του, τους τρόπους εφαρμογής και τον προορισμό του μετά την αποδόμησή του. Τη λέξη «απορρίμματα» θα πρέπει να την ξεχάσουμε και να την αντικαταστήσουμε με την «επανάχρηση».

Φυσικά υπάρχουν περιορισμοί που θα πρέπει να περιγράφονται από τους κανονισμούς με τους οποίους σχεδιάζουμε. Ένας τοίχος από ωμούς πλίνθους λ.χ. θα πρέπει να σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί με συγκεκριμένες προδιαγραφές. Στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική, ο μάστορας γνώριζε εμπειρικά αυτούς τους περιορισμούς και τους εφάρμοζε προσεκτικά.

Και ποιο το «ανταγωνιστικό» τελικό αποτέλεσμα που μπορούν να προσφέρουν, τόσο σε επίπεδο αισθητικής όσο και σε επίπεδο περιβαλλοντικού αποτυπώματος, ενεργειακών επιδόσεων κ.ά.;

Αν κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου κινούμαστε προς μια κοινωνία που σέβεται και εκτιμά όλο και περισσότερο τη φύση και το περιβάλλον, όλο και περισσότερο τα φυσικά υλικά θα εδραιώνονται στην αισθητική μας και στην κουλτούρα μας εκτοπίζοντας άλλα υλικά. Αν, όμως, ο άνθρωπος αποφασίσει να υιοθετήσει πιο τεχνοκρατικά κριτήρια και πρότυπα, θα δούμε και άλλους «ανταγωνιστές/συνεργάτες». Το μέλλον αναμένεται ενδιαφέρον.

Σήμερα, όροι όπως «περιβαλλοντικό αποτύπωμα» και «ενεργειακές επιδόσεις» αναφέρονται κυρίως σε κανονισμούς που εξυπηρετούν περισσότερο τη γραφειοκρατική οργάνωση των έργων και την ένταξή τους σε προγράμματα εθνικά ή ευρωπαϊκά. Η εφαρμογή υλικών όπως ο άψητος πηλός, εκτός από μετρήσιμες ποιοτικές και ποσοτικά καλές επιδόσεις, εμπεριέχουν μια ολιστική αντίληψη για τη δόμηση που δεν μετριέται με τα σημερινά τεχνολογικά μέσα.

Τα συγκεκριμένα υλικά και τεχνικές έχουν περιορισμό στην κλίμακα των έργων που μπορούν να αξιοποιηθούν (π.χ. μικρής κλίμακας οικιστικά κτίσματα);

Από όλες τις εκθέσεις αρχιτεκτονικών έργων με φυσικά υλικά που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και το εξωτερικό (CONTEMPORARY ARCHITECTURE & NATURAL MATERIALS PROJECTS IN THE WORLD – Exhibition Catalogue. Piliko ed ), τις δημοσιεύσεις σε έγκυρα περιοδικά του χώρου, τις εκδόσεις σχετικών βιβλίων αλλά και την εμπειρία μας, μπορούμε με σιγουριά να υποστηρίξουμε ότι μπορούμε να εφαρμόσουμε αυτά τα υλικά και τις ειδικές τεχνικές που συνδέονται με αυτά με ασφάλεια σε έργα διαφόρων χρήσεων μικρής ή μεγάλης κλίμακας. Εδώ να πούμε ότι η χρήση των φυσικών υλικών εντοπίζεται σήμερα σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες έργων:

  • Α. Έργα αποκατάστασης ιστορικών διατηρητέων και παραδοσιακών κτιρίων.
  • Β. Έργα συντήρησης και αποκατάστασης αρχαιολογικών χώρων.
  • Γ. Νέα κτίρια ή συγκροτήματα κτιρίων
  • Δ. Έργα μικρότερης κλίμακας, εσωτερικών παρεμβάσεων σε υφιστάμενα και νέα κτίρια, έργα εξωτερικής διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου καθώς και σχεδιασμός αντικειμένων (Design).

Πόσο εναρμονισμένα είναι τα υλικά που αξιοποιούνται στη βιώσιμη αρχιτεκτονική με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας;

Αν μέχρι σήμερα σε χώρες όπως η δική μας υπάρχει μια δυσκολία στη εφαρμογή αυτών των υλικών και τεχνικών, αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη δυσκολία ένταξής τους στο υφιστάμενο οικονομικό μοντέλο που βασίζεται στη γενική ιδέα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας . Η φυσική δόμηση αξιοποιείται καλύτερα σε μικρά τοπικά οικονομικά συστήματα που αντλούν φυσικούς και ανθρώπινους πόρους από την περιοχή που πραγματοποιείται το έργο. Βασίζεται δηλαδή περισσότερο σε μοντέλα κυκλικής οικονομίας μικρής κλίμακας. Βέβαια η εναρμόνιση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επιλογές τεχνικών και υλικών. Αν δηλαδή για ένα έργο επιλέξουμε την τεχνική Light clay παρά την τεχνική Rammed Earth αυτό θα αλλάξει σημαντικά την οικονομική διάσταση του έργου σε συνάρτηση πάντα με τη γεωγραφική του θέση.

Υπάρχει κάποιο σχετικό κανονιστικό πλαίσιο στην Ελλάδα για τη βιώσιμη αρχιτεκτονική με φυσικά υλικά και τι προβλέπει; Υπάρχουν αντίστοιχα στο εξωτερικό;

Στη χώρα μας σήμερα, κατά τη σχεδίαση δομικών έργων συνήθως εφαρμόζονται κανονισμοί που είτε είναι ευρωπαϊκοί, όπως οι ευρωκώδικες, είτε έχουν εναρμονιστεί με ευρωπαϊκούς κανονισμούς. Στο Ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο υπάρχει η πρόβλεψη για την χρήση φυσικών υλικών και τεχνικών εφαρμογής τους. Άπτεται στον μελετητή, αν είναι εφοδιασμένος με γνωστικά και υπολογιστικά εργαλεία, να μπορέσει να τους εφαρμόσει. Θεωρώ απαραίτητη σήμερα την συνεργασία του μελετητή με Πανεπιστημιακά ή άλλα σχετικά εργαστήρια. Θα βοηθούσε αρκετά να υπάρξει σύντομα μια πρόσθετη εξειδίκευση των κανονισμών στην Ελληνική πραγματικότητα.

Σχέδια κανονισμών ή κανονισμοί σε ισχύ υπάρχουν εδώ και χρόνια σε πολλές χώρες του κόσμου όπως στη Γερμανία, τη Νέα Ζηλανδία, το Νέο Μεξικό, το Περού και άλλες . Αφορούν κυρίως την στατική, αντισεισμική και ενεργειακή συμπεριφορά των κτιρίων αυτών. Αν μου επιτρέπεται θα ήθελα πάντως να παρατηρήσω ότι κατά τη γνώμη μου οι κανονισμοί υστερούν χρονικά με τις εξελίξεις και γι’ αυτό θα πρέπει συνεχώς να αναπροσαρμόζονται στα νέα δεδομένα που διαμορφώνει η έρευνα και η πραγματικότητα (κλιματική αλλαγή).

Ποιος ο ρόλος της «πηλΟίκο» στην υπόθεση της φυσικής δόμησης στην Ελλάδα;

Η «πηλΟίκο» είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που εδώ και 15 χρόνια προσπαθεί να εμπλουτίσει την εμπειρία της φυσικής δόμησης στη χώρα μας.
Στην εκπαίδευση πραγματοποιούμε κάθε χρονιά ένα βασικό πρόγραμμα διά βίου μάθησης, το οποίο ονομάζεται «Δόμηση με πηλό».
Οι απόφοιτοι του συγκεκριμένου προγράμματος αποκτούν γνώση και εμπειρία για να ανταποκριθούν στοιχειωδώς σε τεχνικά έργα με φυσικά υλικά. Επίσης, συμμετέχουν σε εργαστήρια εξειδίκευσης και εμβάθυνσης σε διάφορες τεχνικές και τεχνολογίες όπως τα «4+4 fast labs, Design με φυσικά υλικά. Μάλιστα, αρκετοί τελειόφοιτοι, αρχιτέκτονες κυρίως ως προς την ειδικότητά τους, κάνουν την πρακτική τους εξάσκηση μέσω του συστήματος «Άτλας» στην εταιρεία μας. Στην έρευνα έχουμε ομάδες εργασίας και σε συνεργασία με άλλους φορείς και συναδέλφους εργαζόμαστε σε θέματα όπως η καταγραφή της Αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς με πηλό και η προετοιμασία κανονισμού για τη δόμηση και αποκατάσταση κτιρίων από πηλό στη χώρα μας.
Η ιστοσελίδα μας www.piliko.gr αποτελεί εργαλείο για όποιον επιθυμεί να ασχοληθεί με τη φυσική δόμηση.

Ο φωτισμός να υπηρετεί τις επιθυμίες και τις ανάγκες του χρήστη

Posted on by Λήδα Δεληγιάννη

«Το σκοτάδι δεν είναι παρά οντολογική απουσία φωτός». Αυτή η φράση είναι για μένα όχι απλά διαπίστωση αλλά φιλοσοφία ζωής. Μιλώντας με την αρχιτέκτονα τοπίου Άλκηστη Σκαρλάτου, σε αυτή τη φράση προσθέτω στο εξής το «κατάλληλου φωτός». Και πώς αυτό μπορεί να αλλάξει όλες εκείνες τις καθημερινές εμπειρίες που τελικά συνθέτουν αυτό που λέγεται ζωή…

Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς αρχιτεκτονικό έργο χωρίς το φως. Ωστόσο ο αρχιτεκτονικός φωτισμός στην Ελλάδα, είναι ένας σχετικά νέος κλάδος. Τι προοπτικές βλέπετε για τον κλάδο αυτό και πού θα συμβουλεύατε τους νέους συναδέλφους σας να εστιάσουν;

Η αγορά της Ελλάδας έχει αρχίσει να γίνεται πιο εξωστρεφής από παλαιότερα και να αναζητεί να ανεβάσει το επίπεδο της αισθητικής και της λειτουργικότητάς της στον φωτισμό. Εκεί που τα σημαντικά έργα κάποτε στην Ελλάδα δίνονταν σε αναγνωρισμένα ανεξάρτητα γραφεία του εξωτερικού, σήμερα με χαρά διαπιστώνω ότι αυτό αρχίζει να αλλάζει και να αναδύονται εταιρείες φωτισμού που επιδιώκουν και να επιτυγχάνουν αξιόλογα και αξιομνημόνευτα αποτελέσματα.

Θα συμβούλευα τους συναδέλφους να τολμήσουν να ξεφύγουν από τα «βαρίδια» του γρήγορου και χαμηλού κόστους σχεδιασμού και προδιαγραφών, ενημερώνοντας παράλληλα τους παραλήπτες για τα μακροχρόνια κέρδη που αποκομίζουν – τα οποία δεν είναι μόνο αισθητικά. Οι παραλήπτες, οι χρήστες αν θέλετε, πρέπει να «διδαχθούν» κατά κάποιο τρόπο ότι φωτισμός δεν είναι ένα εντυπωσιακό κρεμαστό φωτιστικό στο σαλόνι μας φτιαγμένο από ακριβά υλικά που όμως έχει πολύ κακό άσπρο χρώμα και οι σχεδιαστές φωτισμού να αφιερώσουν χρόνο να εξηγήσουν και να πείσουν. Αυτό θα το βρούμε μπροστά μας όλοι εν τέλει καθώς τα επιτυχή έργα δημοσιεύονται, βιώνονται και στη συνέχεια οι επισκέπτες αντιλαμβάνονται τη διαφορά και ζητούν στη συνέχεια το καλύτερο. Αυτό σημαίνει ταυτόχρονα την άνοδο του επαγγέλματος αλλά και καλύτερους χώρους, καλύτερη εμπειρία για τους χρήστες.

Ο φωτισμός εκτός από την αισθητική ανάδειξη του χώρου «γεννά» και διάθεση, συναισθήματα. Ως αρχιτέκτων φωτισμού τι συναισθήματα επιδιώκετε να δημιουργείτε στους ενοίκους ενός χώρου ανάλογα και με το είδος του (κατοικία, ξενοδοχείο, εμπορικό κατάστημα);

Μπορώ να ξεκινήσω αυτή την απάντηση λέγοντας τι συναισθήματα δεν θα πρέπει να προκαλεί. Ο φωτισμός έχει την αισθητική του αξία, όπως πολύ σωστά αναφέρετε, αλλά έχει και άλλες σημαντικές πτυχές. Έχει την ανάγκη να είναι λειτουργικός, ώστε να μην κουράζει στην καθημερινή του (κακή) χρήση. Να προσφέρει σωστό φάσμα ώστε να μην αλλοιώνει τα χρώματα, σε κάποια επαγγέλματα αυτό είναι πολύ σημαντικό. Να έχει περιβαλλοντική συνείδηση ώστε να μην υπερ-φωτίζει τα δάση μας και τις ακτές μας και να καταστρέφει τη χλωρίδα και την πανίδα. Να μην είναι υπερβολικός ώστε να κοστίζει και να καταναλώνει ενέργεια αχρείαστα, ή μίζερος ώστε να δημιουργεί «θλιβερά» εσωτερικά.

Τέλος θα πρέπει να είναι κατάλληλος. Τα συναισθήματα που επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε σε κάθε χώρο έχουν να κάνουν με τη χρήση του. Λέω χαρακτηριστικά πολλές φορές το κόκκινο φως μπορεί να είναι φανταστικό στο θέατρο, πάνω στη «σκηνή του φόνου» ή του «δυστοπικού βιομηχανικού τοπίου» αν θέλετε, γιατί κρατάει λίγα λεπτά. Δεν είναι κάτι που μπορεί να θέλει κάποιος στο σαλόνι του κάθε βράδυ. Ο εύκολος εντυπωσιασμός πρέπει να αποφεύγεται γιατί διαρκεί μόνο μερικά λεπτά και μετά γίνεται από κουραστικός έως ανυπόφορος. Το «έντονο» και το «δραματικό» ανήκει στο θέατρο ή στον εκθεσιακό χώρο, όχι στην αρχιτεκτονική γιατί θα μείνει εκεί για χρόνια. Όλα αυτά βέβαια τα αναφέρω με σχετικές γενικεύσεις γιατί -εν τέλει- και ο θεατρικός και ο αρχιτεκτονικός χώρος μερικές φορές συναντιούνται. Το να κατανοήσει, λοιπόν, ο σχεδιαστής φωτισμού τις ανάγκες της χρήσης κάθε φορά είναι πολύ σημαντικό στο πρώτο στάδιο του σχεδιασμού αλλά και να κατευθύνει ακούγοντας παράλληλα και τον πελάτη. Είναι μια δύσκολη ισορροπία.

Πώς ο lighting designer μπορεί να συμβάλει για να προσφέρουν οι παντός είδους εταιρείες το πολυσυζητημένο και πολυπόθητο experience στον πελάτη;

Νομίζω ότι αυτό που αναφέρετε και το παραπάνω συνδέονται. Η εμπειρία του χώρου δεν θέλει κάτι το εξαιρετικό και διαφορετικό. Αρκεί να είναι το κατάλληλο για τον κατάλληλο χώρο. Επίσης η καλή αρχιτεκτονική και η αρχιτεκτονική εσωτερικού χώρου έχουν ήδη αναλάβει σε ένα έργο να δημιουργήσουν το καινούργιο ή την εμπειρία με βάση τις επιθυμίες του πελάτη (the brief). Ο φωτισμός πρέπει να είναι μια «ανάγνωση» αυτού και όχι κάτι ξεχωριστό από πάνω που επιβάλλει το δικό του ιδίωμα. Βέβαια από την άλλη πλευρά και ο αρχιτέκτονας πρέπει να αντιλαμβάνεται την τεχνολογία του φωτισμού και να μην το βλέπει σαν διακοσμητικό αντικείμενο, σαν κάτι που πρέπει να «εξαφανιστεί» από τα ταβάνια και τους τοίχους συνεχίζοντας όμως να φωτίζει επαρκώς τον χώρο.

Δεδομένου του… πλουσιοπάροχου φυσικού φωτός στην Ελλάδα, πώς μπορεί να αξιοποιηθεί υπηρετώντας τόσο την ενεργειακή εξοικονόμηση όσο και την ευζωΐα των ενοίκων και επισκεπτών ενός κτιρίου;

Αυτό το θέμα άπτεται του ενεργειακού σχεδιασμού γενικότερα. Η Ελλάδα έχει όντως πάρα πολύ φως και αγαπάει και το λευκό χρώμα στο κυκλαδίτικο (και όχι μόνο) τοπίο. Όμως και ίσως εξαιτίας της υπερεκτίμησης του φυσικού φωτός, έχει μια αστική κληρονομιά από αναρίθμητες πολυκατοικίες με φωταγωγούς 50εκ. x 50εκ., στενούς δρόμους με ανύπαρκτα πεζοδρόμια και διπλό-παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Αυτοί δημιουργούν χώρους σκοτεινούς και ανήλιαγους, που συναγωνίζονται τα χειμωνιάτικα εσωτερικά των βορειοευρωπαικών χωρών. Οπότε ερχόμαστε στο θέμα του σχεδιασμού και της εντοπιότητας.

Οι πολύπαθοι ημιυπαίθριοι χώροι για παράδειγμα με τα υπερκείμενα στέγαστρά τους είναι απαραίτητοι στον ελληνικό χειμώνα που ο ήλιος είναι χαμηλά και διαπερνά τον χώρο αλλά και στο ελληνικό καλοκαίρι που ο ήλιος είναι ψηλά και δεν διαπερνά/θερμαίνει τον χώρο. Όταν αυτοί γίνονται «τζαμαρίες» τότε μετατρέπονται από μεταβατικοί χώροι ρύθμισης της θερμοκρασίας (buffer zones), σε θερμοκήπια που χρειάζονται επειγόντως κλιματιστικά. Αυτό είναι ένα παράδειγμα μόνο. Επίσης οι φεγγίτες οροφής είναι κάτι που θέλει προσοχή στο μεσογειακό κλίμα και θα έλεγα γενικά πιο κατάλληλος για τα βόρεια κλίματα. Η μελέτη φυσικού φωτός (daylight design) μαζί με τη σύνθεση του αρχιτεκτονικούκ χώρου είναι τμήμα της μελέτης φωτισμού που γίνεται όλο και πιο σημαντικό με την κλιματική αλλαγή.

Η σημασία του τουρισμού για τη χώρα μας είναι πολυσυζητημένη και όχι αμφισβητήσιμη. Πώς μπορεί ο αρχιτεκτονικός φωτισμός τοπίων, μνημείων, κτιρίων κ.ο.κ. να τα αναδείξει σε destinations;

Αναμφισβήτητα υπάρχουν μνημεία και σημεία στους αστικούς ιστούς που είναι υποφωτισμένα. Όμως η άποψή μου είναι πως πάσχουμε πιο πολύ από κακό φωτισμό παρά από ανεπαρκή φωτισμό. Επίσης, ο φωτισμός του τοπίου και των κτιρίων πάσχει από κακή συντήρηση. Μάλλον από μηδενική συντήρηση για να είμαι πιο ειλικρινής. Το πιο γνωστό σε όλους παράδειγμα είναι της Ακρόπολης. Πραγματοποιήθηκε μια πολύ καλή μελέτη και εγκατάσταση φωτισμού πρόσφατα και όταν εγκαινιάστηκε σίγουρα τη θαύμασαν και αναρωτήθηκαν πολλοί: μα τι είχε πριν και δεν το θυμάμαι; Η αλήθεια είναι ότι η προηγούμενη μελέτη και εγκατάσταση είχε επίσης δώσει μεγάλη σοβαρότητα στον χώρο – πώς θα μπορούσε διαφορετικά; Πάντα μέσα στα τεχνολογικά όρια της εποχής. Όμως τα φώτα αφέθηκαν σιγά-σιγά να σβήσουν και να μην αλλαχτούν ποτέ. Οπότε λίγο πριν την αλλαγή λειτουργούσε ένα τμήμα μόνο της αρχικής εγκατάστασης που έδινες την εικόνα της εγκατάλειψης ενός τόσο σημαντικού μνημείου. Σκέφτεται κανείς μετά «πόσο δύσκολο είναι να αλλαχθεί μια λάμπα ή ένα καλώδιο;». Και ιδίως σε φωτιστικές μονάδες που στόχευαν από το έδαφος και δεν βρίσκονται ανεβασμένες σε πυλώνες 16 μέτρων.

Αλλά ας αφήσουμε τα εμβληματικά έργα και ας περάσουμε πάλι στην ταπεινή πολυκατοικία ή στο μικρό παρκάκι της γειτονιάς. Μόλις αφήσει κανείς τον ιδιωτικό χώρο και μπει στον οποιοδήποτε δημόσιο ή κοινόχρηστο οι λάμπες κρέμονται ή είναι βαμμένες με σπρέι. Και η αίσθηση είναι ότι κάποιος άλλος, κάποιος τρίτος θα πρέπει να τις αλλάξει ή να τις προστατέψει, όχι εμείς.

Εμείς όταν καούν όλες οι λάμπες του διαδρόμου θα βάλουμε ένα κακό προβολάκι που θα ανάβει με φωτοκύτταρο για να μας δίνει μια αίσθηση ασφάλειας. Δεν θα προτιμήσουμε να φτιάξουμε τις ήδη υπάρχουσες (πιο μαλακές και αισθητικά ενσωματωμένες λάμπες) γιατί είναι κοινόχρηστες και όχι «δικές μας». Κλείνοντας, νομίζω ότι αν η συλλογικότητα στραφεί και αγαπήσει και υιοθετήσει τον δημόσιο χώρο, θα αλλάξει και ο φωτισμός και οι πόλεις μας θα γίνουν πιο ελκυστικές για όλους.

Αν μπορούσατε να επιλέξετε ένα ιστορικό κτίριο ή μνημείο στην Ελλάδα και να σχεδιάσετε from scratch τον φωτισμό αυτού, ποιο θα ήταν, τι θα επιλέγατε σε επίπεδο σχεδιασμού και τεχνικών και με ποιο επιδιωκόμενο τελικό αποτέλεσμα;

Έχω ήδη την τιμή να ασχοληθώ με το μικρό αλλά σημαντικό κτίριο, αυτό του θεάτρου «Απόλλων» στην Ερμούπολη της Σύρου που είναι αγαπημένο μέρος. Υπάρχουν πολλά και σημαντικά κτίρια σαν αυτό με εντυπωσιακή ιστορία. Τα σημαντικά κτίρια σίγουρα συμβάλλουν στην περηφάνεια των ντόπιων κατοίκων και των επισκεπτών αλλά νομίζω ότι ένας τρόπος να αλλάξεις την ζωή σε μεγαλύτερο αριθμό πολιτών είναι μια μελέτη επιπέδου Μasterplan σε πόλεις όπως της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

Κάτι τέτοιο θα ήταν έργο ζωής για τον μελετητή φωτισμού που θα συμμετείχε στον σχεδιασμό και την εκτέλεση. Τώρα που οι δήμοι έχουν σοβαρά οικονομικά κίνητρα να αναβαθμίσουν τον εξοπλισμό δημοτικού φωτισμού με LED, είναι μια ευκαιρία που δεν θα έπρεπε να πάει χαμένη. Αλλά θα ήταν κάτι που θα έπρεπε να συνοδεύεται από αντίστοιχες παρεμβάσεις αστικού χώρου γιατί το να φωτίσεις ένα κακό αστικό χώρο δεν αλλάζει και πάρα πολλά δυστυχώς. Όπως είπαμε και παραπάνω, ο φωτισμός και η αρχιτεκτονική πρέπει πάντα να πηγαίνουν χέρι-χέρι.