Αν θέλαμε να προσδώσουμε ένα βασικό στοιχείο που συναντάμε στα χαρακτηριστικά των γνωστών αρχαίων πολιτισμών (όπως στις περιπτώσεις και του ελλαδικού χώρου) είναι το γεγονός πως η αρχιτεκτονική καθρεφτίζει τη συνεχή ενασχόληση των δημιουργών με τα θεία και το υπερφυσικό: Περίφημα κτίρια, μνημεία γνωστά ανά τους αιώνες αντιπροσωπεύουν συμβολικά τις περισσότερες φορές την πολιτική δύναμη αρχόντων της εποχής και εξεχόντων προσώπων της κοινωνίας. Του Βάιου Κρόκου

Ποιος ταξιδιώτης δεν θα μιλήσει για τις πυραμίδες που σώθηκαν και μας εντυπωσιάζουν μετά από χιλιάδες χρόνια στο άκουσμα της λέξης Αίγυπτος;
Ένα μεγάλο μέρος του κόσμου γνωρίζει την Αίγυπτο για τους ναούς και τους τάφους της, τη Μεγάλη Σφίγγα ή το εμβληματικό συγκρότημα πυραμίδων της Γκίζας. Ωστόσο η Αίγυπτος δεν έχει μόνο παρελθόν. Έχει παρόν και μέλλον με σύγχρονα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα.

Είναι αλήθεια, ωστόσο, πως η σύγχρονη αιγυπτιακή αρχιτεκτονική είναι συνέχεια μια μακράς και πλούσιας ιστορίας με ότι συνεπάγεται αυτό. Ως λίκνο πολιτισμού, η Αίγυπτος έχει διαμορφώσει τάσεις, στυλ και κουλτούρες σχεδιασμού. Υπενθυμίζεται άλλωστε πως αποτελεί μια χώρα που «ακουμπά» σε 2 ηπείρους με πολυπολιτισμικό υπόβαθρο, και έχοντας φιλοξενήσει στα εδάφη της μερικές από τις πρώτες αστικές αναπτύξεις.

Διαμορφώνοντας την αρχιτεκτονική και τις κατασκευές σε όλο τον κόσμο, οι ρίζες της Αιγύπτου συνδέονται με τη Μεσόγειο, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
Πάνω από το μισό του πληθυσμού της ζει στις αστικές περιοχές και η μεγάλη πλειονότητα του αστικού πληθυσμού ζει στις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις, Κάιρο (πρωτεύουσα), Αλεξάνδρεια και άλλες μεγάλες πόλεις κατά μήκος του Νείλου, ενώ μεγάλες περιοχές της ερήμου Σαχάρα είναι αραιοκατοικημένες.
Βέβαια στο άμεσο μέλλον η εικόνα αυτή αναμένεται να αλλάξει σ’ ένα βαθμό: Η Αίγυπτος ετοιμάζει τη νέα της πρωτεύουσά της, στην έρημο ανατολικά του Καΐρου, η οποία θα αποτελεί το διοικητικό κέντρο της!

Σύγχρονα αρχιτεκτονικά έργα «σταθμοί» για τη χώρα
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η Αίγυπτος έχει να επιδείξει όμως και σύγχρονα έργα υψηλής αρχιτεκτονικής αισθητικής.
Πρόκειται για δημόσια ή ιδιωτικά projects που αντανακλούν τον τρόπο με τον οποίοι οι αρχιτέκτονες στις μέρες μας επαναπροσδιορίζουν το προφίλ της χώρας, δίνοντας μια νέα διάσταση στην ιστορία και τις παραδόσεις της, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το www.archdaily.com.

Ας δούμε κάποια σημαντικά έργα:
Basuna Mosque
Στο χωρίο Basuna της πόλης Sohag η οποία βρίσκεται στη δυτική όχθη του Νείλου συναντάμε το ομώνυμο τζαμί Basuna.
Πρόκειται για ένα χώρο ηρεμίας και προσευχής ανάμεσα στη θορυβώδη και πυκνοδομημένη περιοχή. Δίπλα σε αυτό τον τόπο λατρείας βρίσκονται πολλές κατοικίες και ένα νεκροταφείο, ενώ στην είσοδο του τζαμιού υπάρχει μια μικρή αυτοσχέδια αγορά που λειτουργεί μια φορά την εβδομάδα.
Όπως αναφέρει το αρχιτεκτονικό γραφείο «Dar Arafa Architecture» απαιτούνταν να πληρούνται συγκεκριμένες προδιαγραφές ώστε να προσφέρεται γαλήνη στους επισκέπτες.

Eιδικότερα, υπάρχουν 4 είσοδοι στο κτίριο, ενώ σε 2 από αυτές θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση πιστοί με ειδικές ανάγκες, ιδιαίτερα μόλις η υποδομή του χωριού γίνει πιο «φιλική» στην ελεύθερη και ανεξάρτητη μετακίνηση ατόμων με ειδικές ανάγκες.
Από την άλλη πλευρά, ο θόλος της εισόδου παραπέμπει στον ιστορικό θόλο του μεγάλου τζαμιού της Κόρδοβα: Λειτουργεί ως υπενθύμιση των πλούσιων δυνατοτήτων της ιστορικής αρχιτεκτονικής τόσο στον αρχιτεκτονικό λόγο όσο και στις κατασκευαστικές καινοτομίες.

Bibliotheca Alexandrina
Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας είναι χτισμένη σε μια τοποθεσία δίπλα στο αρχαίο λιμάνι της Αλεξάνδρειας, στο ιστορικό κέντρο της πόλης.
Πρόκειται για μια βιβλιοθήκη 11 ορόφων που εκτιμάται πως περιέχει σήμερα περί τα 4 εκατομμύρια τόμους βιβλίων, ενώ μπορούν να φιλοξενηθούν ως και 8 εκατομμύρια με τη χρήση συμπαγών αποθηκευτικών χώρων.
Εκτός από τις εγκαταστάσεις της, η βιβλιοθήκη περιλαμβάνει και άλλες πολιτιστικές και εκπαιδευτικές λειτουργίες, όπως ένα πλανητάριο, διάφορα μουσεία, μια σχολή για την επιστήμη της πληροφόρησης και άλλες σύγχρονες υποδομές. Η δημιουργία της χαρακτηρίστηκε ως μια σύγχρονη αναβίωση της μυθικής Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας που κάποτε τιμούσε όλος ο αρχαίος κόσμος και προοριζόταν να χρησιμεύσει ως σύνδεση της πόλης με την ιστορία και την κληρονομιά.
Ωστόσο, υπάρχουν και κάποιοι επικριτές του νέου αυτού εγχειρήματος καθώς η αυστηρή νεωτερικότητα και οι τεχνολογικές καινοτομίες που επικρατούν στο κτίριο, το καθιστούν σαφώς πιο «προσανατολισμένο» προς το μέλλον.

Στον αντίποδα, η αρχιτεκτονική του κτιρίου που οφείλεται στη νορβηγική εταιρεία Snøhetta θεωρείται από αρκετούς ως ένα πολύ καλό παράδειγμα για το σύγχρονο σχεδιασμό βιβλιοθηκών.
Η βιβλιοθήκη είναι σχεδιασμένη ως ένας δισκοειδής όγκος διαμέτρου εκατόν εξήντα μέτρων, με κλίση προς τα εμπρός προς το νερό σε σχήμα «σφήνας».
Οι αρχιτέκτονες είχαν ως στόχο η καθαρή γεωμετρία του κυκλικού σχεδίου να «θυμίζει την κυκλική φύση της γνώσης, ρευστή στο πέρασμα του χρόνου» και να αντανακλά την κυκλική διάταξη του λιμανιού.

Μεταξύ άλλων, στο εσωτερικό, ακριβώς κάτω από το κρυστάλλινο στέγαστρο, το μεγάλο αναγνωστήριο – που αποτελεί το «κόσμημα» της βιβλιοθήκης- συγκεντρώνει το μέγεθος και τη μεγαλοπρέπεια του σχεδιασμού σε μια ενιαία αρχιτεκτονική άποψη.
Επτά βαθμίδες από πλατφόρμες, που θυμίζουν τους δίσκους του Gund Hall του Χάρβαρντ, επικαλύπτουν η μία την άλλη σε μια πολύ μεγάλη έκταση που μπορεί να φιλοξενήσει περίπου δύο χιλιάδες επισκέπτες.

Wadi El Gemal Visitors Center
Το Εθνικό Πάρκο Wadi El Gemal (WGNP), που βρίσκεται 50 χλμ. νότια της αιγυπτιακής πόλης Marsa Alam στην Ερυθρά Θάλασσα, ανακηρύχθηκε επίσημα το 24ο προστατευόμενο πάρκο στην Αίγυπτο λόγω του εντυπωσιακού τοπίου και των σημαντικών πολιτιστικών πόρων του.
Το Κέντρο Επισκεπτών βρίσκεται στη βόρεια είσοδο του WGNP, που αποτελεί κομβικό σημείο κατά μήκος της παραθαλάσσιας οδού Suez/Bir Shalatein.

Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να μάθουν για τα χαρακτηριστικά του πάρκου με φυλλάδια, ξεναγήσεις, οπτικοακουστικές παρουσιάσεις για τη πανίδα, τη χλωρίδα κλπ.
Βασικός στόχος είναι να ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες για τους ιδιαίτερους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους, βοηθώντας την Αιγυπτιακή Υπηρεσία Περιβαλλοντικών Υποθέσεων να διασφαλίσει τη βιώσιμη χρήση των πλούσιων πόρων της περιοχής.
Εννοιολογικά, ο σχεδιασμός του κτιρίου είναι εμπνευσμένος από την ακακία, το μοναδικό είδος δέντρου που αφθονεί στις συνθήκες της ερήμου.

Για τις φυλές Ababda, η ακακία θεωρείται το σημείο αναφοράς στην ανοιχτή έρημο ως σκιά, σημείο με κλαδιά για κατασκευές και καυσόξυλα. Σε παρόμοιο πνεύμα, το Κέντρο Επισκεπτών σχεδιάστηκε για να προσφέρει σκιά και καταφύγιο όπου μπορούν να λάβουν χώρα πολλαπλές δραστηριότητες.
Η δυσκολία κατασκευής του Wadi El Gemal Visitors Center ήταν μεγάλη καθώς βρίσκεται πολύ μακριά από υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (δυσκολία πρόσβασης σε ρεύμα και τρεχούμενο νερό), και ως εκ τούτου σχεδιάστηκε με προοπτικές να είναι αυτοσυντηρούμενο. Χρησιμοποιήθηκαν τοπικά οικοδομικά υλικά και εργατικό δυναμικό της περιοχής με παλαιές τεχνολογικές μεθόδους.

Kattameya Dunes Palace
Ο αρχιτέκτονας και σχεδιαστής εσωτερικών χώρων Hisham Alaa ανέλαβε το έργο αυτό τον Ιούλιο του 2017 όταν συνάντησε απλά ένα σκελετό από σκυρόδεμα που είχε ήδη κατασκευαστεί και αγοραστεί από έναν ιδιοκτήτη ο οποίος ήθελε να ζήσει σε ένα πολυτελές σύγχρονο παλάτι με θέα στο γήπεδο γκολφ Kattameya Dunes.
Πρόκειται για ένα project που χρειάστηκε 4 μήνες για να σχεδιαστεί αρχιτεκτονικά και 15 μήνες για να ολοκληρωθεί.

Είναι ένα οίκημα δυο ορόφων 1000 τ.μ έκαστος. Στο ισόγειο υπάρχουν σαλόνια, χώροι υποδοχής, τραπεζαρίες, γραφεία, δωμάτια υπηρεσίας και κήπος. Ενώ στον πρώτο όροφο υπάρχουν, μεταξύ άλλων, 6 κύριες σουίτες και μια βασιλική, οικογενειακή τραπεζαρία, γυμναστήριο, ιδιωτικό σπα και πολλά άλλα. Οι δύο όροφοι συνδέονται με ένα ασανσέρ που προσφέρει πανοραμική θέα.
Η μοντέρνα προσέγγιση του Hisham Alaa αποτυπώνεται στο εξωτερικό του οικήματος με τολμηρές σχεδιαστικές γραμμές, υλικά φινιρίσματος (ιταλικό – ιρανικό γκρι μάρμαρο και ινδικές γυαλιστές ασημένιες πλάκες).
Εσωτερικά, επικρατεί η εικόνα των μαρμάρινων δαπέδων και οι μασίφ ξύλινες επενδύσεις σε τοίχους, αναδεικνύοντας τη καλλιτεχνική προσέγγιση του σχεδιαστή και τα έργα τέχνης του ιδιοκτήτη.

Cheops Observatory Residence
Το Studio Malka Architecture, ένα αρχιτεκτονικό γραφείο με έδρα το Παρίσι, κατασκεύασε πρόσφατα το Cheops Observatory Residence που βρίσκεται στο οροπέδιο της Γκίζας,
Πρόκειται για μια μοναδική βίλα, με έκταση 250 μέτρων, που βρίσκεται στο χωριό Nazlet El Samman. Το έργο θεωρείται ένα αριστούργημα που γοήτευσε τους πάντες με την επιλογή τόσο της απροσδόκητης τοποθεσίας όσο και της υλοποίησής του.
Σύμφωνα με τους αρχιτέκτονες που εργάστηκαν για το έργο, η κατοικία κατασκευάστηκε χωρίς επίσημα σχέδια, γεγονός που έκανε το έργο ακόμα πιο δύσκολο ώστε να διαφυλαχθεί η ιστορική κληρονομία.

Σημειώνεται πως σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, πάνω από το 60% των παγκόσμιων κατασκευών γίνεται σήμερα χωρίς οικοδομικές άδειες, δημιουργώντας μια «αρχιτεκτονική χωρίς αρχιτέκτονες», όπως ονομάζεται. Μάλιστα εκτιμάται πως στο Κάιρο αυτό συμβαίνει σε 7 στις 10 περιπτώσεις, κυρίως σε γεωργικές εκτάσεις μετά την Αιγυπτιακή Επανάσταση του 2011 (μέρος της Αραβικής Άνοιξης). Η αισθητική αξία του σπιτιού έγκειται στο γεγονός ότι τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή περιλάμβαναν επαναχρησιμοποιημένα υλικά και τη χρήση χειροτεχνίας μιας φυλής που ζει στη Γκίζα. Φρόντισαν να δημιουργήσουν ένα πολυτελές σπίτι διατηρώντας παράλληλα την ιστορική κληρονομιά, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια αρμονική σύνδεση ιστορίας και νεωτερικότητας

Dawar El Ezba Cultural Center
Η Dawar Kitchen είναι μια κοινωνική επιχείρηση στο Ezbet Khairallah που είναι από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του Καίρου
Το κτίριο αποτελεί μια απάντηση στις κακοτεχνίες και την χαμηλή ποιότητα αρχιτεκτονικής στη περιοχή, αξιοποιώντας δημιουργικά υπάρχοντες πόρους αισθητικά με πιο λειτουργικό τρόπο.
Αρχιτεκτονικά, το κτίριο στοχεύει να δώσει μια διαδραστική πλατφόρμα για τους κατοίκους του Ezbet Khairallah: Σε παιδιά, πρόσφυγες, νέους και ενήλικες έχοντας στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Σχεδιαστικά στο εσωτερικό, το κτίριο στοχεύει στη δημιουργία ενός απρόσκοπτου περιβάλλοντος που υποδηλώνει αλληλεγγύη και επιτρέπει να δοθεί μια πλατφόρμα σε κάθε συμμετέχοντα να υποστηρίξει και να γιορτάσει τη διαφορετικότητα.

Νέα πρωτεύουσα – Νέα εποχή για την Αίγυπτο
Μια νέα σελίδα στην ιστορία της ανοίγει η Αίγυπτος καθώς ετοιμάζει τη νέα πρωτεύουσα της, στην έρημο ανατολικά του Καΐρου, η οποία θα αποτελεί το διοικητικό κέντρο της χώρας.
Ο λόγος που οδήγησε την κυβέρνηση της Αιγύπτου στην απόφαση να επεξεργαστεί τη «μετακόμιση», είναι ο υπερπληθυσμός του Καΐρου, όπου σήμερα ζουν 18 εκατομμύρια άνθρωποι και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, ο αριθμός αυτός πρόκειται να διπλασιαστεί μέσα στα στις επόμενες δεκαετίες.

Ανάλογη ενέργεια πραγματοποιήθηκε -πριν από 50 περίπου χρόνια- και στην Βραζιλία, όταν μετέφερε την δική της πρωτεύουσα, στην Νιγηρία τη δεκαετία του ‘90 και στη Μιανμάρ
Σύμφωνα με το www.architectural-review.com, η νέα πρωτεύουσα αποτελεί ένα έργο τριών φάσεων που προβλέπει τη μετατροπή μιας έκτασης 700 τετραγωνικών χιλιομέτρων (περίπου ίση με το μέγεθος της Σιγκαπούρης) σε μια σύγχρονη περιοχή («έξυπνη πόλη») για κυβερνητικά κτίρια, ξένες πρεσβείες , μεγάλες εταιρείες και με τον ψηλότερο ουρανοξύστη της Αφρικής.
Τυπικά το τεράστιο αυτό project ανακοινώθηκε το 2015 και οι εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη παρά τα προβλήματα που δημιούργησε η πανδημία. Τα πρώτα ολοκληρωμένα έργα περιλαμβάνουν προεδρικά ανάκτορα, κοινοβούλιο και υπουργεία. Αναμένεται επίσης να γίνει το σπίτι 7 εκατομμυρίων ανθρώπων μέχρι το 2050.

Η νέα πρωτεύουσα, η οποία προορίζεται να αποτελέσει επίσης έναν ζωντανό κόμβο εμπορίου και αναψυχής και θα διαθέτει πολυάριθμους χώρους για το σκοπό αυτό.
Το αρχιτεκτονικό γραφείο Mohamed Talaat Architects (MTA) έχει εργαστεί σε πολλά projects για τη νέα διοικητική πρωτεύουσα: Όπως για το Pyramids Tower, ένα έργο μικτής χρήσης 22 ορόφων στο οποίο συναντά κανείς εμπορικό κέντρο, γραφεία, ξενοδοχείο, κήπους, γυμναστήρια, πισίνα με υπερχείλιση και πανοραμική θέα.
Στο σχεδιασμό της MTA οφείλεται και το το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της, το Pyramids Mall. Ένα σύμπλεγμα τριών «αστραφτερών διαμαντιών» που συνδέονται με έναν «ελικοειδή περίπατο» και στο εσωτερικό τους υπάρχουν αίθριοι χώροι για αναψυχή.

Η αρχιτεκτονική των Pyramids Tower και Pyramids Mall συγκεντρώνει μια διαφορετική παλέτα υλικών και μοτίβων με στοιχεία Art Deco και μεταμοντερνισμού
«Το να σχεδιάζεις είναι κάτι πολύ περισσότερο από το να συναρμολογείς, να παραγγέλνεις ή ακόμη και να επεξεργάζεσαι: είναι να προσδίδεις αξία και νόημα, να φωτίζεις, να απλοποιείς, να διευκρινίζεις, να τροποποιείς, να δραματοποιείς, να πείθεις και ίσως ακόμη και να διασκεδάζεις», αρέσκεται να σκέφτεται ο Talaat, πάντα με στόχο να δημιουργεί μια ισχυρή και «νέα αιγυπτιακή ταυτότητα».

Μεταξύ άλλων, ο Talaat και το ομώνυμο γραφείο του εργάστηκαν για το τέμενος Masged Masr, ένα από τα μεγαλύτερα τζαμιά στον κόσμο.
Καθώς η νέα αιγυπτιακή πρωτεύουσα αναδύεται από την έρημο, η επίσημη τελετή εγκαινίων της έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί στο τέλος του τρέχοντος έτους. Ωστόσο, τα κατασκευαστικά projects θα συνεχιστούν σε βάθος δεκαετιών.
Σε πολιτικό επίπεδο, είναι κρίσιμη και η μέριμνα με νέα εγχειρήματα και προοπτικές για την παλιά πρωτεύουσα ώστε να εξασφαλιστεί ένα βιώσιμο μέλλον.