Ποια είναι τα πλεονεκτήματα των προκατασκευών και πώς πρόκειται στο εγγύς μέλλον να επηρεάσουν τον κατασκευαστικό κλάδο.

Οι προκατασκευές είναι μία παλαιά πρακτική, που εμφανίστηκε στο προσκήνιο λίγο μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, όπου λόγω των καταστροφών, που προκλήθηκαν από τις εχθροπραξίες, υπήρχε άμεση ανάγκη για στέγαση του πληθυσμού. Αν και στη χώρα μας, οι προκατασκευασμένες κατοικίες δεν έγιναν ποτέ τόσο διαδεδομένες, όπως στο εξωτερικό, αρχίζουν και κυριαρχούν στην αγορά και φαίνεται να είναι μία από τις επιλογές, που ασπάζονται οι σύγχρονοι αρχιτέκτονες και μηχανικοί. Πρόκειται για μία αξιόπιστη επιλογή, στην οποία φαίνεται να στρέφεται η αγορά με γοργούς ρυθμούς. Συνεπώς γεννάται το ακόλουθο ερώτημα: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα, που κάνουν τις προκατασκευές μία τόσο διαδεδομένη λύση και ποιος είναι ο ρόλος, που θα διαδραματίσουν τα επόμενα χρόνια;

Πλεονεκτήματα προκατασκευών
Τα πλεονεκτήματα των προκατασκευών κατά κύριο λόγο, εντοπίζονται στο μειωμένο κόστος παραγωγής και στον χρόνο παράδοσης. Οι περισσότερες εταιρείες εγγυόνται, πως μέσα σε λίγους μήνες μπορεί να ολοκληρωθεί μία προκατασκευή σε τιμή, που πολλές φορές είναι τρεις φορές χαμηλότερη από την αντίστοιχη μίας συμβατικής κατοικίας. Επιπλέον, οι προκατασκευές είναι φιλικές προς το περιβάλλον, καθώς κατά τη συναρμολόγηση τους, περιορίζεται η απώλεια υλικών, διότι αυτή λαμβάνει χώρα σε ελεγχόμενο εργοστασιακό περιβάλλον. Οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται, έχουν πράσινες πιστοποιήσεις σύμφωνες με τα διεθνή πρότυπα, με αποτέλεσμα οι προκατασκευές να αποτελούν μία αξιόπιστη επιλογή, που συμβάλλει στην βιωσιμότητα των πόλεων.

Την σημασία που έχουν οι προκατασκευές στον σύγχρονο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, υπογραμμίζει η Δέσποινα Σωτηρίου, αρχιτέκτονας μηχανικός του ΕΜΠ. Πιο συγκεκριμένα αναφέρει: «Η προκατασκευή, είτε αναφερόμαστε σε ολόκληρο κτίριο, είτε σε τμήματα – επιμέρους κατασκευές, που ενσωματώνονται στο σύνολο ενός κτιρίου, αποτελεί πλέον αναπόσπαστο μέρος του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, ειδικά όσο απομακρυνόμαστε από την εποχή της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των τεχνιτών. Ήδη μπορούμε να θεωρήσουμε, ότι σε όλες τις κτιριακές κατασκευές, ακόμη και στην Ελλάδα, υπάρχουν προκατασκευασμένα τμήματα, όπως τα εξωτερικά κουφώματα αλουμινίου. Τα βασικά πλεονεκτήματα της προκατασκευής συνδέονται άμεσα με την οικονομία σε διαφορετικά επίπεδα (οικονομία χρόνου κατασκευής, οικονομία πρωτογενούς υλικού και παραγόμενων αποβλήτων), αλλά και με την ποιότητα της κατασκευής, η οποία έχει πλέον τη δυνατότητα να είναι πιστοποιημένη, εφόσον η προκατασκευή γίνεται σε ελεγχόμενο εργοστασιακό περιβάλλον».

Με τη σειρά της η Κατερίνα Βαλσαμάκη, αρχιτέκτονας στο γραφείο Katerina Valsamaki Architects, παρουσιάζει τα πλεονεκτήματα των προκατασκευών: «Από τους ορισμούς της προκατασκευής, θα αρκεστώ σε αυτόν, που την ορίζει ως βιομηχανικό τρόπο δημιουργίας κτισμένου χώρου, μέσα ή έξω από το εργοτάξιο. Οι εναλλακτικές μέθοδοι υλοποίησης προκατασκευασμένων κτιρίων, χαρακτηρίζονται από μεγάλη προβλεψιμότητα στη διαδικασία παραγωγής. Αυτό έχει σαν επακόλουθο την μείωση του χρόνου κατασκευής στο εργοτάξιο, αλλά και συνολικά, περιορισμό των αποβλήτων και των περιττών δαπανών, καθώς και τον διαστατικό συντονισμό των δευτερευόντων στοιχείων, που συγκροτούν ένα έργο. Το ελεγχόμενο περιβάλλον παραγωγής εκτός εργοταξίου, παρέχει τα απαιτούμενα εχέγγυα για τα καινοτόμα υλικά και νέες μεθόδους κατασκευής, που επιτάσσει η αυξημένη ανάγκη για ευαίσθητα οικολογικά κτίρια, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής».

Αρθρωτός σχεδιασμός και βιωσιμότητα
Εξαιτίας της εντεινόμενης περιβαλλοντικής κρίσης, το αίτημα για την ύπαρξη κτιρίων με μηδενικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο, γίνεται ολοένα και πιο επιτακτικό, με συνέπεια να κυριαρχούν τεχνοτροπίες, που οδηγούν προς αυτή την κατεύθυνση. Όπως προαναφέραμε, οι προκατασκευές αποτελούν μία από τις πιο οικολογικές πρακτικές στον κόσμο των κατασκευών και για αυτό η χρήση τους διαδίδεται συνεχώς, τόσο στην χώρα μας, όσο και στο εξωτερικό. Ο αρθρωτός σχεδιασμός, ως μία από τις κυριότερες μεθόδους προκατασκευής, χαίρει των ίδιων πλεονεκτημάτων και επιλύει αρκετά προβλήματα, που προκύπτουν από τη δόμηση στα μεγάλα αστικά κέντρα. Για τον αρθρωτό σχεδιασμό, δίνοντας βάση στα οφέλη που προσφέρει, μιλά η Κ. Βαλσαμάκη: «Ο αρθρωτός σχεδιασμός απολαμβάνει όλων των πλεονεκτημάτων της προκατασκευής, με βασική συνισταμένη την οικονομία, οικονομία με όλες τις έννοιες. Η συνακόλουθη απαίτηση για ακρίβεια, ωθεί τον σχεδιασμό σε αναζήτηση του απόλυτα αναγκαίου και ουσιαστικού.

Επιπλέον όμως, έχοντας ως ιδίωμα κατασκευαστικό την συναρμολόγηση διαφορετικών εναλλακτικών στοιχείων, που δεν είναι αναγκαστικά πανομοιότυπα, δίνει την δυνατότητα στους μελετητές να ασκήσουν την δημιουργικότητά τους και στους εργοδότες μια αυξημένη ελευθερία, ως προς τις οικονομικές και αισθητικές τους επιλογές. Αυτή η αμφίπλευρη ευελιξία, που συμπληρώνει η οικονομικότερη διαχείριση ενός έργου, δεν μπορεί παρά να συμβάλλει θετικά σε μία βιώσιμη ανάκαμψη».

Ακολούθως, εκφράζει την άποψη της η Δ. Σωτηρίου, τονίζοντας τις πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης: «Ο αρθρωτός σχεδιασμός, ως είδος της προκατασκευής, με αντίστοιχα οφέλη στην οικονομία και την ποιότητα, δίνει μια ακόμη μεγαλύτερη δυνατότητα, όσον αφορά τις μεγαλύτερες σε έκταση και ύψος κτιριακές εγκαταστάσεις, λύνοντας αρκετά ζητήματα, που προκύπτουν από τη δόμηση στις αστικές περιοχές.

Καταρχήν ο χρόνος της συναρμολόγησης είναι σαφώς μικρότερος από τη συμβατική κατασκευή, εξυπηρετώντας με αυτό τον τρόπο γρηγορότερα ανάγκες, που μπορεί να προκύψουν (οικιστικές, στέγαση υπηρεσιών, κ.λπ), μειώνοντας παράλληλα διάφορες συνέπειες, που μπορεί να προκαλέσει η κατασκευή ενός συμβατικού κτιρίου στην πόλη, όπως η μείωση της ρύπανσης (ρύπανση από απόβλητα και ηχορύπανση). Επιπλέον τμήματα των αρθρωτών κατασκευών είναι δυνατόν να επαναχρησιμοποιηθούν σε νέες κατασκευές, αλλά και να ανακυκλωθούν με μικρότερο κόστος και συντομότερες διαδικασίες».

Τάσεις και προοπτικές για το μέλλον
Η προκατασκευή είναι μία εναλλακτική πρακτική δόμησης, που σίγουρα θα επιφέρει αλλαγές στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Το ζητούμενο σε κάθε κατοικία, είναι η εξασφάλιση ενός άνετου περιβάλλοντος, που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες του εκάστοτε ιδιοκτήτη. Συνεπώς τα επόμενα χρόνια, όσο αυξάνεται η ζήτηση, αναμένουμε να δούμε λύσεις, οι οποίες θα επιτρέπουν μεγαλύτερη ευελιξία στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των προκατασκευών, που παράλληλα θα βελτιώσουν τον λειτουργικό τους ρόλο. Βέβαια, οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, απαιτούν τη συνεχή κατάρτιση των αρχιτεκτόνων και των μηχανικών, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα της Δ. Σωτηρίου, ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός προβλέπεται να στραφεί προς δυο κατευθύνσεις. Πιο αναλυτικά δηλώνει: «Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός προκατασκευασμένων κτιρίων, ο οποίος κινείται προς δυο κατευθύνσεις. Η πρώτη αφορά την προσαρμογή ενός προκατασκευασμένου συστήματος, με τέτοιο τρόπο, ώστε το τελικό κτίριο ταυτόχρονα να ικανοποιεί τις ανάγκες του εκάστοτε πελάτη και τις λειτουργικές ανάγκες της χρήσης, που θα στεγάσει και παράλληλα να εντάσσεται αρμονικά στο περιβάλλον, στο οποίο θα τοποθετηθεί. Η δεύτερη κατεύθυνση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, αφορά τον πρωτογενή σχεδιασμό του συστήματος δόμησης, δηλαδή τα μέρη που το αποτελούν, δίνοντας με αυτό τον τρόπο τη δυνατότητα στον σχεδιαστή, να δημιουργεί ένα κτίριο, όπως ένα βιομηχανικά παραγόμενο προϊόν, η τελική μορφή του οποίου εξαρτάται, όχι μόνο από τα εξαρτήματα που το αποτελούν, αλλά και από τη διάταξη τους. Η προοπτική αυτή δημιουργεί ένα ενδιαφέρον παιχνίδι συνεχούς εναλλαγής από την μικρή στη μεγάλη κλίμακα».

Για πλήθος αλλαγών στον κατασκευαστικό κλάδο κάνει λόγο η Κ. Βαλσαμάκη: «Η κατασκευή ενός κτιρίου, δεν είναι μόνο οικονομικό ή αισθητικό θέμα. Είναι πολιτισμικό φαινόμενο. Η πρακτική του οικοδομείν, καθορίζεται από και συμπαρασύρει το σύνολο της συμπεριφοράς μιας κοινωνίας. Έχει επιπτώσεις στην κατασκευαστική βιομηχανία και συνδυάζεται με την προϊούσα έμφαση στη ταχύτητα κατασκευής, μέσω της βιομηχανικής τυποποίησης. Το ζητούμενο της ποιότητας στη κατασκευή, ακολουθείται από μια αυστηροποίηση των ποιοτικών ελέγχων.

Αναπόφευκτα θα απαιτηθεί η χρήση ειδικευμένου τεχνικού εξοπλισμού, που όμως συνεπάγεται και μείωση του εργατικού δυναμικού σε παλιές πρακτικές και εξοικείωση του με νέες σύγχρονες τεχνολογίες. Όμως, οι δυνατότητες του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού θα είναι πεπερασμένες, καθορισμένες πλέον από τους συνδυασμούς των τύπων».

Συμπερασματικά, οι προκατασκευές πρόκειται να πρωταγωνιστήσουν και να επηρεάσουν καταλυτικά την κατασκευαστική αγορά. Τα διόλου ευκαταφρόνητα πλεονεκτήματα τους σε σύγκριση με τις συμβατικές οικοδομές, αναφορικά με το κόστος και την ταχύτητα κατασκευής, τις καθιστούν μία από τις πιο δημοφιλείς επιλογές. Βέβαια ο θετικός περιβαλλοντικός αντίκτυπος των προκατασκευασμένων κτιρίων, που συνάδει με την πολιτική της βιώσιμης ανάπτυξης των πόλεων, είναι ο κυριότερος παράγοντας, που θα εδραιώσει τη συγκεκριμένη πρακτική στον κατασκευαστικό κλάδο. Οι εξελίξεις αναμένονται να είναι καταιγιστικές και οι εμπλεκόμενοι επαγγελματίες καλούνται να προσαρμοστούν άμεσα στις νέες τάσεις.