Με τεράστια επιτυχία ολοκληρώθηκε η 11η ημερίδα του ΕΣΩ, με πλήθος ομιλητών από όλον τον κόσμο να μιλούν για τα κρίσιμα ζητήματα της αρχιτεκτονικής και με βραβεύσεις εμβληματικών προσώπων που έχουν αφήσει ανεξίτηλο το αποτύπωμα τους στον κλάδο.
Με μεγάλη επιτυχία και με τεράστια προσέλευση κόσμου, πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 24 Μαΐου η 11η διοργάνωση της ημερίδας ΕΣΩ, στην Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Το κοινό είχε την ευκαιρία να ζήσει από κοντά την εμπειρία του MULTIVERSE, της ταυτόχρονης συμβίωσης και συνύπαρξης ποικίλων μορφών φυσικής και τεχνίτης ζωής. Ειδικότερα, σπουδαία και καταξιωμένοι αρχιτέκτονες από το Λονδίνο, την Κοπεγχάγη, το Τόκυο, την Ιερουσαλήμ, την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη παρουσίασαν τα καινοτόμα έργα τους, καθώς και προτάσεις για τον επανασχεδιασμό των σύγχρονων μητροπόλεων και της υπαίθρου. Η βελτίωση του αστικού τρόπου ζωής, η επανακατοίκηση χώρων μετάβασης στη σύγχρονη πόλη και η επανασύνδεση της αρχιτεκτονικής με τις εικαστικές τέχνες ήταν κάποια από τα σημαντικότερα θέματα που συζητήθηκαν στην ημερίδα. Κορυφαίο γεγονός του ΕΣΩ αποτέλεσαν τα Archisearch Lifetime Achievement Awards, τα οποία απονέμονται για πέμπτη συναπτή φορά.
Στο πλαίσιο αυτό, διακρίθηκαν για την συνεισφορά τους στον αρχιτεκτονικό τομέα μεγάλα ονόματα όπως ο Δημήτρης Αντωνακάκης, ο Δημήτρης Φιλιππίδης, ο Κυριάκος Κυριακίδης, καθώς και η εικαστικός και ακαδημαϊκός Ρένα Παπασπύρου. Το event πραγματοποιήθηκε σε παραγωγή της Design Ambassador με επιμέλεια περιεχομένου από το Archisearch. Την εκδήλωση παρουσίασαν η Δανάη Μακρή, επικεφαλής περιεχομένου της Design Ambassador και ο Νικόλας Μπαρελιέ, αρχιτέκτονας και ιδρυτής του clothing brand Scala.
Η αρχιτεκτονική ως μορφή ελεύθερης έκφρασης
Τις ομιλίες της ημερίδας άνοιξε η αρχιτέκτονας, ερευνήτρια και ακαδημαϊκός Μυρτώ Κιούρτη, η οποία τόνισε ότι οι αρχιτέκτονες θα πρέπει να λειτουργούν ως «ψυχολόγοι» και να αποτυπώνουν στο αστικό τοπίο την διαφορετικότητα των ανθρώπων, δημιουργώντας αρμονικά ένα ενιαίο σύνολο που θα κυριαρχεί η μοναδικότητα του καθενός. Ακολούθως, στο βήμα ανέβηκε ο Γιώργος Μπάτζιος, αρχιτέκτονας και ιδρυτής του γραφείου George Batzios Architects, ο οποίος παρουσιάζοντας σπουδαία έργα του, εξήγησε ότι ιδεατά η αρχιτεκτονική θα πρέπει να λειτουργεί ελεύθερα, δίχως να περιορίζεται από τις επιταγές της λειτουργικότητας και των πολεοδομικών κανονισμών, δηλαδή από παράγοντες που περιορίζουν τις καλλιτεχνικές της προοπτικές. Στη συνέχεια ο Γιώργος Τσολάκης, αρχιτέκτονας και ιδρυτής των Tsolakis Architects, μίλησε για την αγωνία της μορφογένεσης κατά τη σχεδιαστική διαδικασία, αναλύοντας πώς το γραφείο του χρησιμοποιεί ως συνθετικό εργαλείο το κενό για την παραγωγή του πλήρους. Τελευταίος ομιλητής πριν της έναρξη του πρώτου πάνελ, ήταν ο Γιώργος Αρμάος, διευθυντής της γκαλερί Gagosian στο Λονδίνο. Ο ίδιος σημείωσε πως διανύουμε μία εποχή διαχωρισμού της αρχιτεκτονικής από τις εικαστικές τέχνες και ότι υπάρχει η ανάγκη να επαναπροσδιοριστούν οι σχέσεις μεταξύ τους.
Σεβασμός της πολιτιστικής κληρονομιάς και του φυσικού τοπίου
Σειρά στη σκηνή της ΕΣΩ είχε το πρώτο πάνελ της ημερίδας με τίτλο Back to Basics, με συντονιστή τον Στάθη Καλύβα, συγγραφέα και καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και ομιλητές τον Μιχάλη Ραυτόπουλο, αρχιτέκτονα και ιδρυτικό μέλος του γραφείου AREA, τον Μanuel Aires Mateus, αρχιτέκτονα και ιδρυτή του γραφείου Francisco Aires Mateus Arquitectos, την Momoyo Kaijima, αρχιτέκτονα και συνιδρύτρια του γραφείου ATELIER BOW WOW και τον Ιάσονα Τσάκωνα, επιχειρηματία και ιδρυτή της εταιρείας ανάπτυξης ακινήτων Oliaros. Η συζήτηση κινήθηκε γύρω από το μέλλον του ελληνικού τουρισμού χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα μελέτης την περίπτωση της Σίφνου, με αφορμή το νέο σχέδιο οικιστικής ανάπτυξης που ετοιμάζεται να εφαρμόσει η Oliaros στο νησί. Στόχος είναι οι νέες κατοικίες να ενταχθούν αρμονικά στο φυσικό τοπίο και στο παραδοσιακό ύφος του νησιού, χωρίς να γίνουν αλλαγές που θα αλλοιώσουν τον χαρακτήρα του. Οι εμπλεκόμενοι αρχιτέκτονες καλούνται να αναγνωρίσουν και να εκτιμήσουν την εγγενή ομορφιά του νησιού και να προασπίσουν την ιδέα ότι η βιομηχανία φιλοξενίας και τουρισμού δεν θα πρέπει να στρέφεται μόνο στην άνεση των επισκεπτών, αλλά να επιζητά έργα που θα σέβονται το φυσικό περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομία του εκάστοτε τόπου.
Με το πέρας του πάνελ, τον λόγο πήρε ο αρχιτέκτονας Arthur Mamou Mani, ο οποίος εστίασε στον παραμετρικό σχεδιασμό για την παραγωγή μιας βιώσιμης αρχιτεκτονικής. Στη συζήτηση που ακολούθησε με τον αρχιτέκτονα και ιδρυτή της ECOWEEK, Ηλία Μεσσίνα, ο Arthur Mamou Mani τόνισε πως ο παραμετρικός σχεδιασμός προκύπτει ως ατέρμονος συλλογικός αγώνας και όχι ως επιβολή της ιδέας ενός συγκεκριμένου σχεδιαστή, οδηγώντας σε μια κάθαρση που απελευθερώνει τον αρχιτέκτονα από την αλαζονεία του καθολικού δημιουργού.
Archisearch Lifetime Achievement Awards
Λίγο πριν το διάλειμμα της ημερίδας πραγματοποιήθηκε η πέμπτη, κατά σειρά, απονομή των Βραβείων Συνολικής Προσφοράς Archisearch (Archisearch Lifetime Achievement Awards). Στη σκηνή της ΕΣΩ, ανέβηκε πρώτος ο καλλιτέχνης Ηλίας Παπαηλιάκης, ο οποίος προλόγισε και παρέδωσε το βραβείο στην εικαστικό, ακαδημαϊκό και δασκάλα του στην ΑΣΚΤ της Αθήνας, Ρένα Παπασπύρου, που υπήρξε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια η οποία διηύθυνε Εργαστήριο στην ιστορία της Σχολής. Με βασικό ερμηνευτικό εργαλείο την τεχνική της αποτοίχισης, η Ρ. Παπασπύρου δουλεύει με θραύσματα από ευρεθέντα, προκατασκευασμένα υλικά τα οποία αποσπά από το σώμα της πόλης. «Η ύλη είναι φορέας του χρόνου. Ο χώρος του κάθε κάτοικου είναι οι επιφάνειες που τον περιβάλλουν: οι τοίχοι του, το χαρτί που γράφει, η επιφάνεια του τραπεζιού και το πατημένο κουτάκι της μπίρας που ήπιε. Αξίζει να δώσουμε στις εικόνες του υποσυνειδήτου τη θέση που τους αρμόζει στη καθημερινή μας ζωή» δήλωσε η ίδια.
Αμέσως μετά, στη σκηνή ανέβηκε ο αρχιτέκτονας και ακαδημαϊκός Παναγιώτης Πάγκαλος, ο οποίος παρέδωσε τα βραβεία Συνολικής Προσφοράς σε τρεις σπουδαίους αρχιτέκτονες και δασκάλους: τον Δημήτρη Αντωνακάκη, τον Δημήτρη Φιλιππίδη και τον Κυριάκο Κυριακίδη. Ο Δ. Αντωνάκης ήταν πάντοτε υπέρμαχος της ιδέας ότι πρέπει «να στρέψουμε την προσοχή μας από τον αρχιτέκτονα στην αρχιτεκτονική δημιουργία και τον δημόσιο χώρο της πόλης» και στοχαζόταν την άρρηκτη σχέση της κατοικίας με τον άνθρωπο. Με τη σειρά του, ο Δ. Φιλιππίδης ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την «πολλαπλότητα και την πηγαία πολυπλοκότητα» της ανώνυμης ελληνικής αρχιτεκτονικής και το πώς αυτή μπορεί να εμπλουτίσει δραστικά, με «άμεσες, πρωτότυπες και τολμηρές λύσεις» την επώνυμη αρχιτεκτονική θεωρία και πράξη.
Τέλος, ο Κυριάκος Κυριακίδης διετέλεσε για δέκα χρόνια επιμελητής της Έδρας Οικοδομικής του ΕΜΠ, ενώ παράλληλα, ίδρυσε το δικό του αρχιτεκτονικό γραφείο μαζί με την αρχιτέκτονα και σύντροφό του Αντέλα Παΐζη. Αποτέλεσε στυλοβάτης του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής (ΕΙΑ) και επί σειρά ετών έδωσε μάχη για την ανάδειξη της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής. Το γραφείο του ειδικεύθηκε στο σχεδιασμό νοσοκομειακών κτιρίων, δίνοντας έμφαση στην απλότητα, τη λειτουργικότητα και τις καθαρές γεωμετρικές φόρμες στον σχεδιασμό.
Βιοκλιματικός σχεδιασμός και επανασύνδεση με τη φύση
Μετά την ολοκλήρωση των βραβεύσεων, τον λόγο πήρε ο Kristian Villadsen, αρχιτέκτονας και διευθυντής του γραφείου GEHL στη Κοπεγχάγη, που ειδικεύεται σε βιώσιμες στρατηγικές αστικής ανάπτυξης με ανθρωποκεντρική στόχευση. Στη συζήτηση που ακολούθησε με τον αρχιτέκτονα και ιδρυτή της ECOWEEK, Ηλία Μεσσίνα, και τον Σπύρο Πέγκα, υποψήφιο δήμαρχο Θεσσαλονίκης, ο Villadsen υπογράμμισε την ανάγκη να υπάρξουν συλλογικές δράσεις, κατά τις οποίες οι αρχιτέκτονες, οι πολίτες και οι δημόσιοι φορείς θα συνεργάζονται από κοινού και θα αποφασίζουν για το μέλλον των γειτονιών τους και των πόλεων ευρύτερα. Επόμενη ομιλήτρια, ήταν η αρχιτέκτονας Χρύσα Σταματοπούλου από τους GRIMSHAW Architects, η οποία παρουσίασε μια σειρά έργων μεταφορών που έχει αναλάβει το γραφείο της. Η ίδια τόνισε πώς κατά τον σχεδιασμό τους έμφαση δόθηκε στην εμπειρία που θα λαμβάνει ο ταξιδιώτης, καθώς και στη διασύνδεση των επιμέρους σταθμών μεταξύ τους και με τον τριγύρω αστικό ιστό.
Η 11η ημερίδα ΕΣΩ έκλεισε με την ομιλία του Yoshiharu Tsukamoto, αρχιτέκτονα και συνιδρυτή του ATELIER BOW WOW. Κύριο θέμα της παρουσίασής του ήταν η σχέση της ελληνικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με την ιαπωνική κουλτούρα, έχοντας ως παράδειγμα το έργο του Δημήτρη Πικιώνη. Στο πλαίσιο αυτό, έδειξε στο κοινό έργα του από την ύπαιθρο της Ιαπωνίας ως πρότυπα παραδείγματα για την αναθεώρηση του τρόπου σχεδιασμού της ελληνικής υπαίθρου, με έμφαση στα ευάλωτα νησιωτικά οικοσυστήματα. Στη σύντομη συζήτηση που ακολούθησε με τον συγγραφέα και καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Στάθη Καλύβα, ο αρχιτέκτονας υποστήριξε την άμεση επανασύνδεση των ανθρώπων με τη φύση.