Ποια είναι η πρόκληση που θέτουν οι νέες τεχνολογίες στη φυσιογνωμία της αρχιτεκτονικής και πώς η παράδοση επιβιώνει στο νέο ψηφιακό περιβάλλον;
Ίσως είναι πολύ νωρίς για να γίνει ένας απολογισμός για το ποιες είναι οι αισθητικές επιπτώσεις της συνεχιζόμενης υιοθέτησης της ρομποτικής, όσον αφορά την αυτόματη συναρμολόγηση αρχιτεκτονικών μερών ή εξαρτημάτων ή το τοπίο που διαμορφώνεται στην Αρχιτεκτονική ως τέχνη και επιστήμη, σύμφωνα με τους ειδικούς του χώρου.
Για την ακρίβεια, η αρχιτεκτονική συνθέτει επιμέρους γνωσιακά πεδία από τις καλές τέχνες, τις ανθρωπιστικές επιστήμες ή τις γνώσεις ενός πολιτικού μηχανικού η οποία δίνει έμφαση στις τεχνικές όψεις της κατασκευαστικής δραστηριότητας κλπ.
Πάνε αρκετά χρόνια που οι αρχιτέκτονες σχεδίαζαν ακόμη με το χέρι σε ρυζόχαρτα. Τα σύγχρονα υπολογιστικά συστήματα αποτελούν πλέον το βασικό εργαλείο για τη σύλληψη και αποτύπωση των αρχιτεκτονικών έργων. Στις μέρες μας υπάρχουν σχεδιαστικά προγράμματα με τεράστιες δυνατότητες, σε σχέση με το παρελθόν, που ανοίγουν νέους ορίζοντες στην Αρχιτεκτονική και το σχέδιο με σύγχρονα αποτελέσματα, που αρκετές φορές δεν μπορούσαν να αποδοθούν με τα παραδοσιακά μέσα σχεδίασης.
Η επιρροή της ψηφιακής τεχνολογίας είναι ορατή σε όλα τα στάδια της αρχιτεκτονικής διαδικασίας. Είτε αναφερόμαστε σε μεθόδους σχεδίασης, στη δημιουργία και επεξεργασία ενός έργου και καταλήγοντας στο στάδιο της κατασκευής τους. Ειδικότερα, πλέον ένας αρχιτέκτονας δεν σχεδιάζει γραμμές σε Autocad αρχεία, αλλά χρησιμοποιεί BIM πλατφόρμες έχοντας τη δυνατότητα να ενσωματώσει πολύπλοκες πληροφορίες για τις ιδιότητες, τα χαρακτηριστικά και την συμπεριφορά των υλικών, ενσωματώνοντας άμεσα όλα τα τελευταία δεδομένα για τις ανάγκες της σχεδίασης.
Drones, 3D laser και printers έρχονται να προστεθούν στην «εργαλειοθήκη» ενός επαγγελματία. Η έννοια της «εικονική πραγματικότητας» εδραιώνεται στις εργασίες τα τελευταία χρόνια, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ ιδέας, απεικόνισης και υλοποίησης. Την ίδια ώρα, ρομποτική και τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να αποτελέσουν την επόμενη τεχνολογία αιχμής στον κλάδο της αρχιτεκτονικής.
Ερωτήματα
Κατά τις εκτιμήσεις ειδικών του χώρου, τα σύγχρονα σχεδιαστικά μέσα υπόκεινται συχνά σε επαναπροσδιορισμό και γενικότερα «κατευθύνουν» τη δημιουργική πράξη. Άραγε οι νέες τεχνολογίες έχουν διαβρώσει τις δομικές πτυχές και το νόημα της ίδιας της Αρχιτεκτονικής;
Αρκετοί ισχυρίζονται πως όταν εφαρμόζονται οι ψηφιακές κατασκευές στην αρχιτεκτονική δίνεται περισσότερο έμφαση στα υλικά και τις εκάστοτε τεχνικές, παρά στην ουσία: τη διανοητική γνώση. Μάλιστα, σε Σχολές και τα Πανεπιστήμια είναι όλο και περισσότερα πλέον τα διαθέσιμα αυτά μηχανήματα.
Ωστόσο, οι νέες ψηφιακές δυνατότητες δεν αποτελούν απλώς ένα εργαλείο ή μια τεχνολογική αναβάθμιση στον κλάδο. Είναι μια σημαντική ευκαιρία να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο ασχολούμαστε με την αρχιτεκτονική και να ενσωματώσουμε αρχές περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας.
Μπορεί όμως να συνδυαστεί η λαϊκή αρχιτεκτονική, η λαϊκή κουλτούρα και οι παραδόσεις μιας κοινωνίας με τις σύγχρονες – ψηφιακές – τάσεις στην Αρχιτεκτονική και τις κατασκευές;
Η απάντηση είναι ΝΑΙ. Απαιτούνται όμως ακόμη αρκετά βήματα. Για την ώρα, οι πρωτοβουλίες επικεντρώνονται σε έργα μικρής κλίμακας, τα οποία όμως εκτιμάται πως θα «ανοίξουν το δρόμο» για πιο εξελιγμένες σύνθετες λύσεις που θα μπορούν να διατηρήσουν τη ταυτότητα και τη παράδοση τοπικών κοινωνιών στην Αρχιτεκτονική και τις κατασκευές χρησιμοποιούνται σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες.
Η «ψηφιακή παραδοσιακή αρχιτεκτονική» στο επίκεντρο….
Σε αυτό το πλαίσιο, αναδύεται μια στρατηγική που ονομάζεται «ψηφιακή παραδοσιακή αρχιτεκτονική», η οποία συνδυάζει τις αρχές της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και της τρέχουσας ψηφιακής τεχνολογίας, σε μια προσπάθεια να γίνει ο σύγχρονος σχεδιασμός πιο προσιτός και καινοτόμος.
Όπως αναφέρουν οι συγγραφείς του βιβλίου Digital Vernacular: Architectural Principles, Tools, and Processes, Ραλφ Νέλσον και Τζέιμς Στίβενς, η συνεχής «επιστροφή στις ρίζες» είναι ένας τρόπος να παραμένει κανείς συνδεδεμένος με θεμελιώδεις πτυχές της αρχιτεκτονικής και να τις αντιμετωπίζει με φρέσκες ιδέες και νέες προοπτικές.
Παραδείγματα απ’ όλο τον κόσμο
Στην πόλη Μεντόζα της Αργεντινής ένα ερευνητές κατασκεύασαν έναν αργαλειό με «ψηφιακά κομμένο ξύλο» ώστε ιθαγενείς να δημιουργούν τα παραδοσιακά τους υφαντά.
Στη βορειοανατολική Βραζιλία, μια μελέτη με τίτλο «Artífices Digitais» από το Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο της πολιτείας Ceará χρησιμοποίησαν επίσης ψηφιακά εργαλεία. Για ποιο λόγο; Με τη δυνατότητα που δίνει η 3D εκτύπωση, δημιούργησαν κομμάτια ώστε να αποκαταστήσουν καταστραμμένα τμήματα ενός ναού μιας εκκλησίας.
Οι παραπάνω ιστορίες είναι κάποια από τη πληθώρα λύσεων που μπορεί να παρέχει ο συνδυασμός της ψηφιακής τεχνολογίας με πατροπαράδοτες τεχνικές.
Είναι γεγονός πως οι σύγχρονες τεχνολογίες κάνουν τα πάντα να φαίνονται όλα όμοια, χωρίς καμιά διαφορετικότητα, γεγονός που δημιουργεί την ανάγκη να εκφραστεί με κάποιο τρόπο η μοναδικότητα ενός τόπου, μιας κοινότητας ή το έργο ενός αρχιτέκτονα.
Υπό αυτή την έννοια, η σύνδεση μεταξύ αυτών των «δύο κόσμων», του ψηφιακού και της παράδοσης, είναι μια εναλλακτική λύση μεταξύ της συστηματικής αντιγραφής και της μοναδικής «χειροτεχνίας».
Μια από τις πιο συνηθισμένες πρώτες ύλες στη Παραγουάη είναι το τούβλο, το οποίο μπορεί εύκολα να προμηθευτεί κανείς. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο FabLab στην Ασουνσιόν της Παραγουάης δημιούργησαν ψηφιακά μια συσκευή η οποία βοηθά στα διαφορετικά μοτίβα και τεχνοτροπίες στην τοιχοποιία. Το παράδειγμα αυτό κατά τους ίδιους εντάσσεται στη κατηγορία «υβριδική χειροτεχνία»
Ένα άλλο παράδειγμα όπου συνδυάζονται ψηφιακά εργαλεία με τη παράδοση συναντάμε στην Ινδία στο τομέα της πλινθοκεραμοποιίας (κατασκευή τούβλων και κεραμιδιών).
Συστήματα laser «κόβουν» καλούπια από πηλό της περιοχής. Με ειδικό λογισμικό δημιουργούνται οι κατάλληλες «στροφές» για την δημιουργία καμινάδων που συναντάμε στην Αγγλία του 17ου αιώνα.
Θα κατασκευάζονται μεγάλα κτίρια… με έναν εκτυπωτή;
Από την άλλη πλευρά, ο Γερμανός σχεδιαστής Markus Kayser κατασκεύασε μια μηχανή τρισδιάστατης εκτύπωσης που χρησιμοποιεί το φως του ήλιου και την άμμο για να κατασκευάσει γυάλινα αντικείμενα στην έρημο.
Στο εν λόγω project (Solar Sinter) που έλαβε χώρα στις ερήμους της Αιγύπτου χρησιμοποιήθηκε ένας μεγάλος ειδικός φακός για να εστιάσει μια δέσμη ηλιακού φωτός, δημιουργώντας θερμοκρασίες μεταξύ 1400 και 1600 βαθμών Κελσίου.
Αυτή η θερμοκρασία είναι αρκετά υψηλή ώστε να λιώσει η πυριτική άμμος και να δημιουργηθούν γυάλινα σχήματα, στρώμα προς στρώμα, μέσα σε ένα κουτί άμμου που ήταν τοποθετημένο κάτω από το φακό.
Κινητήρες που λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια μετακινούν το κουτί στον οριζόντιο και κάθετο άξονα κατά μήκος μιας ελεγχόμενης από υπολογιστή διαδρομής και ένα νέο στρώμα άμμου πασπαλίζεται από πάνω μετά από κάθε πέρασμα της δέσμης φωτός.
Αισθητήρες φωτός παρακολουθούν τον ήλιο καθώς κινείται στον ουρανό και ολόκληρο το μηχάνημα περιστρέφεται στη βάση του για να διασφαλίζεται ότι ο φακός παράγει πάντα το βέλτιστο επίπεδο θερμότητας. Μόλις όλα τα στρώματα λιώσουν στη θέση τους, το κομμάτι αφήνεται να κρυώσει και ανασύρεται από το κουτί με την άμμο.
Το πείραμα αυτό λειτούργησε τελικά ως βάση για μια εντελώς νέα μέθοδο κατασκευής και τρισδιάστατης εκτύπωσης, τόσο πολύ ώστε, χρόνια αργότερα, ονομάστηκε διαδικασία D-Shape.
Η άμμος αντιδρά χημικά με ένα συνδετικό υλικό για να σχηματίσει ένα υλικό από ψαμμίτη. Τα εξαρτήματα D-Shape είναι πολύ ανθεκτικά και συγκρίνονται με οπλισμένο σκυρόδεμα. Ο εκτυπωτής βρίσκεται σε ένα πλαίσιο 6m επί 6m και στόχος είναι να δημιουργηθούν στο μέλλον κτίρια πλήρους κλίμακας!
Όπως προαναφέρθηκε σήμερα λαμβάνουν χώρα πολλές πρωτοβουλίες ώστε να συνδυαστούν με επιτυχία οι ψηφιακές τεχνολογίες με τη λαϊκή αρχιτεκτονική τις ανάγκες μιας κοινωνίας. Ότι έχει επιτευχθεί είναι ακόμη σε μικρή κλίμακα, ωστόσο τα παραπάνω παραδείγματα δείχνουν ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε χώμα, άμμο ή οποιοδήποτε άλλο φυσικό υλικό για να συνδέσουμε τις νέες τεχνολογίες με τις «τοπικές τεχνικές».
Περαιτέρω, αποδεικνύεται ότι δεν χρειάζεται τελικά να «θυσιάσουμε» τίποτα από τα δυο στο μέλλον για τις ανάγκες της Αρχιτεκτονικής. Ίσως μάλιστα να είναι και ο ενδεδειγμένος δρόμος για μια βιώσιμη ανάπτυξη στις κατασκευές!