Κατά τη συμμετοχή της στο 4ο συνέδριο αρχιτεκτονικής και τουρισμού, που πραγματοποιήθηκε στις 4-5 Σεπτεμβρίου στη Ρόδο, η αρχιτέκτονας Πολυάννα Παρασκευά, κάνει λόγο για κοινότητες παιδιών, που διαμορφώθηκαν σε μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα.
Του Γιώργου Κατσιμιλή

Αρχιτεκτονικές συλλήψεις επικεντρωμένες στη φιλοξενία και ψυχαγωγία των παιδιών.
Οι ξενοδοχειακές μονάδες, μέσω του ποιοτικού τους αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και των ανέσεων που παρέχουν, επιδιώκουν να προσφέρουν μία ευχάριστη διαμονή σε ένα προσεγμένο περιβάλλον υψηλής αισθητικής, το οποίο θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης και χαλάρωσης. Απώτερος στόχος είναι η αναγωγή της φιλοξενίας σε μία μοναδική και αξέχαστη εμπειρία.
Ακολουθώντας την παραπάνω γραμμή, οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις αποπειράθηκαν να διαμορφώσουν τις δομές τους, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες όλων των ατόμων που υποδέχονται, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών. Έτσι πολλοί επαγγελματίες του κλάδου, επένδυσαν στην δημιουργία αντίστοιχων χώρων, ανεβάζοντας κατά πολύ τον πήχη στον τομέα της φιλοξενίας. Η άμεση ανταπόκριση του κοινού, οδήγησε στη συγκρότηση ενός θεματικού τουρισμού, με αποτέλεσμα η ιδέα υλοποίησης ξενοδοχειακών υποδομών που απευθύνεται σε παιδιά, να γίνει ταχέως εξαιρετικά δημοφιλής.

Ο σχεδιασμός των εν λόγω εγκαταστάσεων ποικίλλει, καθώς αυτός εξαρτάται από τον τόπο, τον περιβάλλοντα χώρο και την ιστορία του, ενώ παράλληλα λαμβάνονται υπόψη οι βιοκλιματικές και οικολογικές αρχές. Η ιδιαιτερότητα της αρχιτεκτονικής σύνθεσης, προκύπτει από την ελευθερία σε σχέση με το κτιριολογικό πρόγραμμα, χωρίς να παραμερίζονται η ασφάλεια και φυσικά το παιδαγωγικό έργο. Είναι σημαντικό τα παιδιά να έχουν ενεργό ρόλο μέσα σε αυτούς τους χώρους, ώστε οι διακοπές τους να χαρακτηρίζονται από στιγμές διασκέδασης, χαλάρωσης και δημιουργικής έκφρασης. Προτεραιότητα δίδεται στην κοινωνικοποίηση τους, στον εμπλουτισμό των γνώσεων τους και στην ουσιαστική επαφή με τη φύση, αναπτύσσοντας μέσω αυτής, οικολογική συνείδηση.

Έχοντας ως κινητήριο μοχλό τα υλικά της απλότητας και της φαντασίας, συνδυαστικά με τα ερεθίσματα από εικόνες και σύμβολα, παρμένα από το λεξιλόγιο της παιδικής δημιουργίας, προτείνεται, ένας συλλογικός τρόπος ζωής, όπου οι διαφορετικές προελεύσεις ή εθνικότητες δεν αποτελούν φραγμό. Το παιχνίδι και οι από κοινού εμπειρίες που προσφέρει ο χώρος, δημιουργούν γέφυρες στην επικοινωνία μεταξύ των παιδιών .

Η Πολυάννα Παρασκευά, ως εμπνευστής αρχιτέκτονας και έχοντας την πρωτοβουλία να προτείνει ανάλογους χώρους σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες στις αρχές της δεκαετίας του ’90, παρουσίασε στο 4ο συνέδριο αρχιτεκτονικής και τουρισμού της Ρόδου, μεταξύ άλλων, πέντε έργα που ξεχώρισαν για τις παιδικές τους κοινότητες: το «Παιδικό Χωριό», την «Κιβωτό», το «Ελιόπανο», το «Sand Castle» και το «Cocoon».

«Παιδικό χωριό»
Το «Παιδικό Χωριό» αποτελεί την πρώτη εγκατάσταση, που εξειδικεύτηκε στην φιλοξενία παιδιών και υλοποιήθηκε το 1993 στο ξενοδοχείο Rithymna Beach, της αλυσίδας Grecotel και αργότερα της Aquila, στο Ρέθυμνο Κρήτης. Την επόμενη χρονιά το έργο, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην «Biennalle Νέων Καλλιτεχνών» της Λισσαβόνας.

Η χωροταξία του «Παιδικού Χωριού», βασίζεται σε μία κεντρική διαδρομή – άξονα, γύρω από τη οποία αναπτύσσονται θεματικές ενότητες. Το πρώτο κτίριο χαρακτηρίζεται από μία σειρά με κοιλότητες, οι οποίες αποτελούν χώρους κατοικίας στην κλίμακα των παιδιών. Παρατηρώντας το έργο εξωτερικά, οι προεξέχοντες χώροι παραπέμπουν σε αρχέτυπες μορφές σπιτιών, οι οποίες στο σύνολο τους δημιουργούν την αίσθηση μίας λιλιπούτειας πολιτείας. Πρόκειται για μία ανοικτή γειτονιά, όπου τα όρια της ιδιωτικότητας και της δημόσιας ζωής γίνονται ρευστά. Τα παραπάνω συντελούν, ώστε το κτίριο να μετατραπεί εσωτερικά και εξωτερικά σε μία μεγάλη θεατρική σκηνή, όπου προάγεται το παιχνίδι και η επικοινωνία των παιδιών, διατηρώντας συνάμα το οικοδόμημα τον χαρακτήρα του καταλύματος.

Ξεχωριστή ενότητα αποτελούν τα εργαστήρια, τα οποία βρίσκονται γύρω από την διαμορφωμένη πλατεία. Εκεί πραγματοποιείται η δημιουργική απασχόληση των παιδιών, αφού έχουν τη δυνατότητα ενασχόλησης με τις τέχνες και τις κατασκευές, καλλιεργώντας τις δεξιότητες τους, σε ένα πλαίσιο ομαδικότητας και συλλογικής έκφρασης.
Στη συνέχεια, ακολουθώντας την κεντρική διαδρομή καταλήγουμε στον «Ξύλινο Κύβο», ο οποίος είναι ένας χώρος κατάλληλα διαμορφωμένος για παιδιά προσχολικής ηλικίας. Κάθε πλευρά του κύβου προσφέρει και μία ενδιαφέρουσα δραστηριότητα, μετατρέποντας το ίδιο το κτίριο σε ένα διαδραστικό παιχνίδι. Ενδεικτικά, στους τοίχους υπάρχει επιφάνεια ζωγραφικής και σύνθεσης παζλ, τσουλήθρα, σκάμμα άμμου και κουκλοθέατρο.

Η αρχιτεκτονική σύλληψη για τη κατασκευή μίας δομής αφιερωμένης στα παιδιά, κορυφώνεται με τον πλανόδιο θίασο. Άρματα, τα οποία κινούνται πάνω στη διαδρομή, ενισχύουν την δραματουργία και την θεατρικότητα του συνόλου, δημιουργώντας μία εντελώς παραμυθένια ατμόσφαιρα.

«Κιβωτός»
Η κιβωτός βρίσκεται στο ξενοδοχείο Porto Elounda Mare στην Ελούντα της Κρήτης και επιπλέει μέσα σε ένα κατάφυτο ελαιώνα. Έχει λάβει πολλές διακρίσεις με πιο σημαντικές: το «Α΄ Βραβείο Σύγχρονου Αρχιτεκτονικού Έργου» του «Πανελλήνιου Συλλόγου Αρχιτεκτόνων 2005», «κατηγορία Ι – Άρης Κωνσταντινίδης» και αποτελούσε την ελληνική υποψηφιότητα για το βραβείο αρχιτεκτονικής «Mies van der Rohe 2003».

Η Κιβωτός, ως σύμβολο διατήρησης της ζωής και σκεύος διάσωσης του κόσμου, είναι μία ξύλινη κατασκευή σε βάσεις στιβαρές και όγκους που αναδύονται από το νερό. Η ισορροπία είναι εσωτερική, καθώς οι όγκοι συνεργάζονται ως προς τη σταθερότητα της μορφής και τη λειτουργία.
Το κτίριο περιλαμβάνει εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης, τραπεζαρία και χώρους ξεκούρασης, διαβάσματος και ύπνου για τα παιδιά. Το υγρό στοιχείο έχει έντονη παρουσία εσωτερικά και εξωτερικά του κτιρίου, άλλοτε με τη μορφή στάσιμων επιφανειών και άλλοτε με τη μορφή ροών, δημιουργώντας ήχους και χρώματα, στοιχεία που μπορούν να αποτελέσουν αφετηρίες δραστηριότητας και φαντασίας.

«Ελιόπανο»
Το «Ελιόπανο» υλοποιήθηκε στο ξενοδοχείο Mirabello beach Iberostar στον δήμο του Αγίου Νικολάου Κρήτης. Το έργο συμμετείχε στην «4th European Biennalle of Landscape Architecture» στην Βαρκελώνη το 2004 και στην «10th Biennalle of Architecture di Venezia 2006».

Η δομή περιλαμβάνει υπαίθρια διαμόρφωση του ελαιώνα και επανάχρηση ενός μικρού υπάρχοντος βοηθητικού κτίσματος, αφού προηγήθηκαν κατάλληλες εσωτερικές αναδιαμορφώσεις. Πρόθεση ήταν να μετασχηματιστεί το ανάγλυφο του εδάφους σε επιφάνεια ανακάλυψης και παιχνιδιού.
Με αναφορά στη διαδικασία περισυλλογής των καρπών, το «Ελιόπανο» παίρνει δομική υπόσταση, γίνεται τεχνητή επιφάνεια με πλαστικότητα, που εν δυνάμει εμπεριέχει την ενέργεια παλλόμενης μεμβράνης και εύπλαστου υλικού. Διαμορφώνει χώρους στάσης, κίνησης, παιχνιδιού, υποδέχεται τη ροή του νερού που ποτίζει τα δέντρα, ενώ η ευελιξία της μορφής της πλατείας απελευθερώνει την παιδική φαντασία προς νέες και απρόβλεπτες χρήσεις. Γύρω από αυτό ελίσσεται μια διαδρομή παιχνιδιού, που επιτρέπει στο παιδί να κινηθεί ανάμεσα στα ελαιόδεντρα και να τα περιεργαστεί.

Αρκετά χρόνια αργότερα, δόθηκε η ευκαιρία να ανατεθεί στο γραφείο αντίστοιχο έργο σε ελαιώνα και να υλοποιηθεί εκ νέου η ιδέα με διαφορετικό τρόπο.
Πρόκειται για υπαίθρια διαμόρφωση παιχνιδιού και δραστηριοτήτων σε επιφάνεια 2,5 στρεμμάτων ενταγμένο σε μονάδα φιλοξενίας. Οι πιο πρόσφατες διακρίσεις που έχει λάβει είναι οι εξής: στα «Landscape Awards 2021» χρυσό βραβείο στην κατηγορία «τοπία φιλοξενίας», στα «Interiors Awards 2020» χρυσό στον τομέα της «αειφορίας» και αργυρό στον τομέα «Ψυχαγωγίας» και στα «Wood Awards 2020» αργυρό βραβείο στην κατηγορία «Wellness».

Στην ελεύθερη πορεία τα παιδιά μπορούν να ασχοληθούν με την αναρρίχηση, την αιώρηση και την κηπουρική. Επιπλέον μπορούν να γνωρίσουν εναλλακτικά μουσικά όργανα και να δοκιμάσουν τις ικανότητες τους στην ζωγραφική, στην ισορροπία και στις κατασκευές από πηλό. Φυσικά μέσα από αυτά, ενθαρρύνεται η επικοινωνία, η εξερεύνηση και η επαφή με τη φύση. Όλες οι δραστηριότητες συντελούν στην σωματική και πνευματική ανάπτυξη των παιδιών, διεγείροντας τις αισθήσεις τους.

Η στάση για τη δημιουργική απασχόληση και την ανάπαυση των παιδιών, αγκαλιάζεται από μια ημι-υπαίθρια κατασκευή οργανικού προστατευτικού περιβλήματος που θυμίζει καρπό, «κουκούλι-cocoon». Εδώ, σπόροι φυτεύονται σε μικρά δοχεία για να αναπτυχθούν με τη φροντίδα των παιδιών. Τα νέα φυτώρια θα πάρουν την οριστική τους θέση στον υπαίθριο χώρο, δημιουργώντας το «μποστάνι». Κατά αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά αποκτούν αγάπη και εξοικείωση με την καλλιέργεια της γης.

«Sand Castle» – «Κάστρο στην Άμμο» 2010
Το «Sand Castle» είναι ένα μικρό ξενοδοχείο για παιδιά στο Costa Navarino. Το συγκεκριμένο έργο έχει επιλεγεί ως «short listed project στο WAF (World Architecture Festival)» στην κατηγορία «Holiday» και έχει λάβει την 6η θέση στο «Hotel οf the Year Award, WAN 2012».
Το «Sand Castle» είναι ένας χώρος αναψυχής για παιδιά ηλικίας 5 έως 12 ετών, εμπλουτισμένος με εκπαιδευτικές δραστηριότητες και με δυνατότητα διαμονής μέσα στο συγκρότημα. Το παιχνίδι στην άμμο και οι αυθόρμητες δημιουργίες των παιδιών, μεταφράζονται σε δομές και φόρμες και συμβάλλουν στη φυσική διαμόρφωση του χώρου. Συνεπώς, μικρές χειροποίητες κατασκευές εμπλουτίζουν την μορφολογία του κτιρίου, προωθώντας την απρόσκοπτη καλλιτεχνική έκφραση.

Πιο συγκεκριμένα, η οργάνωση του οικοδομήματος στηρίζεται σε μία σπειροειδή διαδρομή, η οποία καταλήγει στον βασικό κεντρικό όγκο. Στο εσωτερικό, ο κεντρικός διάδρομος λειτουργεί ως κεντρικός άξονας συλλογής των διαφόρων δραστηριοτήτων, ενώ ταυτόχρονα κατανέμει την κίνηση προς τα ιδιαίτερα τμήματα ανάπαυσης και επιτρέπει την επιτήρηση από τους παιδαγωγούς. Ράμπες, κάνουν εφικτή τη μετάβαση σε όλα τα επίπεδα, ενώ ξύλινες μονάδες διαφοροποιούνται από τον υπόλοιπο κτιριακό όγκο και σηματοδοτούν τους χώρους φιλοξενίας. Στην καρδιά του κτιριακού συνόλου υφίσταται μία κεντρική ανοικτή πλατεία, που λειτουργεί ως περιοχή συνάθροισης και ως θεατρική σκηνή.

‘Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην ανθρωπομετρική κλίμακα, η οποία είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες και επιθυμίες του παιδιού. Οι χειροποίητες κατασκευές, από τον σταθερό εξοπλισμό μέχρι τα έπιπλα, τα οποία έχουν όλα ειδικά σχεδιαστεί, συντελούν στην οικειοποίηση του χώρου. Υλικά, χρώματα, υφές και οπτικές φυγές, δημιουργούν ένα αναπάντεχο περιβάλλον γεμάτο ερεθίσματα και μετουσιώνουν το κτίριο σε ένα μεγάλο παιχνίδι.
Συμπερασματικά η κλίμακα σχεδιασμού, η αίσθηση ροής των χώρων, η εναλλαγή στάσης και κίνησης, η συνδιαλλαγή μεταξύ ανοιχτού και κλειστού, συνθέτουν ένα δυναμικό τοπίο. Το στοιχείο της έκπληξης, η θεατρικότητα και το απρόοπτο, αποτελούν χωρικές ποιότητες, οι οποίες ενθαρρύνουν τη δημιουργικότητα και την κοινωνική ζωή των παιδιών.

«Cocoon» 2010
Το Cocoon είναι ένας βρεφονηπιακός σταθμός, ο οποίος βρίσκεται στην περιοχή Ρωμανού, στον νομό Μεσσηνίας. Το έργο αποτελούσε την ελληνική συμμετοχή για το βραβείο αρχιτεκτονικής «Mies van der Rohe 2011», επιλέγη ως «short listed project στο WAF» στην κατηγορία «Learning» στην Βαρκελώνη το 2011 και έχει λάβει έπαινο στα Βραβεία «Δομές 2011» στην κατηγορία «καλύτερο πραγματοποιημένο έργο των ετών 2008-2010».

Τα κτίρια του συγκροτήματος καλύπτουν έκταση ενός στρέμματος. Πιο αναλυτικά, κομβικό σημείο κατά τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό αποτελεί η λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας. Η σχεδιαστική διαδικασία, όσο και η μορφή, επιχειρούν μία χωρική μεταφορά της κύησης και ανατρέχουν σε χώρους που περικλείουν, εμπεριέχουν και προστατεύουν τη ζωή. Καμπυλόμορφα υπόσκαφα κτίρια με φυτεμένα δώματα, ενσωματώνονται στο φυσικό έδαφος, τα οποία με την «αγκαλιά» τους, σχηματίζουν μία υδάτινη περιοχή, προστατευμένη από τον έξω κόσμο. Οι οργανικές μορφές που αναδύονται από τη γη, δημιουργούν ένα μαλακό και ασφαλές περιβάλλον, ιδανικό για τη φιλοξενία των βρεφών. Η ίδια η σύνθεση, το ίδιο το κτίριο, ξεπροβάλλει σαν έμβιος οργανισμός μέσα από το έδαφος. Τα φυσικά στοιχεία, όπως είναι το χώμα, ο ήλιος, ο άνεμος και το νερό, περικλείουν το κτίριο και αποτελούν ένα αναπόσπαστο κομμάτι του.

Η οργάνωση του σταθμού πραγματοποιείται με την αντικριστή τοποθέτηση των χώρων, που επιτρέπει τον επιτυχή καταμερισμό των λειτουργιών του. Από τη μία πλευρά τοποθετούνται οι κοινόχρηστοι χώροι, οι οποίοι σχετίζονται με τις έντονες κοινωνικές δραστηριότητες. Η περιοχή αυτή είναι εκτεθειμένη στην ανοιχτή αυλή, με περισσότερες προσβάσεις και έκθεση στο φυσικό φωτισμό.. Από την άλλη πλευρά φιλοξενούνται οι πιο ήπιες δραστηριότητες. Σε αυτόν τον χώρο φιλτράρεται η διάχυση του φυσικού φωτός με μικρότερα κουφώματα, περσίδες και ανοίγματα στην οροφή. Παρότι ήρεμο κι ασφαλές, το Cocoon εμπεριέχει τη δυναμική να αναβλύζει ζωή και να καλύπτει με φροντίδα τις πρωταρχικές ανάγκες για την ανάπτυξη κάθε φιλοξενούμενου βρέφους.