Η ανακαίνιση είναι μία σύνθετη διαδικασία, η οποία μπορεί να αλλάξει ριζικά την εικόνα ενός κτιρίου, κάνοντάς το πιο φιλόξενο και ευχάριστο για τους χρήστες και πιο θελκτικό για τους επισκέπτες.
Ένα φαινόμενο το οποίο συναντάται στα μεγάλα αστικά κέντρα είναι η έλλειψη διαθέσιμων οικοπέδων, γεγονός που κάνει ολοένα και πιο δύσκολη την ανέγερση νέων καταστημάτων και πολυκατοικιών στο κέντρο της εκάστοτε πόλης. Δεδομένου του προβλήματος, η λύση που προτείνεται από τους αρχιτέκτονες μηχανικούς είναι η αναπαλαίωση των υφιστάμενων κτιριακών υποδομών, ιδέα η οποία συνάδει και με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Τα τελευταία πέντε χρόνια, έχει διαπιστωθεί παγκοσμίως τεράστια αύξηση του αριθμού των ανακαινίσεων, σε ποσοστό που ξεπερνάει το 25%.
Ένα κτίριο, είτε πρόκειται για επαγγελματικός χώρος είτε για κατοικία, θα πρέπει να διακρίνεται για τη «ζεστή» του διακόσμηση και για τη λειτουργικότητα του. Τα χρώματα και τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν, η μελέτη φωτισμού και τα έπιπλα που θα επιλεγούν, μπορούν να αλλάξουν ριζικά την εικόνα ενός χώρου. Συνεπώς, η ανακαίνιση δεν είναι απλώς μία στεγνή αναπαλαίωση ενός γερασμένου κτιρίου, αλλά μία ολιστική αναδιαμόρφωση του ύφους και του χαρακτήρα του. Φυσικά, ανάλογα με το είδος του ακινήτου, αλλάζουν οι προδιαγραφές και η αρχιτεκτονική προσέγγιση.

Η ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΣΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΚΤΙΡΙΑ
Το είδος του κτιρίου έχει καθοριστικό ρόλο στον τύπο της ανακαίνισης που θα πρέπει να φέρει εις πέρας ο εκάστοτε αρχιτέκτονας. Όταν πρόκειται για μία κατοικία, στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον ευχάριστο και φιλόξενο, που θα προκαλεί ηρεμία και γαλήνη στους ενοίκους και θα μπορεί να τους προσφέρει στιγμές ξεκούρασης και ψυχαγωγίας. Από την άλλη πλευρά, οι επαγγελματικοί χώροι πρέπει να είναι πιο ζωηροί, ώστε να τραβούν το βλέμμα των περαστικών και να αποτελούν πόλο έλξης για το αγοραστικό κοινό. Μέσω του design θα πρέπει να προβάλλονται τα διαθέσιμα προϊόντα και η ταυτότητα μίας επιχείρησης, ενώ ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός θα πρέπει να αποσκοπεί στη βέλτιστη λειτουργικότητα των επαγγελματικών κτιρίων επιτρέποντας τη συνεχή εισροή κόσμου.

Εξατομικευμένες προδιαγραφές και στόχοι
«Ο σχεδιασμός ενός επαγγελματικού χώρου είναι ιδιαίτερα απαιτητικός, καθώς στις μέρες μας οι χώροι αυτοί καλούνται να ανταποκριθούν σε μία πληθώρα αναγκών και να φιλοξενήσουν διάφορες λειτουργίες στον ίδιο χώρο. Για παράδειγμα, ο χώρος εργασίας ανάλογα με την περίσταση καλείται να λειτουργήσει ως χώρος συνεδριάσεων, συναντήσεων, παρουσιάσεων κλπ. Απαιτείται λοιπόν ιδιαίτερη σχεδιαστική προσέγγιση, αφού ταυτόχρονα πρέπει να ληφθεί υπόψιν και να αναδειχθεί η εταιρική ταυτότητα κάθε εταιρείας, ενώ πάντα κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι η βελτίωση της ποιότητας του εργασιακού χώρου για τους ίδιους τους εργαζόμενους. Οι κατοικίες από την άλλη, έχουν άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και εκεί ο σχεδιασμός των επίπλων και των ειδικών κατασκευών φτάνει στη μέγιστη δυνατή λεπτομέρεια. Ο σχεδιασμός είναι πλέον εντελώς εξατομικευμένος, και οι ειδικές κατασκευές σχεδιάζονται κάθε φορά από το μηδέν ανάλογα με τις ανάγκες και την αισθητική του κάθε πελάτη» επισημαίνει ο Δημήτριος Ραϊδης, Αρχιτέκτων Μηχανικός και Πολεοδόμος – Χωροτάκτης, Ιδρυτής του γραφείου Kard Architects.

«Κατά τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό μιας κατοικίας, κύριο μέλημα του μελετητή/τριας είναι η ικανοποίηση των άμεσων αναγκών του χρήστη-ιδιοκτήτη και η απαρέγκλιτη συμμόρφωση στο κτιριολογικό πρόγραμμα που έχει εκ των προτέρων σχεδιαστεί. Σε κάθε νέο κτίριο, πρωταρχικός στόχος είναι ο σωστός προσανατολισμός, η εξασφάλιση φυσικού φωτισμού, αερισμού, ηλιασμού κατά τους χειμερινούς μήνες και σκίασης κατά την περίοδο του καλοκαιριού, καθώς επίσης η δημιουργία ενός κελύφους αισθητικής και ασφάλειας. Σε ό,τι αφορά στους εσωτερικούς χώρους, κρίνεται σκόπιμη και αναγκαία η εξασφάλιση της λειτουργικότητας, της πρακτικότητας και της αισθητικής που θα ανταποκρίνεται στις εξατομικευμένες επιθυμίες του πελάτη-χρήστη» υπογραμμίζει η Ρίκα Δεληγιαννίδου, Αρχιτέκτων Μηχανικός του γραφείου Rideco Architecture and Design και προσθέτει: «αναφορικά με τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ενός επαγγελματικού χώρου, τα δεδομένα διαφοροποιούνται σημαντικά ως προς την αισθητική, όπου ο μελετητής/τρια επιλέγει και προχωρά σε λιγότερο εξατομικευμένες λύσεις-προτάσεις. Η διαχείριση του εσωτερικού χώρου γίνεται πάντα με γνώμονα την ικανοποίηση των πρακτικών απαιτήσεων των επιχειρηματιών, όπως αυτές καθορίζονται από το εταιρικό αντικείμενο και από την προοπτική των χρήσεων. Ένας άρτιος σχεδιασμός ενός επαγγελματικού χώρου (design) είναι προσανατολισμένος υπέρ των εργαζομένων οι οποίοι θα πρέπει να αισθάνονται άνετα και οικεία στον χώρο, ώστε να αποδίδουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στην εργασία τους».

Ακολούθως, η Αγγέλικα Θεοδωρίδη, Αρχιτέκτονας Εσωτερικού Χώρου & Ιδρύτρια του γραφείου 2 A.C.I.D, τονίζει πως «συχνά συναντάμε στους χώρους λάθος δυσλειτουργική εργονομία. Αυτό μπορεί να προέρχεται από κακό αρχικό σχέδιο ή απλώς να έχουν αλλάξει οι ανάγκες. Σύνηθες πρόβλημα των παλιών σπιτιών είναι οι κακές ηλεκτρολογικές, υδραυλικές εγκαταστάσεις, καθώς και η υγρασία που εισέρχεται από την οροφή και ευθύνεται για τη δυσκολία ρύθμισης της θερμοκρασίας. Πρώτο μέλημά μας είναι η σωστή εκμετάλλευση των τετραγωνικών του χώρου, υλικά “μαλακά” και ασφαλή για όλα τα μέλη της οικογένειας, με όσο το δυνατόν πιο πολλούς αποθηκευτικούς χώρους. Στους επαγγελματικούς χώρους από την άλλη, ο χώρος πρέπει να μελετηθεί λαμβάνοντας υπόψιν αρχικά το αντικείμενο που πραγματεύεται, το κοινό στο οποίο απευθύνεται και πόσο προσωπικό απασχολεί. Τα έπιπλα πρέπει να είναι λειτουργικά με αρκετούς αποθηκευτικούς χώρους, ενώ το πιο σημαντικό κομμάτι είναι αυτό του φωτισμού (συνδυασμός φυσικού και τεχνητού φωτισμού) και του σωστού αερισμού του χώρου. Η κυκλοφορία του αέρα πρέπει να γίνεται ανεμπόδιστα σε όλους τους χώρους διαβίωσης. Όλοι οι κύριοι χώροι πρέπει να έχουν ανοίγματα για την είσοδο του αέρα και όλοι οι χώροι υπηρεσίας, εξαερισμούς».

«Το δυσκολότερο κομμάτι στη μελέτη και στον σχεδιασμό μιας κατοικίας είναι πρωτίστως να σχεδιαστεί ένας χώρος που να συνάδει με τις προτιμήσεις των ιδιοκτητών και τον τρόπο ζωής τους αποτυπώνοντας την προσωπικότητά τους, αλλά ταυτόχρονα να είναι λειτουργικά άρτιος. Από την άλλη πλευρά, ένα project επαγγελματικού χώρου έχει μεγαλύτερη ποικιλία αναγκών, επομένως είναι και πιο σύνθετη η μελέτη του: θα πρέπει να αναδεικνύει το προϊόν ή την προσφερόμενη υπηρεσία, έτσι ώστε να προσελκύει το αγοραστικό κοινό, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να αποσκοπεί και στην ικανοποίηση των αναγκών και των απαιτήσεων του ιδιοκτήτη, εφαρμόζοντας καινοτόμα και λειτουργικά υλικά ανάλογα με την περίσταση. Τέλος, η σωστή διαχείριση του προϋπολογισμού, καθώς και η τήρηση των συμφωνημένων χρονοδιαγραμμάτων αποτελούν βασικό ζητούμενο τόσο στον σχεδιασμό μιας κατοικίας όσο και σε έναν επαγγελματικό χώρο» επεξηγεί η Σοφία Νικολάου, Interior Designer του γραφείου DsN Studio Design.

Ανθρωποκεντρικός σχεδιασμός
Στόχος κάθε ανακαίνισης είναι να καλύψει στο έπακρο τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε κτιρίου, καθώς και των ατόμων που φιλοξενούνται σε αυτό. Ο Κώστας Γκάγκος, Interior Designer, CEO του γραφείου Costas Gagos Architecture & Design, σημειώνει πως «ο σχεδιασμός τόσο μιας κατοικίας όσο και ενός επαγγελματικού χώρου έχουν την ίδια αφετηρία και τον ίδιο στόχο, τον άνθρωπο και την ικανοποίηση των αναγκών του. Στον σχεδιασμό μιας κατοικίας, ο αρχιτέκτονας καλείται να δημιουργήσει ένα περιβάλλον στο οποίο ο άνθρωπος ζει την καθημερινότητά του, καλύπτει αρχικά τις βασικές του ανάγκες και σε δευτερεύοντα ρόλο τις ανάγκες του για χαλάρωση, ζεστασιά και άνεση. Ο σχεδιαστής καλείται να προσαρμοστεί στην αισθητική και στην προσωπικότητα του εκάστοτε ιδιοκτήτη, οπότε η πρόκληση είναι να ψυχολογήσει τον άνθρωπο και να φέρει σε εφαρμογή το όραμά του. Από την άλλη ο σχεδιασμός ενός επαγγελματικού χώρου καλείται να εξισορροπήσει αφενός την άνεση και αισθητική ενός μεγάλου συνόλου επισκεπτών και αφετέρου τις απαιτήσεις ενός επιχειρηματία. Ο σχεδιαστής λοιπόν πρέπει να σχεδιάσει έναν εντυπωσιακό χώρο, ο οποίος σε συνδυασμό με το προσφερόμενο προϊόν θα προσελκύσει τους πελάτες. Στόχος είναι να θελήσουν να επισκεφτούν τον χώρο όχι μια, αλλά όσες περισσότερες φορές γίνεται, μένοντας ικανοποιημένοι και εντυπωσιασμένοι».

Παρόμοια άποψη έχει και η Ειρήνη Ζντράβκοβ, Αρχιτέκτονας και Interior Designer του γραφείου A&M Architects, η οποία δηλώνει ότι «για να κατανοήσουμε τις προκλήσεις και διαφορές ανάμεσα στα δύο οφείλουμε να δούμε σε ποιόν απευθύνονται. Το λεγόμενο “residential design” επικεντρώνεται στον σχεδιασμό μίας ιδιωτικής κατοικίας ενώ μέσα από το “commercial design” δημιουργούνται κοινόχρηστοι χώροι όπως γραφεία, χώροι εστίασης, καταστήματα λιανικής κ.α. Με αυτό σαν βάση καταλαβαίνουμε πως τόσο οι λειτουργίες όσο και οι στόχοι του σχεδιασμού διαφέρουν. Σε commercial χώρους, o designer καλείται να δημιουργήσει περιβάλλοντα αποτυπώνοντας μια ταυτότητα, ένα ‘‘brand’’, ενώ στην κατοικία δημιουργεί εξατομικευμένες χωρικές εμπειρίες που καθρεπτίζουν τον τρόπο ζωής του εκάστοτε πελάτη. Μια ακόμη διαφορά εντοπίζεται στα υλικά και στις προδιαγραφές τους. Συνήθως τα commercial project αφορούν έργα μεγαλύτερης κλίμακας και επισκεψιμότητας που κατ’ επέκταση απαιτούν εξειδικευμένη γνώση στην επιλογή υλικών, όπως ανθεκτικότερα δάπεδα, πυράντοχες επενδύσεις και υγειονομικά υλικά. Ωστόσο, αξίζει κλείνοντας να υπογραμμίσουμε πως οι αρχές του σχεδιασμού, είτε πρόκειται για ιδιωτικό είτε δημόσιο χώρο, παραμένουν ίδιες δηλαδή να εξυπηρετούν τη λειτουργική και αισθητική ικανοποίηση των ανθρωπίνων αναγκών σε ένα χώρο».

Με τη σειρά τους οι Δανάη Αθανασοπούλου και Γιώργος Μπουσές, Αρχιτέκτονες του γραφείου Archstudio, σημειώνουν πως «σε μία κατοικία συνήθως το βασικό ζητούμενο είναι η λειτουργικότητα και η κάλυψη των αναγκών του εκάστοτε χρήστη. Η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι η καλή επικοινωνία με τον πελάτη, ώστε το αποτέλεσμα να δικαιώσει και εμάς και εκείνον. Σε έναν επαγγελματικό χώρο ισχύει το ίδιο, αλλά εκεί τα πράγματα είναι κάποιες φορές πιο απλά, καθώς η χρήση του χώρου τις περισσότερες φορές δημιουργεί και ένα πιο σαφές πλαίσιο προδιαγραφών και σχεδιαστικών απαιτήσεων που πρέπει να καλυφθούν. Στην κατοικία υπεισέρχεται περισσότερο το προσωπικό στοιχείο και γι’ αυτό είναι σημαντικό να θεσπιστεί από την αρχή μία καλή σχέση και επικοινωνία, ώστε να εμπιστευθεί στα χέρια μας τον σχεδιασμό των πιο προσωπικών του χώρων».

Εκσυγχρονισμός και διαχρονικότητα
Η πανδημία έφερε νέα δεδομένα στις ανακαινίσεις και δημιούργησε νέες ανάγκες στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, τις οποίες πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη ο αρχιτέκτονας. «Ο σχεδιασμός μιας κατοικίας και ενός επαγγελματικού χώρου έχουν διαφορετικές αφετηρίες, ορίζονται από διαφορετικά ζητούμενα και δεδομένα. Είναι πολύ διαφορετικές οι ανάγκες, οι λειτουργίες, τα δεδομένα, οι επιθυμίες του πελάτη. Στον σχεδιασμό μιας κατοικίας πρωταρχικό ρόλο παίζει η άνεση, η ποιότητα της κατοικίας, αλλά και το αίσθημα φιλοξενίας που θα νιώσει ο χρήστης. Στο σχεδιασμό επαγγελματικών χώρων, η εργονομία και η αξία της ανθρώπινης διάδρασης, καθώς και η φύση του αντικειμένου της εταιρείας, καθορίζουν το πλαίσιο σχεδιασμού. Ωστόσο, τα δεδομένα αλλάζουν με γρήγορες ταχύτητες, και πλέον με τη συνθήκη του Work from Home που μπήκε τα τελευταία χρόνια στην καθημερινότητά μας, καλούμαστε να δούμε τις κατοικίες από μια νέα σκοπιά, να προσθέσουμε και να συνδυάσουμε νέες λειτουργίες, που μέχρι σήμερα δεν αποτελούσαν επιτακτική ανάγκη» υποστηρίζει η Ασπασία Τάκα, MSc Αρχιτέκτων Μηχανικός, Creative Director & Founder του γραφείου Taka + Partners.

Κάθε χώρος πρέπει να έχει μοναδικό διαχρονικό χαρακτήρα, ο οποίος θα το ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα κτίρια και ταυτόχρονα θα αφήνει το δικό του ανεξίτηλο αποτύπωμα στη συνείδηση των επισκεπτών και των ενοίκων. Σχετικά η Ναταλία Μπαζαίου, Αρχιτέκτων του γραφείου Natalia Bazaiou Architecture and Research, αναφέρει ότι «και στις δύο περιπτώσεις χώρων, οι μεγαλύτερες προκλήσεις έχουν να κάνουν με τη διαχρονικότητα και τη μοναδικότητα. Είναι σημαντικό το έργο να είναι σύγχρονο, αλλά και διαχρονικό. Όσο και αν περνάνε από πάνω του τα χρόνια, να στέκει επίκαιρο, με εξαίρεση βέβαια το είδος των επαγγελματικών χώρων, οι οποίοι είναι σημαντικό να αλλάζουν περιοδικά ακολουθώντας τη μόδα. Η μοναδικότητα του χώρου είναι η δημιουργία κάθε φορά από την αρχή, η γέννηση μιας νέας χωρικής συνθήκης, η οποία πέρα από ένα αναγνωρίσιμο αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο που μπορεί να έχεις, δεν πατάει σε κάτι που έχεις ξανακάνει, μιας και ο κάθε άνθρωπος ή η επαγγελματική συνθήκη για την οποία σχεδιάζεις είναι μοναδική, όπως και ο τόπος στον οποίο βρίσκεται. Η δημιουργία γίνεται βάσει μιας πολύπλοκης εξίσωσης. Κάποια μέρη της εξίσωσης είναι λογικά και συνειδητά και κάποια άλλα είναι διαισθητικά, δεν ερμηνεύονται με τη λογική, δεν μπαίνουν σε λόγια, αλλά υπαγορεύονται από την έμπνευση και μια τεράστια διάθεση να προσφέρεις στους ανθρώπους, υλοποιώντας τον χώρο των ονείρων τους».