Η μόνωση αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για την ενεργειακή απόδοση ενός κτιρίου και προσφέρει πολλαπλά οφέλη τόσο στους χρήστες όσο και στο φυσικό περιβάλλον.

Oι σύγχρονες κατασκευές σχεδιάζονται με τέτοιον τρόπο, ώστε να είναι φιλικές προς το περιβάλλον και παράλληλα να προσφέρουν συνθήκες άνεσης και ευεξίας στους χρήστες. Για τον σκοπό αυτόν, η μόνωση κατέχει πρωτεύοντα ρόλο, καθώς προστατεύει τους εσωτερικούς χώρους από την ηχορύπανση που χαρακτηρίζει τα περισσότερα αστικά κέντρα, ενώ περιορίζει την απώλεια θερμότητας, μειώνοντας σημαντικά το κόστος θέρμανσης και ψύξης. Ως εκ τούτου, η μόνωση αποτελεί βασικό κριτήριο για τη λήψη ενεργειακών πιστοποιήσεων και είναι ίσως η κυριότερη παρέμβαση που γίνεται στις ανακαινίσεις παλαιότερων κατοικιών. Στο παρόν αφιέρωμα θα μιλήσουμε εκτενώς για τα υλικά και τις σχεδιαστικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται για τη θερμική και την ηχητική θωράκιση μίας κατασκευής, αλλά και για τα πολλαπλά οφέλη που προκύπτουν από την εν λόγω διαδικασία για το περιβάλλον και τον άνθρωπο.

Σχεδιασμός και λήψη ενεργειακών πιστοποιήσεων
Ο περιορισμός του ενεργειακού αντίκτυπου ενός κτιρίου και η λήψη αντίστοιχων πιστοποιήσεων καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Παράγοντες όπως ο προσανατολισμός του κτιρίου, η αξιολόγηση του μικροκλίματος και τα δομικά υλικά που θα επιλεγούν, μπορούν να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά ενός οικοδομήματος. «Ο προσεγμένος σχεδιασμός της μόνωσης αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την ενεργειακή θωράκιση του κτιρίου. Ο σχεδιασμός της μόνωσης θα πρέπει να είναι τέτοιος, ώστε να εξασφαλίζει κατά το δυνατόν την ελαχιστοποίηση, αν όχι τον εκμηδενισμό, των θερμογεφυρών. Σημεία που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, είναι τα ανοίγματα του κτιρίου, στα οποία επίσης πρέπει να τοποθετείται η μόνωση. Ιδιαίτερη σημασία έχει η ορθή οργάνωση-διαχείριση του έργου μόνωσης, δηλαδή η σωστή σειρά των εργασιών, διότι η κατάλληλη προετοιμασία πριν την έναρξή τους, εξασφαλίζει ένα άρτιο τεχνικά αποτέλεσμα. Τέλος, ένας προσεγμένος σχεδιασμός περιλαμβάνει προσεκτική επιλογή του πάχους της μόνωσης, καθώς και του θερμομονωτικού υλικού που θα χρησιμοποιηθεί» επισημαίνει ο Επαμεινώνδας Β. Καπετανάκης, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π.- Msc και Σύμβουλος Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του γραφείου Harbour Architecture.

Επιπρόσθετα, είναι υποχρεωτικό, πλέον, τα νέα κτίρια να έχουν συγκεκριμένες ενεργειακές προδιαγραφές, ενώ σύμφωνα με τις αποφάσεις τις Ευρωπαϊκής Ένωσης, το παλαιό κτιριακό απόθεμα θα πρέπει να αναβαθμιστεί στα επόμενα χρόνια. Όπως αναφέρει η Ρίκα Δεληγιαννίδου, Αρχιτέκτων Μηχανικός του γραφείου Rideco Architecture and Design, «η ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων μπορεί να επιτευχθεί με βελτίωση των συστημάτων θέρμανσης, αντικατάσταση συσκευών ή λαμπτήρων, παραγωγή ενέργειας, αλλά κυρίως με σωστό σχεδιασμό μονώσεων και την επιλογή των κατάλληλων κατά περίπτωση υλικών. Στόχος είναι η μείωση των ενεργειακών απωλειών ενός χώρου και ο περιορισμός της άσκοπης σπατάλης ενέργειας. Η αναβάθμιση ενός κτιρίου έχει ως αποτέλεσμα την εξοικονόμηση ενεργειακών πόρων και την αναβάθμιση της ενεργειακής κατηγορίας των κατασκευών (απόκτηση ενεργειακών πιστοποιήσεων)».

Μονωτικά υλικά που πρωταγωνιστούν στην αγορά
Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, για τη θερμική και την ηχητική θωράκιση ενός κτιρίου καθοριστικό ρόλο έχει η επιλογή του κατάλληλου μονωτικού υλικού. «Με τον όρο μόνωση εννοούμε την απομόνωση ενός χώρου από τα υγρά, τη θερμότητα ή το ψύχος, αλλά και τον ήχο. Αντίστοιχα λοιπόν, η μόνωση στα κτίρια διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες: τη θερμομόνωση, τη στεγανοποίηση και την ηχομόνωση. Ένα υλικό το οποίο είναι θερμομονωτικό, μπορεί να είναι και ηχομονωτικό ταυτόχρονα, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο. Το κτιριακό κέλυφος αποτελεί την καθοριστικότερη παράμετρο για τις εσωτερικές συνθήκες, εφόσον διαχωρίζει το εσωτερικό από το εξωτερικό περιβάλλον του κτιρίου. Τα συνήθη υλικά που χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα είναι ο πετροβάμβακας ή ορυκτοβάμβακας και η εξηλασμένη ή διογκωμένη πολυστερίνη, σε διάφορες εφαρμογές. Πιο δημοφιλής -και όχι άδικα- είναι η λεγόμενη θερμοπρόσοψη, η κάλυψη δηλαδή όλου του κελύφους περιμετρικά με ειδικά μονωτικά υλικά, τα οποία θα προσφέρουν προστασία από τις εναλλαγές της θερμοκρασίας και τα καιρικά φαινόμενα. Φυσικά, σε όλα τα παραπάνω δεν θα πρέπει να αγνοούμε τη χρήση των κατάλληλων εξωτερικών θερμών κουφωμάτων με προδιαγραφές για υψηλή θερμική αντίσταση» σημειώνει η Ρ. Δεληγιαννίδου και συμπληρώνει ότι «σε ότι αφορά όμως την ηχομόνωση, δεν θα πρέπει να συγχέουμε τα υλικά και τις ιδιότητές τους, καθώς από τα παραπάνω υλικά θερμοπρόσοψης, μόνο οι πλάκες πετροβάμβακα προσφέρουν ταυτόχρονη ηχοαπορρόφηση. Επιπλέον, οι πλάκες πετροβάμβακα είναι το μοναδικό μη εύφλεκτο υλικό, καθώς τα υπόλοιπα έχουν ως βάση το πετρέλαιο. Η ηχομόνωση και η ηχοαπορρόφηση όμως, απαιτούν μία πολύ πιο σύνθετη διεργασία, καθώς ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να γίνεται και στον εσωτερικό χώρο των κτιρίων».

«Για την θερμοπρόσοψη, η οποία εφαρμόζεται στις εξωτερικές τοιχοποιίες του κτιρίου, ενδεδειγμένη επιλογή υλικού αποτελεί η γραφιτούχος διογκωμένη πολυστερίνη. Η τελευταία διαθέτει ελαστικότητα, πράγμα το οποίο εξασφαλίζει τον περιορισμό των ρωγμών στα τελικά επιχρίσματα. Είναι, επίσης, φιλική προς το περιβάλλον και ιδιαίτερα οικονομική. Από την άλλη μεριά, για τη θερμομόνωση που εφαρμόζεται εξωτερικά στις επιφάνειες των δωμάτων, ενδείκνυται η λύση της εξηλασμένης πολυστερίνης, λόγω της μεγαλύτερης αντοχής στη συμπίεση που εμφανίζει, σε σχέση με τη διογκωμένη πολυστερίνη. Στην περίπτωση της θερμομονωμένης στέγης ή στην περίπτωση που εφαρμόζεται η μόνωση εσωτερικά στην τοιχοποιία, κατάλληλη για τους σκοπούς αυτούς κρίνουμε τη χρήση του πετροβάμβακα, ο οποίος εκτός από τις θερμομονωτικές ιδιότητες που διαθέτει, προσφέρει ηχομόνωση και εξασφαλίζει πυροπροστασία» υποστηρίζει με τη σειρά του Ε. Καπετανάκης.

Οφέλη για το περιβάλλον και τον χρήστη
Τα οφέλη που προκύπτουν από μία ορθή μόνωση είναι πολλαπλά τόσο για τους χρήστες όσο και για το φυσικό περιβάλλον. Αρχικά, περιορίζονται οι δαπάνες ενέργειας, γεγονός που επιφέρει εξοικονόμηση χρημάτων και φυσικών πόρων, ενώ περιορίζεται το ανθρακικό αποτύπωμα της εκάστοτε κατασκευής. «Η σωστή θερμομόνωση συμβάλλει στη δημιουργία μίας άρτιας κατασκευής, καθώς περιορίζονται τα προβλήματα που οδηγούν σε γήρανση και φθορά του κτιρίου (ανερχόμενη υγρασία, συστολοδιαστολές, ρηγματώσεις υλικών κ.ο.κ.). Η σωστά εφαρμοσμένη θερμομόνωση σε υφιστάμενα κτίρια συμβάλλει στην αισθητική τους αρτιότητα, ανανεώνοντας την εμφάνισή τους, στη θερμική άνεση των χρηστών και στη μείωση των λειτουργικών τους εξόδων. Η σωστή θερμομόνωση του κτιριακού κελύφους συνεπικουρεί, επίσης, στη θωράκιση του κτιρίου, στην προστασία των υλικών και του φέροντα οργανισμού, καθώς και στη δημιουργία ενός άνετου και υγιεινού εσωτερικού περιβάλλοντος. Φυσικά, πολλά είναι και τα οφέλη για το ίδιο το περιβάλλον, αφού εξοικονομούνται πόροι και περιορίζεται η χρήση ορυκτών καυσίμων, τα οποία ρυπαίνουν τον πλανήτη» υπογραμμίζει ο Ε. Καπετανάκης.

«Τα άμεσα οφέλη της μόνωσης για τον χρήστη σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε ότι αφορούν την άνεσή του, την εξοικονόμηση ενέργειας, την προστασία του περιβάλλοντος και την αύξηση της αξίας του ακινήτου. Πιο συγκεκριμένα, η θερμομόνωση θα περιορίσει τις απώλειες θερμότητας, καθιστώντας τον χώρο θερμότερο τον χειμώνα και ψυχρότερο το καλοκαίρι, εξοικονομώντας ταυτόχρονα ενέργεια, καθώς οι συσκευές θέρμανσης / ψύξης, θα λειτουργούν πολύ λιγότερο. Επιπλέον, δεδομένου ότι η μόνωση ελαχιστοποιεί τη σπατάλη ενέργειας, αυτό έχει ως αντάλλαγμα τη μικρότερη εκπομπή ρύπων, με αποτέλεσμα τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα από τη χρήση του εκάστοτε χώρου» επεξηγεί η Ρ. Δεληγιαννίδου και προσθέτει πως «η ηχοπροστασία αντίστοιχα, στους χώρους καθημερινής διαβίωσης και ανάπαυσης ενός διαμερίσματος καθίσταται επιτακτικό ζητούμενο. Η συνύπαρξη των συγκατοίκων της πολυκατοικίας και των ενοίκων στα διαμερίσματα δοκιμάζεται καθημερινά. Οι συνεχείς οχλήσεις από (ολοένα αυξανόμενες) εξωτερικές και εσωτερικές πηγές θορύβου δεν ευνοούν τη μελέτη, δεν διευκολύνουν τη χαλάρωση και δυσχεραίνουν την ανάπαυση στον χώρο της σύγχρονης κατοικίας. Αυτή η δυσμενής καθημερινότητα αναδεικνύει τη κρισιμότητα της εσωτερικής διαρρύθμισης και των εφαρμοζόμενων οικοδομικών διατάξεων στα σύγχρονα κτίρια».

Κοντολογίς, η μόνωση είναι απαραίτητο στοιχείο για κάθε κτίριο, νεόδμητο ή παλαιότερο, καθώς εξασφαλίζει θερμική άνεση στους χρήστες, αυξάνει το προσδόκιμο ζωής της κατασκευής και μειώνει αισθητά το περιβαλλοντικό της αντίκτυπο. Η αγορά έχει αντιληφθεί τη σημασία των παραπάνω και επιζητά όλο και περισσότερο έργα με υψηλής κατηγορίας ενεργειακές πιστοποιήσεις. Ο προσεγμένος σχεδιασμός του κτιρίου και η επιλογή του κατάλληλου μονωτικού υλικού, αποτελούν καίριους παράγοντες για τη θωράκιση ενός οικοδομήματος από τους εξωτερικούς θορύβους, την εισροή υγρασίας και τις απώλειες θερμότητας. Τέλος, πρέπει να τονίσουμε ότι η τοποθέτηση της μόνωσης θα πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένα συνεργεία, ώστε να υπάρχει εγγύηση ότι θα επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα.