Οι συχνότερες σχεδιαστικές τάσεις που καθορίζουν το smart home και ο τρόπος που η τεχνολογία μετασχηματίζει το αρχιτεκτονικό τοπίο. Είναι τελικά το «έξυπνο» σπίτι ταυτόχρονα και πράσινο σπίτι;

Ηπράξη συνιστά το αληθινό μέτρο της ευφυΐας είχε πει κάποτε ο Napoleon Hill και τα smart home αποδεικνύουν έμπρακτα την εξυπνάδα τους, ικανοποιώντας το αίτημα του χρήστη για ταχύτητα, αποτελεσματικότητα και ενεργειακή αποδοτικότητα.
Επιθυμούμε να ανοίξουμε την τηλεόραση; Μπορούμε απλώς να ζητήσουμε από την Alexa να το κάνει για λογαριασμό μας. Και αν θέλουμε να ανάψουμε τα φώτα, αρκεί να πατήσουμε το κατάλληλο πλήκτρο του κινητού μας τηλεφώνου.

Στα smart home, η θέρμανση και ο κλιματισμός, η ασφάλεια, ο φωτισμός, τα στόρια, ο εξοπλισμός ψυχαγωγίας κ.λπ. αυτοματοποιούνται και λειτουργούν μέσω ενός κεντρικού συστήματος ελέγχου, γνωστού ως hub ή gateway, ενώ οι ιδιοκτήτες σπιτιού έχουν τη δυνατότητα να παρακάμψουν τη συγκεκριμένη λειτουργία μέσω της διεπαφής χρήστη (στο tablet, στο τηλέφωνο, στην επιφάνεια εργασίας κ.λπ.).
Το έξυπνο σπίτι του σήμερα συνδυάζει την καινοτομία με την αισθητική, δημιουργώντας ένα αρμονικό και αποτελεσματικό περιβάλλον διαβίωσης για τους χρήστες, υπογραμμίζει ο Νίκος Σ. Μοράντης, Founder & Strategy Director στη Destsetters.

Στα ύψη το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς έξυπνων κατοικιών
Η νέα διαστημική εποχή ήρθε για να μείνει, αφού το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς έξυπνων κατοικιών αποτιμήθηκε σε 78,3 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως το 2022 και αναμένεται να αυξηθεί με σύνθετο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (CAGR) 27,07% από το 2023 έως το 2030.
Σχετική έρευνα της Samsung, κορυφαίου συνεργάτη στον κλάδο των κατασκευών, σε 1.000 ενήλικες που επιθυμούσαν να αλλάξουν σπίτι (να αγοράσουν ή να νοικιάσουν) τα επόμενα πέντε χρόνια -σε συνδυασμό με την ανάλυση των τάσεων της αναζήτησης Google μεταξύ Μαρτίου 2022 και Μαρτίου 2023- πιστοποιεί ότι οι καταναλωτές είναι διατιθέμενοι να πληρώσουν ασφάλιστρο για ένα έξυπνο σπίτι, 6,5% περισσότερο από τη μέση τιμή κατοικίας στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Για το 71% των συμμετεχόντων στην έρευνα, η ενεργειακή απόδοση συνιστά βασικό παράγοντα ενός smart home ενώ το ένα τρίτο αυτών στρέφεται προς νέες κατασκευές, πιστεύοντας ότι θα έχουν προεγκατεστημένη έξυπνη τεχνολογία. Τέλος, σχεδόν το 40% των αγοραστών της Gen Z επιθυμούν το επόμενο ακίνητό τους να είναι ένα έξυπνο σπίτι.
Η αυξανόμενη τάση ενσωμάτωσης της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) σε προϊόντα smart home για έξυπνες λειτουργίες αναμένεται ότι θα οδηγήσει σε αύξηση και της ζήτησής τους. Αξιοσημείωτο είναι πως από το πρώτο εξάμηνο του 2022, το 91,9% των νοικοκυριών παγκοσμίως διέθεταν τουλάχιστον μία έξυπνη συσκευή με το σήμα της Apple, της εταιρείας που προπορεύεται των ανταγωνιστών της (Microsoft με 72,8%, Samsung με 68,7%, Amazon με 57,9% και Google με 43,7%), ενώ ταυτόχρονα η Apple διατηρούσε και την πιο πιστή βάση χρηστών, με το 39,1% των νοικοκυριών να κατέχουν 10 ή περισσότερες συσκευές της (Samsung με 4,9%, Amazon με 2,6%, η Microsoft με 2% και η Google με 1,1%).

Η ενσωμάτωση της τεχνολογίας στην αρχιτεκτονική
Η τεχνολογία αποτελούσε ανέκαθεν έναν βασικό πυλώνα εξέλιξης της αρχιτεκτονικής, δηλώνει ο Νίκος Σ. Μοράντης. Όπως μας εξηγεί, οι σχεδιαστές δεν σχεδιάζουν απλά έναν χώρο αλλά μια ολοκληρωμένη εμπειρία που στόχο έχει την άνεση, λαμβάνοντας υπόψιν τις ευκαιρίες που δίνει η τεχνολογία στο να διαμορφωθούν πιο μοντέρνοι χώροι, που θα εξυπηρετούν τις σύγχρονες ανάγκες του ανθρώπου.
Η αρχιτεκτονική καταλήγει όντως πιο έξυπνη λόγω της εφαρμογής της τεχνολογίας στους χώρους αλλά και γιατί η ίδια η τεχνολογία παρέχει νέες δυνατότητες σχεδιασμού και απεικόνισης, εξελίσσοντάς την, υπογραμμίζει.

Σε μία εποχή ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων, όπου η κλιματική αλλαγή προτάσσει καινούργια δεδομένα διαβίωσης, η αρχιτεκτονική ως “ζωντανός οργανισμός” που στεγάζει τις ανθρώπινες ανάγκες δεν θα μπορούσε να μείνει αμέτοχη, παρατηρεί η Δάφνη Ζωγράφου, Architect, Co-Founder στη Memneo Architecture συμπληρώνοντας ότι με την τεχνολογία ως σύμμαχο, η αρχιτεκτονική αφουγκράζεται τις εξελίξεις και ενσωματώνει στο “κατοικείν” τις φρέσκιες ιδέες και καινοτομίες.
Η ενσωμάτωση της τεχνολογίας στην αρχιτεκτονική έχει φέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται, κατασκευάζονται και λειτουργούν τα κτίρια, μας λέει ο Πέτρος Βερικούκης, Founder στη Very design | Architecture studio”
Από προηγμένα εργαλεία AI, με δυνατότητα αυτόματης δημιουργίας σχεδίων και μοντελοποίηση μέσα σε δευτερόλεπτα έως τη χρήση βιώσιμων υλικών και έξυπνων συστημάτων, η τεχνολογία παρέχει τη δυνατότητα στους αρχιτέκτονες να ξεπεράσουν τα όρια της δημιουργικότητας και της λειτουργικότητας, μας εξηγεί, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι η αρχιτεκτονική διατηρεί ακόμα τη δική της ανεξάρτητη διαδρομή.

Μια συνεργατική σχέση που προωθεί την εξέλιξη
Η Ελένη Κοκκινάκη, Founder – Head Architect στη 99 01 ARCHITECTS, μας μιλά για την προσπάθεια του Ιάπωνα συγγραφέα J. Tanizaki, το 1952, να εντάξει στην κατοικία του, που είχε σχεδιαστεί βασισμένη στις αρχές της παραδοσιακής ιαπωνικής αρχιτεκτονικής, νέες τεχνολογίες.
Λίγη σημασία έχει αν πέτυχε ή όχι η απόπειρά του, σημειώνει τονίζοντας ως ουσιώδες συμπέρασμα το γεγονός ότι η αρχιτεκτονική εξελίσσεται σχεδιαστικά και κατασκευαστικά, ανάλογα με τις ανθρώπινες ανάγκες και τα νέα μέσα. Ο αρχιτέκτονας καλείται να ιεραρχήσει, να οργανώσει και τελικώς να εντάξει στο σχεδιασμό του τις νέες τεχνολογίες, εφόσον είναι αναγκαίες στον χρήστη, μας εξηγεί.

Οι αρχιτέκτονες συνεχίζουν να βασίζονται στην τεχνογνωσία, τις αρχές του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και το καλλιτεχνικό τους όραμα για να διαμορφώσουν το δομημένο περιβάλλον, περιγράφει ο Πέτρος Βερικούκης, επισημαίνοντας πως παρόλο που η τεχνολογία ενισχύει την αρχιτεκτονική διαδικασία, είναι η μοναδική προοπτική του αρχιτέκτονα και η κατανόηση των ανθρώπινων αναγκών που θα συντελέσουν στη δημιουργία χώρων με νόημα – υψηλής αρχιτεκτονικής αισθητικής.
Ο συνδυασμός αρχιτεκτονικής και τεχνολογίας δημιουργεί μια συνεργατική σχέση όπου η αρχιτεκτονική εξελίσσεται, προσαρμόζεται και ευδοκιμεί, διατηρώντας τη θεμελιώδη ουσία της, καταλήγει.

Η εμφάνιση των έξυπνων τεχνολογιών έχει οδηγήσει σε μια αρχιτεκτονική πιο «έξυπνη» που δημιουργεί χώρους κατοίκησης πιο πρακτικούς, άνετους και τεχνολογικά προηγμένους, δηλώνει η Δάφνη Ζωγράφου, τονίζοντας πως οι αρχιτέκτονες πλέον καλούνται κατά τον σχεδιασμό να χρησιμοποιήσουν περισσότερα νέα “εργαλεία”, χωρίς να επισκιάσουν τα στοιχεία εντοπιότητας αλλά διατηρώντας τον ισχυρό αρχιτεκτονικό χαρακτήρα κάθε κτηρίου.

Τα smart εργαλεία της αρχιτεκτονικής σύνθεσης
H προσθήκη της λέξης smart δεν καθιστά πιο έξυπνο τον χρήστη ή το μέσο, καθώς η εξέλιξη της τεχνολογίας, των κατασκευαστικών μεθόδων και των υλικών αποτελούν άλλο ένα εργαλείο που συμμετέχει στη διαδικασία της αρχιτεκτονικής σύνθεσης, αντίστοιχα με καινοτομίες του παρελθόντος που ώθησαν την εξέλιξη του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, υπογραμμίζει η Ελένη Κοκκινάκη.
Από τα προστεγάσματα των παραδοσιακών κτισμάτων στη διαχείριση μεταβαλλόμενων όψεων ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες, η αρχιτεκτονική σκέψη και αναζήτηση ήταν πάντα παρούσα, ανταποκρινόμενη στις σύγχρονες απαιτήσεις, περιγράφει.

Η αρχιτεκτονική γίνεται πιο «έξυπνη» από αυτή την διαδικασία, μας λέει τονίζοντας πως συνιστά επιλογή του αρχιτέκτονα αν και κατά πόσο θα εντάξει τις “smart” τεχνολογίες στον σχεδιασμό του. Η διαδικασία αυτή είναι σημαντική για την αρχιτεκτονική, αποτελώντας το εξελισσόμενο δομικό στοιχείο που την κρατά ζωντανή και επίκαιρη, καταλήγει.
Οι αρχιτέκτονες καλούνται ολοένα και περισσότερο να σχεδιάζουν χώρους με επίκεντρο την αυτοματοποίηση, δηλώνει ο Νίκος Σ. Μοράντης. Ο εξατομικευμένος αυτοματισμός που εξασφαλίζουν οι τεχνολογίες smart home επιτρέπει στους χρήστες να προσαρμόζουν και να ελέγχουν διάφορες πτυχές του περιβάλλοντος διαβίωσής τους, υπογραμμίζει ο Πέτρος Βερικούκης διευκρινίζοντας πως αυτό περιλαμβάνει πληθώρα συστημάτων, όπως έξυπνους αισθητήρες, θερμοστάτες, έξυπνες σκούπες, αυτοματοποιημένες λειτουργίες φωτισμού και σκίασης των ανοιγμάτων που προσαρμόζονται στις ατομικές προτιμήσεις και βελτιστοποιούν την ενεργειακή απόδοση.

Οι σχεδιαστικές τάσεις σχετικά με το smart home δεν έχουν να κάνουν με το αισθητικό κομμάτι αλλά κυρίως με το λειτουργικό, προσφέροντας μέσω της τεχνολογίας μια ολιστική διαχείριση του σπιτιού, παρατηρεί ο Νίκος Σ. Μοράντης. Η συνδεσιμότητα και η διαλειτουργικότητα είναι βασικές τάσεις στον σχεδιασμό του έξυπνου σπιτιού, συμπληρώνει ο Πέτρος Βερικούκης επισημαίνοντας πως η ενσωμάτωση διαφορετικών συσκευών και συστημάτων μέσω μιας εφαρμογής έξυπνου σπιτιού εξασφαλίζει απρόσκοπτη επικοινωνία και έλεγχο, επιτρέποντας στους χρήστες να διαχειρίζονται τα σπίτια τους χωρίς κόπο, φωνητικά και από απόσταση.
Τα έξυπνα σπίτια ενσωματώνουν προηγμένα συστήματα ασφαλείας, όπως έξυπνες κλειδαριές και κάμερες παρακολούθησης, μαζί με μέτρα προστασίας δεδομένων για τη διασφάλιση της ασφάλειας και της ιδιωτικής ζωής των κατοίκων, περιγράφει.

Είναι το smart home ταυτόχρονα και πράσινο σπίτι;
Σήμερα περισσότερα από ποτέ είναι απαραίτητο τα “έξυπνα κτίρια” να είναι και “πράσινα κτίρια”, μας λέει η Δάφνη Ζωγράφου. ‘Ένα “έξυπνο σπίτι” οφείλει να είναι “πράσινο” αλλιώς πρέπει να αμφισβητηθεί η ευφυία του, συμπληρώνει o Νίκος Σ. Μoράντης τονίζοντας πως η τεχνολογία αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους συμμάχους της αειφορίας, όταν χρησιμοποιηθεί σωστά, αφού δύναται να συμβάλλει δραστικά στη διαμόρφωση κτηρίων φιλικών τόσο ως προς τον άνθρωπο όσο και ως προς τον πλανήτη. Όπως σημειώνει, η αειφορία και η τεχνολογία μπορούν να συμβαδίσουν ουσιαστικά.

Πώς ακριβώς ορίζουμε όμως την έννοια της κτιριακής αειφορίας; Αυτή χαρακτηρίζεται, μεταξύ άλλων, από εξοικονόμηση ενέργειας μέσω βιοκλιματικού σχεδιασμού και θερμικής θωράκισης του κελύφους, υψηλό δείκτη ενεργειακής απόδοσης των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ένα υγιεινό εσωτερικό περιβάλλον με τη δημιουργία συνθηκών ευεξίας για τους ενοίκους, αναλύει η Ελένη Κοκκινάκη.
Ένα κτίριο που πληροί τα παραπάνω θα έχει και μικρή επίπτωση στο φυσικό περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή μέσω ορθολογικής χρήσης της ενέργειας και μείωσης του κόστους λειτουργίας και συντήρησής του, υπογραμμίζει.

Σε ό,τι αφορά τον ρόλο της αρχιτεκτονικής στο συγκεκριμένο θέμα θα πρέπει κανείς να εστιάσει στην ουσία της, που είναι η δημιουργία χώρων μέσα στους οποίους θα περιηγηθούμε, θα βιώσουμε τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά, θα ζήσουμε, μας λέει σημειώνοντας πως το ζητούμενο είναι οι smart τεχνολογίες να εμφανίζουν συμβατότητα με τα παραπάνω και να σχεδιάζονται έτσι ώστε η χρήση τους να μην τα ακυρώνει αλλά να τα συμπληρώνει.
Η τεχνολογία δύναται να χρησιμοποιηθεί για την επίτευξη της κτιριακής αειφορίας με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, τη διαχείριση των πόρων και τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, μας εξηγεί η Δάφνη Ζωγράφου, σημειώνοντας πως οφείλουμε να σχεδιάζουμε κοιτώντας τα αιτήματα του μέλλοντος μακροπρόθεσμα, κατασκευάζοντας κτίρια που προβλέπουν ανάγκες και είναι ευέλικτα και ευπροσάρμοστα στις όποιες εξελίξεις προκύψουν. Μόνο σε αυτήν την περίπτωση η αρχιτεκτονική θα είναι αληθινά “έξυπνη” και τα κτίρια πραγματικά “πράσινα”, τονίζει.

Ο κίνδυνος της υπέρμετρης χρήσης της τεχνολογίας
Τα έξυπνα συστήματα μπορούν να βελτιστοποιήσουν την κατανάλωση ενέργειας, να παρακολουθούν και να ελέγχουν τη χρήση του νερού και να επιτρέπουν αποτελεσματικά συστήματα HVAC, μας πληροφορεί ο Πέτρος Βερικάκης διευκρινίζοντας πως ο αυτοματισμός και η συνδεσιμότητα δύνανται να παρέχουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο σχετικά με τη χρήση ενέργειας, επιτρέποντας στους χρήστες να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις ως προς τη διατήρηση των πόρων.

Για να δημιουργήσουν ένα πραγματικά πράσινο σπίτι, οι αρχιτέκτονες και οι κατασκευαστές πρέπει να υιοθετήσουν μια ολιστική προσέγγιση, που να ενσωματώνει τόσο την τεχνολογία όσο και τις πρακτικές βιώσιμου σχεδιασμού, περιγράφει.
Όπως τονίζει, συνδυάζοντας τα οφέλη της έξυπνης τεχνολογίας με στρατηγικές βιώσιμης δόμησης, μπορούμε να επιτύχουμε μια αρμονική ισορροπία όπου το smart home γίνεται πράσινο σπίτι, ανταποκρινόμενο στις απαιτήσεις τόσο για τεχνολογική πρόοδο όσο και για περιβαλλοντική ευθύνη.

Τα τελευταία χρόνια λόγω της εξοικείωσης αρχιτεκτόνων, κατασκευαστών και χρηστών με τις smart τεχνολογίες τείνουμε να επιδιώκουμε τη διαχείριση των πάντων μέσω του κινητού μας τηλεφώνου, παρατηρεί υπογραμμίζοντας πως κάτι τέτοιο ενδέχεται να έρθει σε αντίθεση όχι μόνο με την κτιριακή αειφορία μα και με την ουσία της ίδιας της αρχιτεκτονικής.
Η υπέρμετρη χρήση της τεχνολογίας για λειτουργίες οι οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν και συμβατικά όχι μόνο δεν προσφέρει αειφορία αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις ωθεί τον χρήστη να βιώσει τον χώρο ψηφιακά και όχι ουσιαστικά, ακυρώνοντας με αυτό τον τρόπο την έννοια της ίδιας της αρχιτεκτονικής, μας εξηγεί.