Η κατασκευή και η διακόσμηση κτιρίων στην Ελλάδα δεν αποτελεί μόνο βασικό χαρακτηριστικό στοιχείο της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής ταυτότητας και παράδοσης από την αρχαία Ελλάδα έως σήμερα, αλλά καθιστά το συγκεκριμένο υλικό την πρώτη επιλογή στη διακόσμηση παγκοσμίως πλέον.

Το μάρμαρο αποτελεί φυσική πρώτη ύλη της οποίας η ανθεκτικότητα και η διαχρονική διάρκεια το καθιστά ένα από τα πιο ανθεκτικά και «βιώσιμα» υλικά σε βάθος χρόνου. Η κατασκευή και η διακόσμηση κτιρίων στην Ελλάδα δεν αποτελεί μόνο βασικό χαρακτηριστικό στοιχείο της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής ταυτότητας και παράδοσης από την αρχαία Ελλάδα έως σήμερα, αλλά καθιστά το συγκεκριμένο υλικό την πρώτη επιλογή στη διακόσμηση παγκοσμίως πλέον. Ο κλάδος είναι από τους ισχυρότερους της ελληνικής οικονομίας με έντονη εξαγωγική δραστηριότητα.

Ωστόσο, ως διαδικασία εξόρυξης και επεξεργασίας του υλικού χαρακτηρίζεται ως μία ιδιαίτερα ενεργοβόρα δραστηριότητα που απαιτεί ικανές ποσότητες ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας, ενώ παράλληλα η εξόρυξη των μαρμάρινων λίθων από τις πλαγιές των βουνών περιλαμβάνει αναγκαστικά τη χρήση αξιοσημείωτης ποσότητας εκρηκτικών υλικών, αλλά και χειρωνακτικές μεθόδους εργασίας με αυξημένη αρνητική επίδραση τόσο στην υγεία όσο και στην ασφάλεια των εργαζομένων στον συγκεκριμένο κλάδο. Αντίστοιχα, η χρήση εκρηκτικών υλών, αλλά και η αναγκαστική αποψίλωση και αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος, όπου πραγματοποιείται η εξόρυξη του μαρμάρου έχει αρνητική επίδραση στην πανίδα και στη χλωρίδα της συγκεκριμένης περιοχής, με αποτέλεσμα, εάν δεν ληφθούν τα πλέον κατάλληλα μέτρα, τόσο κατά τον σχεδιασμό της εξόρυξης όσο και κατά την επεξεργασία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος χώρου, τότε η επίδραση που επέρχεται από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα μπορεί να είναι ιδιαίτερη καταστροφική και για τους άλλους φυσικούς πόρους που διαθέτει η συγκεκριμένη περιοχή.

Για τους λόγους αυτούς, εξετάζοντας τις διαστάσεις της βιωσιμότητας του συγκεκριμένου κλάδου δραστηριότητας, καταγράφουμε συγκεκριμένα θέματα που είναι ουσιώδη για τη βιωσιμότητα τόσο του κλάδου όσο και των συμμετόχων του, προκειμένου να είναι εφικτό ένα ισοζύγιο που να εξισορροπεί τον αρνητικό αντίκτυπο που προκαλείται από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα στον άνθρωπο και στο περιβάλλον, με τον θετικό αντίκτυπο που προκαλείται από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα επίσης στον άνθρωπο, στην κοινωνία και στο περιβάλλον.
Η λογική αυτή ακολουθείται από την Ευρωπαϊκή Ταξινομία και το νέο κανονιστικό πλαίσιο της Ε.Ε. που συνδέει πλέον κάθε κλάδο οικονομικής δραστηριότητας με τη συγκεκριμένη και ουσιαστική επίδραση που ο συγκεκριμένος κλάδος έχει ως αντίκτυπο (αποτέλεσμα) στο τρίπτυχο: οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον.

Η μέτρηση του συνολικού αντικτύπου σε κλαδικό επίπεδο βοηθά τις επιχειρήσεις του κλάδου να αναγνωρίσουν και να κατανοήσουν τα ουσιώδη θέματα που οφείλουν να μετρήσουν σε σχέση με την επίδρασή τους και να αναλάβουν πρωτοβουλίες με νέες επενδύσεις. Οι οποίες θα έχουν στόχο να μειώσουν τον αρνητικό αντίκτυπο σε θέματα όπως στην περίπτωση της εξόρυξης μαρμάρου, που αφορούν την προστασία της υγείας και ασφάλειας τόσο των εργαζομένων όσο και του φυσικού περιβάλλοντος, και ειδικά την προστασία της βιοποικιλότητας, τη μείωση των απορρίψεων και των καταλοίπων της εξόρυξης, την αποκατάσταση του περιβάλλοντος και την απόδοση ωφέλειας στην τοπική κοινωνία, την αντιμετώπιση του προβλήματος διαφθοράς με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας.

Ο οικονομικός και κοινωνικός αντίκτυπος της εξόρυξης ορυκτών πόρων συνολικά είναι κυρίαρχος σήμερα στις οικονομίες 81 χωρών που αντιπροσωπεύουν το ένα τέταρτο του παγκόσμιου ΑΕΠ, το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού και σχεδόν το 70% όσων ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Η μετάβαση σε μία νέα εποχή, χωρίς την εξάρτηση από τη χρήση του άνθρακα, έχει ένα σημαντικό κόστος για το σύνολο των οικονομιών και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται εντός αλλά και εκτός της Ε.Ε., δεδομένου ότι αντίστοιχα με την Ευρωπαϊκή Ταξινομία συστήματα διαχείρισης της βιωσιμότητας και των επενδύσεων αναπτύσσουν και άλλες χώρες.

Η αύξηση του κόστους παραγωγής και επεξεργασίας στις ανεπτυγμένες χώρες λόγω του αυστηρότερου κανονιστικού πλαισίου σε σύγκριση με τις αναπτυσσόμενες χώρες δημιουργεί τάσεις μείωσης της παραγωγής στην Ελλάδα και στην Ε.Ε. και αύξηση του ανταγωνισμού με τρίτες χώρες. Η μέχρι πρόσφατα αίσθηση της αφθονίας των πρώτων υλών και η αλόγιστη χρήση τους έχει οδηγήσει σήμερα στην ανάδειξη των προτεραιοτήτων που ο κάθε κλάδος αλλά και η κάθε επιχείρηση καλείται να επαναπροσδιορίσει προκειμένου το επιχειρηματικό μοντέλο να ενσωματώνει παραμέτρους βιωσιμότητας για το παρόν και το μέλλον.
Είναι σαφές ότι οι επαναλαμβανόμενες κρίσεις, χρηματοπιστωτική, πανδημική, κλιματική, ενεργειακή και επισιτιστική, όπως διαδέχονται η μία την άλλη, καθιστούν τον όρο βιωσιμότητα «πρωταγωνιστή» στην στρατηγική των επιχειρήσεων. Καμία επιχείρηση δεν θα μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι ικανή να παράγει οικονομική αξία για τους μετόχους της αν δεν είναι βιώσιμη.

Τα κριτήρια που εξετάζουν τη βιωσιμότητα για κάθε κλάδο, οικονομική δραστηριότητα και νομικό πρόσωπο είναι ήδη αντικείμενο επεξεργασίας της Ε.Ε., η οποία έχει εισηγηθεί στο Κοινοβούλιο το νέο κανονιστικό πλαίσιο για τηνβιώσιμη χρηματοδότηση και την υποχρεωτική δημοσιοποίηση των πληροφοριών που αφορούν τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και των συμμετόχων τους σε ετήσια βάση μαζί και σε συνάρτηση με τα οικονομικά της αποτελέσματα.
Σύμφωνα με το νέο πλαίσιο, οι επιχειρήσεις ουσιαστικά καλούνται να αποδείξουν ότι μπορούν να δημιουργούν αξία με τη λιγότερη δυνατή αρνητική επίδραση στο περιβάλλον που παρέχει τους αναγκαίους φυσικούς πόρους και τις πρώτες ύλες για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών και στον άνθρωπο για τον οποίο ο κάθε κλάδος και η κάθε δραστηριότητα καλείται να υποστηρίξει τις ανάγκες επιβίωσης, ποιοτικής διαβίωσης, και εξέλιξης.

Από το 2015, όταν ο ΟΗΕ συμπληρώνοντας τη Συμφωνία της Συνθήκης στο Παρίσι για το Κλίμα, παρουσίασε την Ατζέντα 2030 που περιλαμβάνει τις βασικές κατευθύνσεις σχετικά με το πού πρέπει να επενδύσουμε για να ελπίζουμε ότι ο κόσμος μας θα είναι βιώσιμος, έθεσε συγκεκριμένες προτεραιότητες μέσα από τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης. Στόχους που προσυπέγραψαν 193 χώρες μέλη του, όπως και η χώρα μας, αλλά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως ανεξάρτητη οντότητα. Έχοντας ήδη διανύσει το μισό της απόστασης μέχρι το 2030, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινείται ήδη προς την κατεύθυνση της κανονιστικής ρύθμισης αρκετών παραμέτρων της διαχείρισης της υπεύθυνης επιχειρηματικότητας με στόχο τη δημιουργία ενός πιο διάφανου επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Η εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Ταξινομίας για βιώσιμες δραστηριότητες υποχρεώνει -από το 2022, με έτος αναφοράς το οικονομικό έτος 2021- τις επιχειρήσεις του κλάδου εξόρυξης ορυκτών όπως και όλες τις άλλες επιχειρήσεις σε μία νέα πιο συστηματική και ουσιαστική σύνδεση των χρηματο-οικονομικών με τα μη χρηματο-οικονομικά δεδομένα, δηλαδή τα δεδομένα που αφορούν τη βιωσιμότητα. Εκτός από την Ταξινομία για την κλιματική κρίση, ιδιαίτερα σημαντική για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο εξόρυξης μαρμάρου είναι η Ταξινομία για τη βιοποικιλότητα και την κυκλική οικονομία που αναμένεται να υιοθετηθεί εντός του 2022 και η κοινωνική Ταξινομία που προβλέπει τη συμμόρφωση με τα διεθνή πρότυπα και ειδικότερα τις Οδηγίες του ΟΟΣΑ για την Υπεύθυνη Επιχειρηματική Δεοντολογία (ελεύθερη απόδοση «OECD Guidelines for Responsible Business Conduct») και τις Οδηγίες του OHE για τις Επιχειρήσεις και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (UN Guiding Principles for Business and Human Rights).

Νέα νομοθεσία στην Ε.Ε. για υπεύθυνη χρηματοδότηση επενδύσεων
Η νέα νομοθεσία που εισηγείται η Ε.Ε. αφενός για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων με έμφαση στη βιωσιμότητα και την υπεύθυνη διαχείριση των μελλοντικών κινδύνων που προκαλούνται από την κλιματική κρίση, αλλά και από τη συνεχή αύξηση των ανισοτήτων, εντάσσει ήδη συγκεκριμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες μεταξύ των οποίων και εκείνες του κλάδου των κατασκευών μέσω του συστήματος της Ταξινομίας για την κλιματική κρίση και στις προτεραιότητές της για την προσαρμογή στα νέα δεδομένα της βιώσιμης χρηματοδότησης.

Στα παραπάνω, αναμένεται να προστεθεί εντός του πρώτου εξαμήνου του 2022 η ανανεωμένη Ευρωπαϊκή Οδηγία για την υποχρεωτική δημοσιοποίηση εκθέσεων βιωσιμότητας από πλευράς των επιχειρήσεων που απασχολούν περισσότερα από 250 άτομα προσωπικό ή είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο, αρκετές εκ των οποίων δραστηριοποιούνται στον κλάδο των κατασκευών, με στόχο να παρουσιάσουν στους επενδυτές, αλλά και στους άλλους συμ-μετόχους τους, αφενός τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει για να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή, αφετέρου τους στόχους και τις επενδύσεις που θα υλοποιήσουν με σκοπό να μεταμορφώσουν και να εξελίξουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο συνολικά προς μία περισσότερο βιώσιμη στρατηγική προσέγγιση.

Για τις επιχειρήσεις του κλάδου εξόρυξης είναι εξίσου σημαντικό το θέμα της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας. Το 2022 οδηγεί σε μια επίσης νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία που αφορά την άσκηση δέουσας επιμέλειας στη διαχείριση των εφοδιαστικών αλυσίδων με υπόχρεες τις επιχειρήσεις με πάνω από 250 εργαζόμενους, καθώς και τις εισηγμένες στο Χρηματιστήριο, οι οποίες θα πρέπει εκτός της δημοσιοποίησης των δικών τους αποτελεσμάτων βιωσιμότητας να συμπεριλαμβάνουν και βασικές πληροφορίες για το επίπεδο ωριμότητας της εφοδιαστικής τους αλυσίδας σε βασικά θέματα βιωσιμότητας όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι εργασιακές συνθήκες και η διαχείριση της διαφορετικότητας, η περιβαλλοντική προστασία, η επιχειρηματική ηθική κ.ά.

Οι απαιτήσεις αυτές αναμένεται να ενισχυθούν και με τη δημοσιοποίηση νέας Ευρωπαϊκής Οδηγίας σχετικά με τη Βιώσιμη Εταιρική Διακυβέρνηση, όπου προτεραιότητά της είναι να συνδεθούν οι ευθύνες των μελών των διοικητικών συμβουλίων των εταιρειών με τη διαχείριση των κριτηρίων Περιβαλλοντικών, Κοινωνικών και Διακυβέρνησης (ESG – Environment, Social, Governance), τα οποία ήδη ενσωματώνονται στη βιώσιμη χρηματοδότηση, ενώ αποτελούν και προτεραιότητα των ευρωπαϊκών επιδοτούμενων προγραμμάτων. Συνθετικά, η κοινωνική ταξινομία, η οποία έρχεται να εφαρμοστεί σε σχέση με τα θέματα κοινωνικού αντίκτυπου της επιχείρησης αναμένεται να λαμβάνει υπόψη και την απόφαση για την εισαγωγή υποχρεωτικής εφαρμογής της δέουσας επιμέλειας για τη βιωσιμότητα και κυρίως για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος στην εφοδιαστική αλυσίδα προεκτείνοντας την εφαρμογή του ευρωπαϊκού κανονιστικού πλαισίου και στη διεθνή αγορά, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό για τις επιχειρήσεις εξαγωγικού χαρακτήρα.

Στα νέα αυτά δεδομένα, πέραν των εισηγμένων εταιρειών, ο κίνδυνος αποκλεισμού των ΜμΕ, αλλά και των επιχειρήσεων που δεν θα αντιληφθούν ότι οφείλουν να προσαρμοστούν έγκαιρα στα νέα ιδιαίτερα απαιτητικά δεδομένα του επιχειρηματικού μοντέλου της βιώσιμης ανάπτυξης, είναι ορατός.

Το νέο επιχειρηματικό περιβάλλον και η ωριμότητα των κλάδων
Το νέο επιχειρηματικό περιβάλλον βρίσκεται σήμερα σε μετάβαση προς υιοθέτηση περισσότερο βιώσιμων επιχειρηματικών μοντέλων, προς ενίσχυση της λογοδοσίας και της διαφάνειας. Όμως έχουμε ακόμη αρκετό δρόμο να διανύσουμε όπως προκύπτει και από την πρώτη μελέτη του Ευρωπαϊκού Βαρόμετρου, που αναπτύχθηκε από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο CSR Europe, σε συνεργασία με τον οίκο αξιολόγησης Moody’s και τη θυγατρική του εταιρεία Vigeo-Eiris, η οποία εξειδικεύεται στην αξιολόγηση των εταιρειών που είναι εισηγμένες στο Euronext για τη σύνθεση και αποτίμηση των αντίστοιχων δεικτών Βιωσιμότητας και Υπευθυνότητας.

Με δεδομένο το πρώτο συμπέρασμα, που είναι ότι οι περισσότεροι κλάδοι ακόμη υστερούν στην υιοθέτηση συγκεκριμένων προτεραιοτήτων και θεμάτων ως ουσιωδών για τη βιωσιμότητα του κλάδου στη διαδικασία μετάβασης και ειδικότερα για τη συνεισφορά του στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης 2030, το CSR HELLAS, ως Εθνικός εταίρος του CSR Europe αναλαμβάνει μία ιδιαίτερα καινοτόμο πρωτοβουλία ανάδειξης της πρωτοπορίας ενσωμάτωσης της βιωσιμότητας που πολλά από τα μέλη του μπορούν να επιδείξουν, παράλληλα με ενίσχυση του επιπέδου ωριμότητας στην ενσωμάτωση της βιωσιμότητας στη στρατηγική που τίθεται ως ζητούμενο για πλήθος μεγάλων εταιρειών συμπεριλαμβανομένων και των εφοδιαστικών τους αλυσίδων.

Το Ελληνικό Σύμφωνο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας είναι ανοιχτό για συμμετοχή σε όλες τις ελληνικές επιχειρήσεις και επιδιώκει:
α. να αναδείξει τις καλές πρακτικές των πρωτοπόρων επιχειρήσεων-μελών του CSR HELLAS, στην ενσωμάτωση της βιωσιμότητας στο επιχειρηματικό τους μοντέλο,
β. να βελτιώσει το επίπεδο ωριμότητας των επιχειρηματικών φορέων και κλαδικών ενώσεων στην υποστήριξη των μελών τους σε θέματα βιωσιμότητας,
γ. να υποστηρίξει τις επιχειρήσεις-μέλη των επιχειρηματικών φορέων & κλαδικών ενώσεων στην ενίσχυση του επιπέδου ωριμότητάς τους,
δ. να ενισχύσει την ετοιμότητα των εφοδιαστικών αλυσίδων (ΜμΕ) στην υιοθέτηση πρακτικών βιωσιμότητας στη στρατηγική και λειτουργία τους,
ε. να συμβάλει στις πολιτικές πρωτοβουλίες των θεσμικών φορέων σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο για ένα περισσότερο βιώσιμο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις μπορούν να αντλήσουν από την ιστοσελίδα του CSR HELLAS (www.csrhellas.org)