Ψηφιακοί νομάδες, hubs, πολυλειτουργικότητα τα νέα δεδομένα που διαμορφώθηκαν από την πανδημία. Του Δημήτρη Γροζόπουλου
Διανύουμε ήδη τον δεύτερο χρόνο από την αρχή της πανδημίας της COVID-19 και, όπως φαίνεται, οι αλλαγές που αυτή έχει επιφέρει είναι τεράστιες, επηρεάζοντας σχεδόν κάθε πτυχή της καθημερινότητάς μας. Επιχειρώντας να σκιαγραφήσει κανείς τις χωρικές επιπτώσεις των πρώτων μηνών της πανδημίας αντιλαμβάνεται πως υπάρχουν διαφορετικές εκφάνσεις ανά τον κόσμο που, ωστόσο θα μπορούσαν να ομαδοποιηθούν στις εξής γενικές κατηγορίες: «ερήμωση» των πόλεων και συγκεκριμένα του δημόσιου χώρου και των υποδομών, «ερήμωση» των χώρων εργασίας, εντατικοποίηση της ζωής στο σπίτι.
Σχεδόν έναν χρόνο μετά το αρχικό σοκ από την εκδήλωση της πανδημίας, οι πόλεις φαίνεται πως ανακάμπτουν ενώ αναπτύσσονται ήδη έρευνες και νέα πολεοδομικά μοντέλα, όπως η πόλη των 15 λεπτών, τα οποία φαίνεται πως θα υιοθετηθούν άμεσα από τις μεγάλες μητροπόλεις. Ήδη το Παρίσι και η Βαρκελώνη έλαβαν από νωρίς έκτακτα μέτρα επιχειρώντας να βελτιώσουν τις συνθήκες στον δημόσιο χώρο αλλά και τα δίκτυα κυκλοφορίας, κάνοντάς τα φιλικότερα στους πεζούς και στους ποδηλάτες προκειμένου να αποφευχθεί ο συνωστισμός.
Σε επίπεδο επαγγελματικών χώρων (γραφείων, καταστημάτων, κλπ.) , μετά την ακαριαία παύση λειτουργίας τους, φαίνεται πως επαναλειτουργούν υιοθετώντας ελάχιστο αριθμό χρηστών, ειδικές συνθήκες αερισμού αλλά και νέες τεχνολογίες (π.χ. συσκευές καθαρισμού αέρα, θερμομέτρησης, κ.ά.). Παράλληλα, η καθιέρωση σε μεγάλο ποσοστό της τηλεργασίας διαμορφώνει νέες συνθήκες τόσο στην εργασία όσο και την αγορά ακινήτων αναδεικνύοντας συγκεκριμένους προορισμούς ως ελκυστικότερους επενδυτικά αναλόγως των κλιματολογικών συνθηκών, της θέας, της ταχύτητας του internet, κλπ. Τέλος, οι κατοικίες, επιφορτισμένες πλέον με επιπλέον λειτουργίες αλλά και εφοδιασμένες κατάλληλα με νέο εξοπλισμό (γραφείο, γυμναστήριο, κ.ά.) έχουν πλέον «πολυλειτουργικό» χαρακτήρα δημιουργώντας έτσι μια νέα συνθήκη κατοίκησης.
Οι τελευταίες εξελίξεις
Με βάση λοιπόν τα παραπάνω, αντιλαμβάνεται κανείς πως τόσο η αρχιτεκτονική και ο ευρύτερος κλάδος της κατασκευής όσο και το real estate και το development επηρεάζονται άμεσα από την πανδημία. Oι νέες χρηστικές ανάγκες καθώς και τα κριτήρια επιλογής ενός ακινήτου, είτε πρόκειται για κατοικία είτε για χώρο εργασίας, διαμορφώνονται πλέον βάσει συγκεκριμένων προτεραιοτήτων και προτιμήσεων που καθορίζονται και ενημερώνονται από τα υγειονομικά πρωτόκολλα και τις συνθήκες που διαμορφώθηκαν από την πανδημία. Για παράδειγμα, πολυκατοικίες με ενσωματωμένους κοινωφελείς χώρους και υπηρεσίες (amenities) όπως γυμναστήριο, σινεμά κ.ά., όπου οι κάτοικοί τους μοιράζονται μεταξύ τους, χωρίς να χρειαστεί να μετακινηθούν, είναι πιθανά ελκυστικότερες για κάποιον επενδυτή. Ενώ προορισμοί με καλές κλιματολογικές συνθήκες όπου αναδεικνύονται πλέον σε «ελκυστές» για τους εργαζομένους εξ αποστάσεως.
Τα τελευταία χρόνια, και παρά την πανδημία, η αγορά του real estate σημειώνει ανοδική πορεία ενώ οι εταιρείες development επενδύουν μαζικά στους τομείς του τουρισμού, των γραφείων αλλά και των κατοικιών. Κυρίαρχη θέση στον χώρο έχει φυσικά η επένδυση του Ελληνικού, η οποία αναμένεται να επηρεάσει καθοριστικά την οικονομία της χώρας τοποθετώντας την στον διεθνή επενδυτικό, τουριστικό και πολιτιστικό χάρτη.
Παράλληλα, με αφορμή την πανδημία, φαίνεται πως αναδύονται δύο κυρίαρχες τάσεις. Η πρώτη είναι αυτή των «ψηφιακών νομάδων», εργαζομένων από όλον τον κόσμο που εργάζονται εξ’ αποστάσεως και επιλέγουν την Ελλάδα ως χώρα διαμονής. Αυτή η συνθήκη φαίνεται πως υποστηρίζεται πλέον και με νόμο που ψηφίστηκε τον Ιανουάριο του 2021 και μπορεί να αυξήσει τη ζήτηση στην αγορά της κατοικίας με συγκεκριμένα ποιοτικά κριτήρια και απαιτήσεις, πράγμα που θα «ωθήσει» την αρχιτεκτονική και την κατασκευή. Μια άλλη ενισχυόμενη τάση είναι αυτή της δημιουργίας χώρων γραφείων (co-working spaces, hubs, κέντρα καινοτομίας και επιχειρηματικότητας, κλπ).
Μεγάλες ελληνικές αλλά και πολυεθνικές εταιρείες επιλέγουν την Ελλάδα ως χώρα για την εγκατάσταση τμημάτων ή κεντρικών γραφείων (headquarters), εκμεταλλευόμενοι τις καλές κλιματολογικές συνθήκες αλλά και τη μετάβαση της χώρας στην ψηφιακή εποχή, η οποία επιταχύνθηκε εν μέσω της πανδημίας. Βλέπουμε λοιπόν να κατασκευάζονται νέα κτίρια γραφείων και campus υψηλών προδιαγραφών, σχεδιασμένα με υψηλή αισθητική και ποιότητα στη λεπτομέρεια και την κατασκευή, προσαρμοσμένα στα διεθνή πρότυπα (περιβαλλοντικά, αρχιτεκτονικά, κλπ.).
Όλα τα παραπάνω αποτελούν ισχυρές ενδείξεις πως το real estate και το development κινούνται ανοδικά, δημιουργώντας έτσι νέες ευκαιρίες για όλους τους συναφείς κλάδους και ιδιαίτερα για την Αρχιτεκτονική. Τέλος, θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν και μια εξίσου σημαντική παράμετρο, αυτή των νέων τεχνολογιών στα κτίρια που θα προσφέρουν επίσης νέες δυνατότητες μέσω εφαρμογών IoT, sensors, έξυπνων υλικών κλπ. και θα βελτιώσουν σταδιακά τόσο την καθημερινότητα και την ίδια την κατοίκηση όσο και τον έλεγχο και περιορισμό επιδημιών στο μέλλον, αναβαθμίζοντας ουσιαστικά το δομημένο περιβάλλον των πόλεων.
*Ο κ. Δημήτρης Γροζόπουλος είναι αρχιτέκτονας με μεταπτυχιακές σπουδές στον αστικό σχεδιασμό και το τοπίο (Dip. Arch, ΜΑ Landscape Urbanism) και συμμετοχές τα τελευταία χρόνια σε εκθέσεις, συνέδρια και διαγωνισμούς, για τις οποίες έχει αποσπάσει διακρίσεις.