Ποιες αρχιτεκτονικές λύσεις εξασφαλίζουν την ισορροπία μεταξύ σχεδίου και μονωτικών αναγκών και ποια υλικά προτιμώνται από τους αρχιτέκτονες για την επίτευξη καλύτερης θερμομόνωσης, ηχομόνωσης και στεγανοποίησης;

Το πιο δύσκολο είναι να δεις αυτό που βρίσκεται μπροστά στα μάτια σου, είπε κάποτε ο Γερμανός ποιητής & φιλόσοφος Βόλφγκανγκ Γκαίτε και, αναμφισβήτητα, στη σύγχρονη εποχή, οι εκπρόσωποι του αρχιτεκτονικού κόσμου καλούνται να αντιληφθούν πως η μόνωση δεν αποτελεί ένα πολύ «τεχνικό» θέμα, που ξεφεύγει από τα όρια του σχεδιασμού τους.
Γεγονός είναι, εξάλλου, ότι η επιλογή των κατάλληλων τύπων μόνωσης συνιστά μια κομβική απόφαση, που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το επίπεδο άνεσης ενός κτιρίου, αλλά και τους λογαριασμούς ενέργειας. Σύμφωνα, μάλιστα, με το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, οι ιδιοκτήτες σπιτιού μπορούν να εξοικονομήσουν 20% στο κόστος θέρμανσης και ψύξης και 10% στο συνολικό κόστος ενέργειας, προσθέτοντας την ενδεδειγμένη μόνωση.

Το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς μόνωσης αποτιμήθηκε σε 45139,19 εκατομμύρια δολάρια το 2022, ενώ εκτιμάται πως θα αγγίξει τα 76895,16 εκατομμύρια δολάρια το 2029, με CAGR 9,28% κατά την περίοδο 2022-2029.

Καθώς η μόνωση επηρεάζει και επηρεάζεται από το αρχιτεκτονικό design, είτε πρόκειται για την πρόσοψη του κτιρίου ή για τον εσωτερικό χώρο, οι αρχιτέκτονες καλούνται να καταφύγουν σε λύσεις που συνδυάζουν τη λειτουργικότητα με την καλαισθησία, επενδύοντας, ταυτόχρονα, στην αειφορία.

Με το βλέμμα στραμμένο στον αειφόρο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό
Παρά την αίσθηση πως ο αειφόρος σχεδιασμός συνιστά ένα trend των τελευταίων ετών, στην πραγματικότητα, από την αρχαιότητα ακόμη, οι πρόγονοί μας συνήθιζαν να χρησιμοποιούν για τις κατασκευές τους φυσικά υλικά, που ήταν άμεσα διαθέσιμα.
Η βιομηχανοποίηση της κοινωνίας, ωστόσο, προκάλεσε ανυπολόγιστες καταστροφές στο περιβάλλον, με αποτέλεσμα σήμερα να βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τις τρομαχτικές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Οι εμπορικές εργασίες κτιρίων αντιπροσωπεύουν το 37% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 που σχετίζονται με την ενέργεια. Σύμφωνα με τα ευρήματα έκθεσης που δημοσιεύθηκε από τη Honeywell και το Reuters, η μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση, η καλύτερη ποιότητα αέρα εσωτερικών χώρων (IAQ) και η τήρηση των κριτηρίων ESG συγκαταλέγονται στους τρεις στόχους που τη δεδομένη στιγμή θέτουν ως προτεραιότητα οι πολυεθνικοί οργανισμοί για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης πίεσης να ενσωματώσουν τις κτιριακές τους δραστηριότητες στα σχέδια αειφορίας. Καθώς οι ανησυχίες για την κλιματική αλλαγή και την εξάντληση των πόρων αυξάνονται, αρχιτέκτονες και σχεδιαστές αναζητούν τρόπους για να δημιουργήσουν κτίρια πιο βιώσιμα, φιλικά προς το περιβάλλον και κοινωνικά υπεύθυνα, Η εποχή κλιματικής κρίσης που διανύουμε δεν αφήνει περιθώρια αδράνειας, μας λέει η Ιωάννα Κουλούρη, Architect & Director στην Potiropoulos+Partners Architecture.

Βελτιστοποίηση της ενεργειακής απόδοσης ενός κτιρίου
Όταν ο αρχιτέκτονας καλείται να δώσει απαντήσεις σε μία σειρά ζητημάτων όπως τα ενεργοβόρα κτίρια, η ηχορύπανση, οι πλημμύρες και πολλά άλλα, που έχουν άμεσο αντίκτυπο όχι μόνο στο μικροκλίμα της εκάστοτε περιοχής αλλά και στο ευρύτερο περιβάλλον, οφείλει να επιστρατεύσει όλα τα διαθέσιμα εργαλεία του, δηλώνει στο Construction η Ιωάννα Κουλούρη.

Προκύπτει μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ του σχεδιασμού και των μονωτικών αναγκών, σημειώνει, διευκρινίζοντας πως ενώ οι μονωτικές ανάγκες δημιουργούν απαιτήσεις και, ενδεχομένως, περιορισμούς στον σχεδιασμό, ο σχεδιασμός είναι αυτός που δίνει τη λύση στην ενεργειακή βελτιστοποίηση του κτιρίου, υπηρετώντας, συγχρόνως, το όραμα του αρχιτέκτονα.
Αν θέλουμε να μιλάμε για μια σύγχρονη και αειφόρα κατασκευή, η ενεργειακή αναβάθμιση και η προστασία του κελύφους από συνθήκες που επιταχύνουν τη γήρανση και τη φθορά του πρέπει να αποτελούν έναν παράγοντα που όχι μόνο δεν γίνεται, λόγω κανονισμών, να παρακάμψουμε, αλλά επιλέγουμε, ως μελετητές και επιβλέποντες μηχανικοί, να συμπεριλάβουμε στη διαδικασία του σχεδιασμού, υπογραμμίζει ο Μιχάλης Γρυλλάκης, Construction Manager στη Block722.

Η βελτιστοποίηση της ενεργειακής απόδοσης ενός κτιρίου μπορεί να επιτευχθεί με διάφορες λύσεις -παθητικές ή ενεργητικές-, χωρίς να υπονομεύεται η αισθητική ή η λειτουργικότητα του, αναφέρει η Ιωάννα Κουλούρη.

Ο προσανατολισμός του κτιρίου εξασφαλίζει τον σωστό ηλιασμό ή αντίστοιχα τον κατάλληλο σκιασμό, ανάλογα με την τοποθεσία, τη χρήση και τη λειτουργία του, ενώ ο σχεδιασμός του κελύφους και των ανοιγμάτων εξυπηρετεί τον φυσικό φωτισμό και αερισμό των χώρων, επηρεάζοντας, παράλληλα, την ηχομόνωση, μας ενημερώνει.
Συνδυάζοντας τα παραπάνω με την κατάλληλη οργάνωση των επί μέρους χώρων και την ελαχιστοποίηση των θερμικών απωλειών, επιτυγχάνεται μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος του έργου, τονίζει.

Αμφίδρομη η σχέση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και των μονωτικών αναγκών
Η σύγχρονη προσέγγιση της αρχιτεκτονικής δίνει μεγάλη έμφαση στη συνεργασία μεταξύ αρχιτεκτόνων, μηχανικών και ειδικών σε μόνωση, ηχομόνωση και στεγανοποίηση, αναφέρει η Μιμή Ασκούνη, Owner/Architect στη POINT architects Greece.
Οι αρχιτέκτονες αναζητούν λύσεις που προσφέρουν την καλύτερη συνολική απόδοση, συμπληρώνει.
Στην περίπτωση που οι μονώσεις τοποθετούνται εσωτερικά της τοιχοποιίας, κάτω από το τελικό δάπεδο ή εντός ψευδοροφής, τότε παραμένουν κρυφές και η επιλογή τους γίνεται σε συνεννόηση με τον μηχανολόγο μηχανικό ή/και τον σύμβουλο περιβαλλοντικών μελετών και βιωσιμότητας, σημειώνει η Ιωάννα Κουλούρη. Όταν, όμως, η μόνωση επενδύει το κτίριο εξωτερικά ή εσωτερικά, το τελείωμα αυτής επηρεάζει άμεσα το αισθητικό αποτέλεσμα, υπογραμμίζει.

Οι ανάγκες για μόνωση συμβάλλουν καθοριστικά στην ενεργειακή απόδοση και θωράκιση του κτιρίου και στην άνεση των ενοίκων, ενώ, στα πλαίσια της γενικότερης στρατηγικής προς μια βιοκλιματική, αειφόρα και βιώσιμη αρχιτεκτονική, λαμβάνονται υπόψη εξαρχής στο σχεδιασμό, περιγράφει ο Θανάσης Πολυζωίδης, Αρχιτέκτονας-Αρχιτέκτονας Τοπίου και συνιδρυτής της ομάδας αρχιτεκτονικής και τοπίου, topio7.
Μπορούν να προκαθορίσουν ακόμα και εξαρχής, σε επίπεδο ιδέας, σημαντικές συνθετικές επιλογές που αφορούν στη μορφή του κτιρίου, στις αναλογίες ανοιγμάτων, στην όψη και στα υλικά, ώστε να εξασφαλίζονται οι βέλτιστες μονωτικές και στεγανοποιητικές ιδιότητες, μας εξηγεί.

Οι υλικότητες που επιλέγονται στα επιμέρους έργα, από το σύστημα δόμησης (φέρον οργανισμός και στοιχεία πλήρωσης) μέχρι την επιλογή των τελικών επικαλύψεων, επηρεάζονται καθοριστικά από τις ανάγκες για μόνωση, αποκαλύπτει ο Μιχάλης Γρυλλάκης.
Εμείς, σαν ομάδα, αφιερώνουμε μεγάλο κομμάτι του χρόνου και της ενέργειάς μας στην έρευνα και την αναζήτηση νέων υλικών, στην κατεύθυνση της αειφορίας, καθώς και στον πειραματισμό με αυτά, ώστε να ικανοποιούν τόσο τον ρόλο τους, όσο και να ανταποκρίνονται στην αισθητική μας, μας πληροφορεί.
Σκοπός είναι ένας σχεδιασμός φυσικός και διαχρονικός, που ανατροφοδοτείται και παράλληλα ανατροφοδοτεί τις λύσεις που υπάρχουν στον τομέα των μονώσεων, αποκαλύπτει.

Αρχιτεκτονικές λύσεις για ισορροπία μεταξύ σχεδίου και μονωτικών αναγκών
Αρχιτεκτονικές λύσεις που εξασφαλίζουν μια ισορροπία μεταξύ σχεδίου και μονωτικών αναγκών είναι αυτές όπου οι συγκεκριμένες ανάγκες έχουν ληφθεί υπόψη ήδη σε επίπεδο ιδέας – συνθετικής χειρονομίας, για τη δημιουργία ενός κτιρίου που είναι ενεργειακά αποδοτικό, άνετο, ηχομονωμένο και αισθητικά ικανοποιητικό, δηλώνει ο Θανάσης Πολυζωίδης.
Ο προσανατολισμός προς τον Βιοφιλικό σχεδιασμό συνιστά μια χαρακτηριστική στρατηγική βιώσιμου σχεδιασμού, που προωθεί την επανασύνδεση των ανθρώπων με το φυσικό περιβάλλον, μια ανάγκη ίσως επιτακτική την περίοδο της κλιματικής κρίσης, σημειώνει.

Λύσεις τοπιακές, όπου ο κτιριακός και τοπιακός σχεδιασμός εμπλέκονται ενεργά, εξασφαλίζουν βελτιωμένες μονωτικές και στεγανοποιητικές ιδιότητες, με αποτέλεσμα την καλύτερη απόδοση συνδυαστικά με τα υπόλοιπα υλικά, μας εξηγεί και παραθέτει ως παραδείγματα τα υπόσκαφα κτίρια, που εκμεταλλεύονται τη θερμοχωρητικότητα του εδάφους και τα κτίρια που εμπλέκονται με το φυσικό στοιχείο με φυτεμένα δώματα, πράσινες όψεις και κάθετους κήπους.
Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός, με συνδυασμό παθητικών συστημάτων δροσισμού και θέρμανσης, επιτυγχάνει την καλύτερη ισορροπία μεταξύ σχεδίου και μονωτικών αναγκών, σημειώνει ο Θανάσης Πολυζωίδης.

Στις αρχιτεκτονικές λύσεις συγκαταλέγονται η θερμομόνωση διπλής τοιχοποιίας, η ενσωμάτωση υαλοπινάκων Low-E, δηλαδή διπλοί υαλοπίνακες, που περιλαμβάνουν μια λεπτή διαφανή μεμβράνη (επίχρισμα χαμηλής εκπομπής) πάνω στη γυάλινη επιφάνεια, και η διαμόρφωση του γενικότερου σχεδιασμού για την αποτροπή περιττής θερμικής απώλειας, λαμβάνοντας υπόψιν και άλλους παράγοντες όπως η αντισεισμική συμπεριφορά ή και το θέμα της θερμοχωρητικότητας, μας λέει η Μιμή Ασκούνη.
Η χρήση θερμοπρόσοψης συνιστά μια μέθοδο ιδιαίτερα δημοφιλή στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, καθώς συνδυάζει χαμηλό δείκτη θερμοπερατότητας με μεγάλη ποικιλία φινιρισμάτων, μας ενημερώνει η Ιωάννα Κουλούρη.

Υλικά που συμμαχούν με το αρχιτεκτονικό όραμα
Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, οι αρχιτέκτονες έχουν στη διάθεση τους μια μεγάλη γκάμα επιλογών για τη βελτίωση μόνωσης και στεγανοποίησης, ανάλογα με τις σχεδιαστικές ανάγκες και τις τοπικές συνθήκες, παρατηρεί ο Θανάσης Πολυζωίδης.
Μπορούμε να επιλέξουμε τα υλικά που είναι ικανά να υλοποιήσουν κάθε αρχιτεκτονική ιδέα, υπογραμμίζει η Ιωάννα Κουλούρη.
Η μόνωση σε σύγχρονη αρχιτεκτονική απαιτεί ολοκληρωμένη σχεδιαστική προσέγγιση, επιλογή υλικών με βάση τις ανάγκες και τοπικές συνθήκες και εφαρμογή καινοτόμων λύσεων για την επίτευξη βέλτιστης απόδοσης, άνεσης και αισθητικής, αναφέρει η Μιμή Ασκούνη.
Η διαδικασία του σχεδιασμού επηρεάζεται καθοριστικά από το φυσικό περιβάλλον, την αρχιτεκτονική του τόπου -είτε αυτή είναι η παραδοσιακή αρχιτεκτονική ενός οικισμού είτε το αστικό τοπίο- και τις ανάγκες του χρήστη, μας λέει ο Μιχάλης Γρυλλάκης.
Τα υλικά μόνωσης που επιλέγουμε, επιδιώκουμε να είναι φιλικά προς τον χρήστη και το περιβάλλον και, παρόλο που αποτελούν νέες τεχνολογίες, να συνδιαλέγονται με τα υπόλοιπα παραδοσιακά υλικά (παραδοσιακός σοβάς, ασβεστούχα επιχρίσματα, κ.λπ.) ή υλικά που συναντάμε στις υφιστάμενες αστικές κατασκευές, σημειώνει.

Η ορθή θωράκιση και μόνωση του κτιρίου είναι αποτέλεσμα σωστού συνδυασμού των συνθετικών επιλογών στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και της επιλογής των κατάλληλων μονωτικών υλικών, περιγράφει ο Θανάσης Πολυζωίδης. Η επιλογή των βέλτιστων λύσεων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως τον τύπο του κτιρίου, την τοποθεσία του, τον προϋπολογισμό και τις προτιμήσεις του πελάτη, αναφέρει.

Επιλογές με εξαιρετικές μονωτικές δυνατότητες
Ανερχόμενες ενδιαφέρουσες αρχιτεκτονικά λύσεις, με εξαιρετικές μονωτικές δυνατότητες, είναι οι τοιχοποιίες από Rammed Earth (Πεπιεσμένη Γη), με εντυπωσιακά αποτελέσματα κυρίως στο εξωτερικό, και η δόμηση με αχυρόμπαλες, μας ενημερώνει ο Θανάσης Πολυζωίδης.
Τοιχοποιίες με πλήρωση με ορθομπλόκ και επένδυση με πέτρα ή τούβλο συνιστούν μια τεχνική αρκετά διαδεδομένη, ενώ ανερχόμενες τάσεις στα πλαίσια της επιλογής οικολογικών υλικών θεωρούνται το ξυλόμαλλο και η μόνωση από μαλλί προβάτου, προσθέτει.

Όπως αναφέρει, σε πιο συμβατικά πλαίσια, στις πιο συνηθισμένες και αξιόπιστες επιλογές συναντάμε τον υαλοβάμβακας, τον πετροβάμβακα, που έχει και ιδιότητες ηχητικής μόνωσης και πυροπροστασίας, την πολυουρεθάνη, τη διογκωμένη(EPS) και την εξηλασμένη πολυστερίνη(XPS), τη μόνωση κυτταρίνης, και τις γυψοσανίδες/τσιμεντοσανίδες με θερμομονωτικές πλάκες.
Για την ηχομόνωση επικρατέστερα είναι τα ηχομονωτικά πάνελ πετροβάμβακα, γυψοσανίδες με ειδικές επιστρώσεις, τα πλωτά δάπεδα, τα αφρώδη ηχοαπορροφητικά υλικά όπως και τα πάνελ αυγοθήκες, μας πληροφορεί ο Θανάσης Πολυζωίδης, τονίζοντας πως δε θα έπρεπε να παραληφθούν σε όλα τα παραπάνω και οι προτιμήσεις σε διπλά ή τριπλά τζάμια.

Για το εσωτερικό γίνεται προσεκτική επιλογή των ηχομονωτικών πανέλ, με προτίμηση στα panels με custom διάτρηση ή ακόμα και νανοδιάτρηση, ανάλογα με τις ανάγκες και την αισθητική του έργου, σημειώνει η Ιωάννα Κουλούρη, υπογραμμίζοντας ως εξαιρετικά ενδιαφέρουσα λύση τα baffles, λόγω της ευελιξίας τους.
Στις μεθόδους στεγανοποίησης που εφαρμόζονται, συχνά συναντάμε το ασφαλτόπανο, την ασφαλτική μεμβράνη και τα επαλειφόμενα στεγανοποιητικά, σημειώνει ο Θανάσης Πολυζωίδης.
Υλικά όπως αδιαπέρατες μεμβράνες, στεγανωτικά υλικά, επενδύσεις με υψηλή αντοχή στο νερό και καλά σχεδιασμένα συστήματα αποστράγγισης προτιμώνται σε μια τέτοια διαδικασία, μας λέει η Μιμή Ασκούνη.

Δημοφιλείς θεωρούνται λύσεις βασισμένες σε τσιμεντοειδή υλικά, που επιτρέπουν τη καλύτερη διαπνοή της κατασκευής έναντι άλλων υλικών και ταυτόχρονα είναι συμβατά με τα υπόλοιπα υλικά της κατασκευής (σκυρόδεμα, κλπ.), μας εξηγεί ο Μιχάλης Γρυλλάκης.