Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως άμεση και κορυφαία προτεραιότητά της τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Παράλληλα, στο μεγάλο και διαχρονικό θέμα της κλιματικής κρίσης, ήρθαν να προστεθούν επιπλέον απειλές, με πιο πρόσφατη την οικονομική ύφεση εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία και των επιπτώσεών του. Αυτό το εκρηκτικό μείγμα συνθηκών, έχει οδηγήσει την ελληνική κυβέρνηση στη θέσπιση στοχευμένων προγραμμάτων ενεργειακής εξοικονόμησης, κεντρικό σημείο των οποίων αποτελούν οι παρεμβάσεις στα κουφώματα των κτιρίων.
Γιατί είναι τόσο σημαντικά;
Τα κουφώματα συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη προσοχή στην αναβάθμιση οποιουδήποτε χώρου, και αυτό γιατί όσο παλαιότερης τεχνολογίας είναι τόσο πιο δαπανηρή είναι η συντήρησή τους. Εκτός αυτού, προκαλούν μια σωρεία προβλημάτων, που σχετίζονται με τις υψηλές ενεργειακές καταναλώσεις για ψύξη και θέρμανση, αλλά και με τη στεγάνωση των ανοιγμάτων. Οπωσδήποτε, η αλλαγή/αντικατάσταση των κουφωμάτων με νέα, σύγχρονης τεχνολογίας, είναι μια επιβεβλημένη επένδυση, που εγγυάται ένα καλύτερο επίπεδο ευζωίας, αλλά και μακροπρόθεσμης εξοικονόμησης χρημάτων.
Αναμφίβολα, λοιπόν, η επιλογή του κατάλληλου συστήματος αλουμινίου είναι καθοριστικής σημασίας τόσο για τη θωράκιση του κελύφους και την ενεργειακή αναβάθμιση του κτιρίου, όσο και για την αισθητική προσέγγιση του έργου. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει η Ελένη Δικαίου, Energy Efficiency Consultant στο Τμήμα Μεγάλων Έργων της Europa Profil Αλουμίνιο ΑΒΕ, «κρίσιμη παράμετρο αποτελεί η θερμοδιακοπή του κουφώματος, η οποία επιτυγχάνεται κυρίως με την χρήση πολυαμιδίου και διαχωρίζει το εσωτερικό περιβάλλον από το εξωτερικό, προσφέροντας προστασία έναντι της υγροποίησης και των θερμικών απωλειών, ενώ εξασφαλίζει σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας. Παράλληλα, ανάλογα με τις προδιαγραφές των μελετητών και βάσει των αναγκών του κάθε έργου -που μπορεί να εστιάζουν στην θερμομονωτική ικανότητα του συστήματος, στην θερμική άνεση του χρήστη, στην ακουστική προσέγγιση με προτεραιότητα την μέγιστη επίδοση ηχομείωσης, στην πιστοποίηση βιώσιμων κατασκευών (Leed, Breeam, Well) ή ακόμα και στην κατασκευαστική δυνατότητα εγκιβωτισμού του συστήματος στο κέλυφος- γίνεται η αναζήτηση της βέλτιστης λύσης».
Το κτίριο καθορίζει το είδος του κουφώματος
Πέραν των σημαντικών ωφελειών για τις οποίες διακρίνονται, τα κουφώματα ξεχωρίζουν για την ποικιλομορφία τους, η οποία εξαρτάται σε καθοριστικό βαθμό από την τυπολογία του κτιρίου και τη σχεδιαστική «φιλοσοφία» που θα επιλέξει η αρχιτεκτονική ομάδα του έργου.
Όπως σημειώνει ο Δημήτρης Ποτηρόπουλος, αρχιτέκτων και επικεφαλής του γραφείου Potiropoulos+Partners, «η τυπολογία ενός κτιρίου σχετίζεται μεταξύ άλλων και με την οργάνωση της όψης. Αν η σχεδιαστική πρόθεση είναι να χειριστεί κανείς το κούφωμα σαν «άνοιγμα» σε έναν τοίχο (όπως για παράδειγμα ισχύει στην παραδοσιακή ή νεοκλασική αρχιτεκτονική), τότε η κυρίαρχη επιλογή κουφώματος είναι το ανοιγόμενο ή το συρόμενο/επάλληλο. Αν όμως η πρόθεση είναι να «εξαφανιστεί» ο τοίχος, τότε προσφεύγει κανείς στους τύπους που επιτρέπουν μεγάλα ανοίγματα, όπως τα συρόμενα/επάλληλα, και κυρίως τα αναδιπλούμενα συστήματα. Στα έργα μας επιλέγουμε συνήθως τα δεύτερα, καθώς οι μεγάλες επιφάνειες γυαλιού μας επιτρέπουν να ενισχύουμε την σχέση ανάμεσα στο μέσα και το έξω. Τέλος, σε συγκεκριμένες τυπολογίες, όπως π.χ. στα κτίρια γραφείων, επιλέγουμε υπό προϋποθέσεις υαλοπέτασμα, για προφανείς λόγους».
Ο Αλέξανδρος Πασχαλούδης, Senior Architect & Design Leader του γραφείου A&M Architects, σημειώνει πως κριτήριο επιλογής του κουφώματος είναι να συνδυάζει την αισθητική με τις σύγχρονες απαιτούμενες τεχνικές προδιαγραφές. «Οι ανάγκες λειτουργίας του κτιρίου και των χώρων του, καθώς και τα χαρακτηριστικά που οραματίζεται ο αρχιτέκτονας να προσδώσει, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό ενός κτιρίου, καθορίζουν τον τύπο κουφώματος, τις διαστάσεις και τις προδιαγραφές του. Επίσης η τοποθεσία, τα μορφολογικά χαρακτηριστικά, οι κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής και ο προσανατολισμός του κτιρίου, θα καθορίσουν την τυπολογία και τα χαρακτηριστικά του κουφώματος. Έτσι, λόγω της ευρείας γκάμας των έργων και των διαφορετικών αναγκών ανά περίπτωση, δεν υπάρχει κάποια προτίμηση σε συγκεκριμένο τύπο κουφώματος, αλλά αυτό να συνδυάζει την αισθητική με τις σύγχρονες απαιτούμενες τεχνικές προδιαγραφές», σημειώνει χαρακτηριστικά. Από την πλευρά της, η Αναστασία Χολή, Project Architect του ίδιου γραφείου, συμπληρώνει αναφέροντας πως «σε ένα δεύτερο επίπεδο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα χαρακτηριστικά κάθε τύπου, τα κουφώματα γίνονται εργαλείο μορφολογικό και συμμετέχουν ισάξια στον σχεδιασμό. Και επειδή η διαδικασία του σχεδιασμού και του καθορισμού τυπολογιών είναι δυναμική και ξεχωριστή σε κάθε έργο, δεν υπάρχουν ‘’αγαπημένοι’’ τύποι κουφωμάτων, αλλά κάθε φορά γίνεται η αναζήτηση του κατάλληλου με όρους σχεδιαστικούς και τεχνικών απαιτήσεων».
Παράγοντες που καθορίζουν την επιλογή
Υπάρχουν τέσσερις λόγοι που καθιστούν επιτακτική ανάγκη την αλλαγή των κουφωμάτων και ταυτόχρονα αποτελούν και σημαντικά κριτήρια επιλογής του είδους. Πρώτον, η θερμομόνωση. Τα σύγχρονα κουφώματα, λόγω της τεχνολογίας τους, απομονώνουν το εσωτερικό από το εξωτερικό περιβάλλον, αποτρέποντας τη μεταφορά της εξωτερικής θερμοκρασίας στο εσωτερικό του κτιρίου, ενώ ταυτόχρονα εγκλωβίζουν τη θερμότητα στο εσωτερικό, ώστε να μη διαφεύγει. Δεύτερον, η ηχομόνωση, καθώς τα σύγχρονα προϊόντα εμποδίζουν τη μεταφορά ήχου από το εξωτερικό περιβάλλον στο εσωτερικό του σπιτιού, διασφαλίζοντας την «απομόνωσή» μας. Τρίτον, η ασφάλεια, αφού τα νέα κουφώματα φέρουν προηγμένες τεχνολογίες κλειδώματος. Τέταρτον, η αισθητική, καθώς κυκλοφορούν σε ποικίλες μορφές για να ικανοποιούν τις εκάστοτε αρχιτεκτονικές σχεδιαστικές τάσεις.
Επ’ αυτού, η Βάσια Στυλιανίδη, αρχιτέκτων του γραφείου 3SK Stylianidis Architects, σημειώνει πως «η τελική και σωστή επιλογή κουφωμάτων εμπλέκει την ισορροπία της προσωπικής προτίμησης της αισθητικής, καθώς και της ουσιαστικής απόδοσης των απαιτήσεων/αναγκών της στεγανοποίησης του κτιρίου».
Ο κ. Ποτηρόπουλος από την πλευρά του αναφέρει πως «στην πλειονότητα των έργων μας εκπονείται, εκτός από τη μελέτη ενεργειακής επάρκειας, και ακουστική μελέτη, οπότε τα κριτήρια ηχομόνωσης και θερμομόνωσης είναι θεμελιώδη για την επιλογή τύπου κουφώματος. Κατά περίπτωση, στον τομέα της ασφάλειας επιλέγουμε ρολά, συρόμενα χωνευτά εξώφυλλα ή αναδιπλούμενα, ή τέλος η λύση της τριπλής υάλωσης (τρίπλεξ ή anti vandal)».
Για τον κ. Πασχαλούδη, καθοριστικό ρόλο έχουν διαδραματίσει οι πιστοποιήσεις ενεργειακής απόδοσης. «Οι αυξανόμενες απαιτήσεις διεθνών πιστοποιήσεων LEED και WELL όσον αφορά τον σχεδιασμό κτιρίων, έχουν οδηγήσει στην αναβάθμιση των κουφωμάτων, τα οποία σχεδιάζονται και επιλέγονται σύμφωνα με προδιαγραφές για την θερμική άνεση, τον φυσικό φωτισμό, την μειωμένη κατανάλωση ενέργειας και τα υψηλά επίπεδα ηχομόνωσης και ασφάλειας», λέει συγκεκριμένα, με την κυρία Χολή να συμπληρώνει πως «έχουμε αφήσει πίσω μας την εποχή στην οποία αυτά τα στοιχεία θεωρούνταν εξεζητημένα και αφορούσαν πιο ειδικά κτίρια και θα έλεγα πως η αξιολόγηση και ιεράρχησή τους αποτελεί θέμα συζήτησης μεταξύ πελάτη και αρχιτέκτονα από την αρχική συνθετική διαδικασία. Λαμβάνονται υπ’ όψιν σε κάθε έργο, ανεξαρτήτως κλίμακας, και συμμετέχουν ισάξια στη διαδικασία επιλογής τύπου και σειράς».
Μινιμαλιστικός και «πράσινος» σχεδιασμός
Ποιες όμως είναι εκείνες οι τάσεις που θα καθορίσουν τον σχεδιασμό των κουφωμάτων, λαμβάνοντας υπόψη και την αισθητική αξία τους; Ο κ. Πασχαλούδης ξεχωρίζει τις καθαρές, minimal γραμμές που προσφέρουν αίσθηση ελευθερίας, διείσδυση φυσικού φωτός και μέγιστη οπτική σύνδεση με το εξωτερικό περιβάλλον, συνδυάζοντας τις τεχνικές προδιαγραφές των ενεργειακών απαιτήσεων της εποχής, για την άνεση, την εξοικονόμηση ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος με χαμηλό ενεργειακό αποτύπωμα, επαναπροσδιορίζουν τα όρια του σχεδιασμού και των δυνατοτήτων. Ενώ η κυρία Χολή επισημαίνει πως «το κούφωμα καλείται να καταφέρει το ακατόρθωτο: να μετατραπεί σε ένα σχεδόν αόρατο όριο. Και το καταφέρνει».
Για τον κ. Ποτηρόπουλο, εκτός των λιτών γραμμών, ιδιαίτερης σημασίας είναι ο παράγοντας του βιοκλιματικού σχεδιασμού και της αειφορίας. «Η κυρίαρχη τάση είναι ένας όλο και μεγαλύτερος μινιμαλιστικός σχεδιασμός στον τομέα των κουφωμάτων, με πλαίσια τα οποία κατά το δυνατόν να “εξαφανίζονται” στα παρακείμενα δομικά στοιχεία (δάπεδα, οροφές, τοίχοι), έτσι ώστε το κούφωμα να είναι τελικά ‘‘αόρατο’’», εξηγεί, «τηρώντας όμως πάντα τις προδιαγραφές αντοχής και ακαμψίας, αλλά και ανταποκρινόμενοι στα ζητήματα της αειφορίας, και ειδικότερα του βιοκλιματικού σχεδιασμού».
Ελένη Δικαίου
Energy Efficiency Consultant στο Τμήμα Μεγάλων Έργων της Europa Profil Αλουμίνιο ΑΒΕ
«Κρίσιμη παράμετρο επιλογής αποτελεί η θερμοδιακοπή του κουφώματος, η οποία επιτυγχάνεται κυρίως με την χρήση πολυαμιδίου και διαχωρίζει το εσωτερικό περιβάλλον από το εξωτερικό, προσφέροντας προστασία έναντι της υγροποίησης και των θερμικών απωλειών, ενώ εξασφαλίζει σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας».
Δημήτρης Ποτηρόπουλος
Αρχιτέκτων & επικεφαλής του γραφείου Potiropoulos+Partners
«Η κυρίαρχη τάση είναι ένας όλο και μεγαλύτερος μινιμαλιστικός σχεδιασμός στον τομέα των κουφωμάτων, με πλαίσια τα οποία κατά το δυνατόν να “εξαφανίζονται” στα παρακείμενα δομικά στοιχεία (δάπεδα, οροφές, τοίχοι), έτσι ώστε το κούφωμα να είναι τελικά “αόρατο”».
Αναστασία Χολή
Project Architect, A&M Architects
«Σε ένα δεύτερο επίπεδο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα χαρακτηριστικά κάθε τύπου, τα κουφώματα γίνονται εργαλείο μορφολογικό και συμμετέχουν ισάξια στον σχεδιασμό».
Βάσια Στυλιανίδη
Αρχιτέκτων & επικεφαλής του γραφείου 3SK Stylianidis Architects
«Η τελική και σωστή επιλογή κουφωμάτων εμπλέκει την ισορροπία της προσωπικής προτίμησης της αισθητικής, καθώς και της ουσιαστικής απόδοσης των απαιτήσεων/αναγκών της στεγανοποίησης του κτιρίου».