Η κλιματική κρίση έχει γίνει πλέον ένα από τα βασικά στοιχεία που συντελούν στη δημιουργία της «επόμενης μέρας» για τον κλάδο.

Η κλιματική κρίση έχει γίνει πλέον ένα από τα βασικά στοιχεία που συντελούν στη δημιουργία της «επόμενης μέρας» για τον κλάδο.

Οι επαγγελματίες του χώρου αναγνωρίζουν σιγά σιγά τη συμβολή του κλάδου γύρω από περιβαλλοντικά ζητήματα, επιδιώκοντας να αναδιαμορφώσουν τρόπο σκέψης και πρακτικές. Ωστόσο, στον κλάδο δεν υπάρχουν σοβαρές αλλαγές σε «θεσμικό επίπεδο», ούτε υψηλά επίπεδα δέσμευσης και συνέπειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, σύμφωνα με τους ειδικούς του χώρου.
Διάφοροι οργανισμοί, νεοφυείς επιχειρήσεις (start-ups) και νέες πρακτικές που αναδύονται χαράσσουν «νέους δρόμους» στην αρχιτεκτονική, ξεδιπλώνοντας σταδιακά νέα παραδείγματα πέρα από γνωστές «πράσινες προσεγγίσεις» στον τεχνολογικό εξοπλισμό κ.α.
Οι αλλαγές που απαιτούνται, αν θέλουμε να μιλάμε για βιωσιμότητα, είναι πολυεπίπεδες: από σύγχρονες στρατηγικές πολιτικής και σχεδιασμού μέχρι καινοτόμα υλικά και νέες διαδικασίες στον κατασκευαστικό τομέα που αναδιαμορφώνουν την σχέση των επαγγελματιών με τους όρους του Sustainability.

Χάραξη Πολιτικής και Ακτιβισμός
Οι επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον αρχιτεκτονικό κλάδο μπορούν να συμβάλλουν ξεχωριστά ο καθένας, για έργα που συνδέονται με τη βιωσιμότητα. Ορισμένες πρακτικές μπορούν να είναι πιο συντονισμένες στο πλαίσιο μιας χάραξης πολιτικής για το αρχιτεκτονικό σχέδιο. Σε άλλες περιπτώσεις, μπορούν να δρουν πιο «ακτιβιστικά».
Οι Φινλανδοί σχεδιαστές της VAPAA πιστεύουν στην ικανότητα του επαγγέλματος να δημιουργεί και να επιδεικνύει ένα νέο όραμα για τον κλάδο. «Έχουμε τα εργαλεία που χρειάζονται για να κάνουμε την απαραίτητη κοινωνική αλλαγή κατανοητή και προσιτή στους άλλους», λέει από τη πλευρά της η ομάδα της VAPPA. Στον αντίποδα, όπως σημειώνει, «οι αρχιτέκτονες δεν έχουν

υιοθετήσει τη πρόκληση αυτή. Να δώσουν όραμα, δηλαδή, στην εποχή της κλιματικής αλλαγής».
Η VAPPA, που λειτουργεί ως μια νέα ομάδα αρχιτεκτόνων, δραστηριοποιείται σε τομείς όπως η συγγραφή, ο σχεδιασμός εγκαταστάσεων, η επιμέλεια εκθέσεων. Επίσης, είναι σε επικοινωνία και συνεργάζεται με το Υπουργείο Περιβάλλοντος της χώρας για τη δημιουργία κτιρίων με εκπομπές μηδενικού άνθρακα. Συμμετέχει επίσης στη χάραξη βιώσιμων πολιτικών για την τοπική κοινωνία σύμφωνα με τους κλιματικούς στόχους.
Όπως τονίζει η ομάδα της VAPPA, η μετάβαση προς μια βιώσιμη αρχιτεκτονική απαιτεί σταδιακή αντιμετώπιση του ζητήματος σε πολλαπλά επίπεδα. Η σωστή επικοινωνία και η υπεύθυνη χάραξη πολιτικής είναι από τους βασικούς πυλώνες αυτής της διαδικασίας.

Νέα υλικά
Γνωρίζετε ότι για το 17% των ετήσιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ευθύνεται ο χάλυβας και το σκυρόδεμα; Σήμερα, στην εποχή που πληθαίνουν οι πρωτοβουλίες που στοχεύουν σε λύσεις προς μια βιώσιμη ανάπτυξη, οι προσπάθειες εντείνονται όχι μόνο στην απαλλαγή από τον άνθρακα κατά την διαδικασία παραγωγής των γνώριμων αυτών υλικών, αλλά στη μείωση της χρήσης τους. Για τον λόγο αυτόν, οι βιομηχανίες έχουν ξεκινήσει να προωθούν, σταδιακά, εναλλακτικές λύσεις.

Την ίδια ώρα, καινοτόμες πρακτικές που αναδύονται στο προσκήνιο, νέες ομάδες αρχιτεκτόνων, εταιρείες start up προσπαθούν να δώσουν λύσεις ως απάντηση στην αυξανόμενο προβληματισμό γύρω από το γεγονός ότι ο κατασκευαστικός κλάδος διατηρεί ένα υψηλό ποσοστό όσον αφορά την κατανάλωση πόρων, ενώ το ποσοστό ανακύκλωσης υλικών παραμένει χαμηλό.
Πώς; Με νέες μεθόδους κατασκευής και με βιολογικά προϊόντα – υλικά για τις ανάγκες του κλάδου. Όπως κάθε χρόνο κατά τη τελευταία εβδομάδα του Οκτωβρίου, έτσι και το 2021 η κορυφαία εκδήλωση για τους αρχιτέκτονες και το σχέδιο στη Βόρεια Ευρώπη, το Dutch Design Week (DDW), φιλοξένησε καινοτόμες προτάσεις που δίνουν το στίγμα για την «επόμενη μέρα» του κλάδου. Για παράδειγμα:

Πώς θα σας φαίνονταν ένα σπίτι που είναι κατασκευασμένο εξολοκλήρου από βιολογικά υλικά; Αποδεικνύοντας τις δυνατότητες που μπορεί να έχει ο κυκλικός σχεδιασμός, σε κτίσμα που παρουσιάστηκε στην Έκθεση ενσωματώνονται 100 τύποι «βιώσιμων» εξαρτημάτων. Ενδεικτικά, μεταξύ άλλων, υπήρχαν υλικά όπως: πάνελ με πλακίδια από μυκήλιο ή από κοχύλια ή ακόμη 3D δομικά υλικά που προέρχονται από λύματα μονάδων επεξεργασίας. Πρόκειται για το έργο Exploded View Beyond Building, μια δημιουργία των Pascal Leboucq και Lucas De Man: Αποτελεί μια προσπάθεια ετών και έρευνας με τίτλο «The Embassy of Circular and Biobased Building» του οργανισμού Biobased Creations.

Εκεί, ερευνητές, νέοι σχεδιαστές, αρχιτέκτονες, επιχειρηματικά κεφάλαια κ.λπ. ενώνουν τις δυνάμεις τους με στόχο να αναπτύξουν νέες προτάσεις στον τομέα της κυκλικής και βιολογικής κατασκευής, για την εξεύρεση βιώσιμων λύσεων, με στόχο να υιοθετηθούν νέες βιώσιμες πρακτικές στον κατασκευαστικό τομέα.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, πέρα από τα διάφορα πειράματα και τις μεμονωμένες προσπάθειες που λαμβάνουν χώρα, τα βιολογικά υλικά μπορούν να αποτελέσουν τη βάση με νέες πρακτικές στο σύνολο του Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού.

Το Biobased Creations είναι ένα «υβριδικό» στούντιο το οποίο ασχολείται με μελέτες και υλικά, απαρτίζεται από αρχιτέκτονες και οντότητες που σχετίζονται με όλα τα επίπεδα και τις διαδικασίες γύρω από τον κυκλικό σχεδιασμό στο κλάδο. Έχει αναπτύξει σημαντικά έργα σε περιοχές όπως το Μαρόκο, η Αιθιοπία και το Μπουρούντι, χρησιμοποιώντας τοπικά υλικά και τεχνικές. Τώρα, επιδιώκει να εφαρμόσει τις τεχνικές αυτές και στην Ευρώπη, εισάγοντας μια νέα «γλώσσα» στον κλάδο.

Πώς μια start up εκμεταλλεύεται… τα εργοτάξια
Τίποτα δεν πάει χαμένο από τα εργοτάξια και τις εκσκαφές που πραγματοποιούνται. Αυτό κάνει η startup BC Materials που ίδρυσε η εν λόγω ομάδα για ένα project στη περιοχή της Μπενελούξ, καθώς μετατρέπει τη γη από τις εκσκαφές στα εργοτάξια σε δομικά υλικά (τούβλα, σοβάδες κ.ά.).
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, με τον κυκλικό σχεδιασμό αυτό, ο κατασκευαστικός κλάδος βγαίνει κερδισμένος μιας και τουλάχιστον το 60% των εν λόγω υλικών μένει ανεκμετάλλευτος καθώς οδηγείται συνήθως σε χώρους υγειονομικής ταφής.

Σχεδιασμός: Εναλλακτικές προσεγγίσεις
Η ανακύκλωση υλικών και η αποσυναρμολόγηση είναι δύο προσεγγίσεις που στοχεύουν στη μείωση των απορριμμάτων στον κατασκευαστικό τομέα.
Αν και είναι αλήθεια πως και στις δυο περιπτώσεις απαιτείται μια πιο δομική αλλαγή για το πώς αντιμετωπίζουμε την αρχιτεκτονική συνολικά, υπάρχουν παραδείγματα που συμβάλλουν ώστε να υπάρξει η απαιτούμενη αλλαγή και να επαναπροσδιορισθεί η σχέση του κλάδου με τα απόβλητα.
Μία από αυτές τις περιπτώσεις είναι η Rotor Deconstruction από το Βέλγιο η οποία αποξηλώνει κτίρια και εκμεταλλεύεται υλικά και εξαρτήματα από μεγάλης κλίμακας έργα που θα προορίζονταν ούτως ή αλλιώς για κατεδάφιση. Το να επαναχρησιμοποιεί κανείς υλικά είναι μια προσέγγιση στην Αρχιτεκτονική η οποία συμβάλλει θετικά στις προσπάθειες έναντι της κλιματικής αλλαγής και με στόχο τη βιωσιμότητα. Η αναβάθμιση των υλικών αυτών για νέα έργα όχι μόνο εξοικονομεί πόρους ή μειώνει το ενεργειακό κόστος, αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις διατηρεί την αρχιτεκτονική ταυτότητα ενός αστικού ιστού.
Πηγές πληροφοριών και εικόνων: archdaily.com, dezeen.com